جوان‌آنلاين: وضعیت اوکراین بویژه در شرق این کشور بسوی وخامت و پیچدگی هر چه بیشتر پیش می رود و همین مساله چشم انداز تقابل اوکراین و روسیه را بیش از پیش افزایش داده است. پیروز یهای اخیر ارتش اوکراین از یکسو و شکست های مخالفان جدایی طلب از سوی دیگر باعث شده تا نه تنها دامنه درگیری ها بیش از پیش گسترش یابد بلکه وقوع درگیریهای مرزی در مرزهای اوکراین و روسیه می تواند جرقه درگیری نظامی بزرگی را بین این دو کشور رقم بزند.
در واقع بحران اوکراین اکنون با گذشت چند ماه از شروع درگیری های مسلحانه در شرق این کشور گسترش و تعمیق پیدا کرده و اکنون به موضوعی محوری در روابط روسیه و غرب تبدیل شده است. در عین حال دولت غربگرای اوکراین، بر حل و فصل نظامی این بحران تاکید دارد. در این زمینه پترو پوروشنکو رییس جمهوری اوکراین بر ادامه عملیات نظامی در شرق اوکراین با هدف پاکسازی این مناطق تاکید کرده است. در آخرین تحولات در این زمینه، نیروهای ارتش اوکراین با استقرار در شهر سیوِرسک به مواضع مخالفان در دونتسک نزدیک‌تر شده اند. سیوِرسک که حدود 15 هزار تن جمعیت دارد، روز جمعه 20 تیر از جدایی‌طلبان پس گرفته شد. با این همه، ادامه مقاومت مخالفان مسلح در دونتسک و افزایش تهدیدهای جانی سبب شده تا صدها تن، دونتسک را ترک کنند.
این در حالی است که با گسترش دامنه درگیری ها در اوکراین، رِییس جمهوری این کشور دیدار با ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه درجریان فینال مسابقات جهانی فوتبال در برزیل را لغو کرد. از سوی دیگر پوروشنکو در گفت‌وگو با جو بایدن معاون رئیس جمهوری آمریکا اظهار داشت که جدایی‌طلبان در شرق اوکراین علیه نیروهای دولتی در حملات خود و با هدف بازپس‌گیری مناطق از دست رفته در شرق کشور از تسلیحات سنگین استفاده می‌کنند. در مقابل بایدن حمایت خود را از اقدامات رئیس جمهوری اوکراین در انجام مذاکرات برای بررسی آتش‌بس احتمالی با جدایی‌طلبان ابراز داشته و درباره اقدامات در حال انجام دیپلماتیک آمریکا به منظور اعمال تحریم‌های بیشتر بر روسیه در صورت تداوم تامین تسلیحات و تجهیزات سنگین برای جدایی طلبان با پوروشنکو صحبت کرد. جو بایدن اعلام کرد واشنگتن مکررا به دولت مسکو هشدار داده در صورتی که اقداماتی را برای حل و فصل مناقشات و درگیری‌ها در اوکراین انجام ندهد و باعث مذاکرات صلح میان کی‌یف و جدایی طلبان شرق اوکراین نشود به تحریم‌های بیشتر علیه این کشور می‌پردازد در مقابل روسیه نیز از شلیک خمپاره از اوکراین به مرزهای خود خبر داد. در این زمینه وزارت امورخارجه روسیه اعلام کرد که در پی اصابت خمپاره شلیک شده از اوکراین به دو ساختمان مسکونی در این کشور یک تن کشته شده و دو مجروح برجا مانده است. در این بیانیه تاکید شده که این رویداد می‌تواند با عواقب جبران‌ناپذیری بدنبال داشته باشد.
اوکراین به تازگی به آتش‌بس با مخالفان هوادار روسیه پایان داده و چند شهر را از آنان پس گرفته است. با این حال برخی ناظران معتقدند که عقب‌نشینی‌های اخیر جدایی‌طلبان ضرورتا به معنی شکست قطعی آنها نیست، زیرا آنان هنوز نیروها و تسلیحات زیادی در اختیار دارند و بخش مهمی از شرق اوکراین تحت کنترلشان است. مناطق شرقی اوکراین طی ماههای اخیر شاهد درگیریهای گسترده بین ارتش این کشور و مخالفان هوادار روسیه بوده است. پیش از این، شبه‌جزیره کریمه با برگزاری همه‌پرسی از اوکراین جدا شد و به روسیه پیوست. این در حالی است که وزیر دفاع اوکراین اخیرا اعلام کردکه ۲۳ سرباز ارتش این کشور در منطقه لوهانسک، در شرق اوکراین، کشته شده‌اند. پترو پوروشنکو رئیس‌جمهور اوکراین روز 20 تیر در واکنش به این رخداد، مخالفان مسلح دولت اوکراین را تهدید کرد که به ازای کشتن هر سرباز اوکراینی، هزینه‌ای معادل صدها کشته خواهند پرداخت. حمله مخالفان جدایی طلب همچنین به زخمی شدن ۹ سرباز منجر شد. اغلب این تلفات در یک حمله راکتی به بار آمد. مقام‌های اوکراینی اعلام کردند که جدایی‌طلبان از راکت‌انداز گراد برای این حمله استفاده کرده‌اند. با توجه به تشدید تنش ها در نقاط مرزی روسیه و اوکراین، مقامات روسیه اخیرا اعلام کردند در بحبوحه درگیری های شدید در اوکراین، مسکو سه گذرگاه مرزی خود را با آن کشور بسته است. "واسیلی مالایف" سخنگوی اداره امنیت فدرال در منطقه روستف گفت مسکو اواخر پنجشنبه شب 19 تیر به سبب جنگ در اوکراین سه گذرگاه مرزی خود را در منطقه دونتسک به صورت موقت بسته است.
این در حالی است که شورای اتحادیه اروپا 20 تیر اسامی ۱۱ نفر دیگر را در فهرست تحریمی خود در رابطه با اوضاع اوکراین به طور رسمی گنجاند.این مطلب در اعلامیه شورای اتحادیه اروپا منتشر شده است. پیش ترگزارش شده بود که سفرای کشورهای عضو اتحادیه اروپا در نشست خود در روز چهارشنبه 18 تیر در باره گسترش فهرست تحریمی در رابطه با اوضاع اوکراین به توافق رسیده اند. قرار است این تحریم ها پس از انتشار گزارش مربوطه در خبرنامه رسمی اتحادیه اروپا در روز شنبه به موقع اجرا گذاشته شد. آمریکا، اتحادیه اروپا و تعدادی از کشورهای متحد آنها در واکنش به انضمام کریمه به روسیه در ماه مارس امسال وسپس در رابطه با رویدادهای بعدی در اوکراین تحریم های روادیدی و مالی علیه شماری از سیاستمداران، نمایندگان پارلمان و کارآفرینان و شرکت های روسی اعمال کرده و از جمله حساب های بانکی آنها را توقیف کردند. غرب همچنین بارها تهدید کرده که این تحریمها را گسترش داده و از جمله صادرات فناوری ها برای بخش نفت و گاز روسیه را محدود خواهد کرد.
در مقابل، وزارت خارجه روسیه ضمن محکوم کردن طرح جدید اتحادیه اروپا برای اعمال تحریم های جدید ضد مقام‌های روسی تاکید کرد: این اقدام غیر دوستانه به ضرر روابط مسکو و بروکسل خواهد بود. اتحادیه اروپا به تازگی نام ۱۱ مقام جدید روسی را به فهرست تحریم های خود افزوده است. توقیف اموال و دارایی‌ها و ممنوعیت سفر به کشورهای اروپایی از مهمترین تحریم‌های جدید اعمال شده اتحادیه اروپا به شمار می‌رود. آلکساندر لوکاشویچ سخنگوی وزارت خارجه روسیه تاکید کرد: رویکرد ما نسبت به فهرست تحریم ها تغییر نکرده است. این یک اقدام غیر دوستانه است که بی شک بر کل روابط مسکو با اتحادیه اروپا تاثیر منفی خواهد گذاشت.سران اروپا در نشست 6 تیر خود هشدار داده بودند که در صورتی که روسیه در راستای کاهش تنش ها در شرق اوکراین گام برندارد با اعمال تحریم های جدیدی روبرو خواهد شد.
غربی ها نیز کماکان کوشش می کنند که با اقداماتی مانند ادامه کمکهای مالی و اقتصادی به اوکراین ونیز امضای توافقنامه تجاری با این کشور، به تشویق تلاش های واگرایانه دولت غرب گرای اوکراین در قبال روسیه بپردازند. در این راستا چندی قبل پارلمان اوکراین لایحه ای را تصویب کرد که اجازه می دهد سرمایه گذاران امریکا و اتحادیه اروپا به 49 درصد از سیستم ترانزیتی گاز اوکراین دسترسی داشته باشند. این لایحه که اخیرا با رای ضعیف 229 رای موافق تصویب شد به اپراتورهای خارجی حق "مدیریت، امتیاز انحصاری و یا اجاره" خطوط لوله انتقال گاز و تجهیزات ذخیره سازی زیرزمینی اوکراین را می دهد.این لایحه روز چهارشنبه 18 تیر در شرایطی به پارلمان اوکراین ارائه شد که وضعیت انرژی در این کشور اضطراری است. اوکراین گاز صادراتی روسیه را به کشورهای اروپایی ترانزیت می کند و بالا گرفتن تنش میان مسکو با غرب، نگرانی اروپایی ها درباره واردات گاز از روسیه را افزایش داده است.با این حال باید دید در صورت تحقق پیامدهای مخاطره آمیز بحران اوکراین، غرب تا چه حد حاضر است در کنار اوکراین و در مقابل روسیه قد علم کند. کشورهای غربی بارها روسیه را به دست داشتن به تحولات شرق اوکراین و حمایت از جدایی طلبان این کشور متهم کرده اند ولی روسیه ضمن رد این اتهامات بر این باور است که آمریکا و اروپا به بهانه بحران اوکراین قصد گسترش نفوذ و حضور نظامی خود را در شرق اروپا دارند.
جمع بندی
به نظر می رسد که بحران اوکراین بتدریج به نقطه عطف خود نزدیک می شود. پس از پایان آتش بس یک هفته ای و تمدید سه روزه آن که پروشنکو اعلام کرده بود، با وجود انتظار برای تمدید مجدد آن ، رئیس جمهور اوکراین همانگونه که قبلا هشدار داده بود، دستور آغاز حملات گسترده و بی سابقه ای علیه جدایی طلبان را در شرق اوکراین صادر کرد که این عملیات تاکنون منجر به پس گيري چند شهر شرق اوکراین از سوي دولت شده است. با این همه مخالفان همچنان مصمم به مقاومت در مقابل نیروهای دولتی بوده و به ادعای رئیس جمهور اوکراین حتی از سلاح های سنگین نیز در نبرد استفاده می کنند. می توان انتظار داشت که ادامه این روند و تکرار این گونه حملات از سوی ارتش اوکراین با واکنش نظامی روسیه مواجه شود که این به معنای در گیری نظامی دو کشور خواهد بود. این در حالی است که در حوزه سیاسی این بحران نیز با لغو دیدار پورشنکو با پوتین، عملا وخامت روابط سیاسی دو کشور بنمایش در آمده است. با این همه غرب به رهبری آمریکا کماکان بر حمایت از اوکراین تاکید کرده و بار دیگر از زبان بایدن به تهدید روسیه در زمینه تشدید تحریم ها علیه این کشور پرداخته است.
به این ترتیب می توان پیش بینی کرد که بحران اوکراین ابعاد خطر ناکی پیدا کرده است. مواضع و عملکرد روسیه در خلال ماههای گذشته نشان می دهد که این کشور بدون تضمین منافع راهبردی اش در اوکراین حاضر به تغییر موضع خود در قبال این کشور مهم اروپای شرقی نیست. از جمله این منافع راهبردی سیطره روسیه بر کریمه است. در این راستا کرملین، احتمال پیوستن مجدد شبه جزیره کریمه به اوکراین را رد کرد. دیمتری پسکوف سخنگوی کرملین گفت، کریمه بخشی از خاک روسیه است و بازگرداندن آن به اوکراین غیرقابل بحث است. سخنان پسکوف پس از آن مطرح شد که وزارت خارجه اوکراین اعلام کرد، بازپس گیری شبه جزیره کریمه، یکی از شرایط این کشور برای عادی سازی روابط با روسیه است. ساکنان کریمه در همه پرسی 16 مارس به جدایی این منطقه از اوکراین و پیوستن آن به روسیه رای مثبت دادند. در 18 مارس نیز معاهده ای برای پیوستن این شبه جزیره به روسیه امضا شد.جدایی کریمه از اوکراین و پیوستن آن به روسیه به تنش در روابط دو کشور همسایه افزوده است.
