حسين گل‌محمدي | در واقع فاصله معنا‌داري ميان خواسته‌هاي جوانان در تعامل با حوزه ميراث فرهنگي با تحقق اين خواسته‌ها در عمل وجود دارد. جوانان به دليل شرايط خاصي كه دارند كمتر از اقشار ميان سن و كهنسال امكان ارتباط با حوزه ميراث فرهنگي را دارند. آنان اين امكان را ندارند كه به اندازه تمايل خود بتوانند از اماكن تاريخي ايران و ساير كشورها ديدن كنند. اين مجال و امكان به آنها داده نشده است كه بتوانند در جايگاه حافظان ميراث فرهنگي به ايفاي نقش بپردازند. در اين زمينه به آنها اعتماد نشده و فعاليت‌ها و امور مربوط به اين حوزه كمتر به آنها سپرده شده است. نظام آموزشي كشور اعم از آموزش و پرورش و نظام آموزش عالي، كمتر به ارائه محتواهاي آموزشي در حوزه ميراث فرهنگي پرداخته و در مجموع نظام تعليم و تربيت جامعه چه در خانواده و چه در مراكز آموزشي اقدامي در خور و شايسته براي دروني كردن ارزش‌هاي حوزه ميراث فرهنگي در جوانان انجام نداده است. سياستگذاران برنامه‌هاي تعريف شده و منسجمي براي درگير كردن جوانان با حوزه ميراث فرهنگي نداشته‌اند و براي معرفي ميراث فرهنگي، توليد آثار در اين حوزه، ايجاد اشتغال و ساير حوزه‌ها و موارد مربوط به تعامل جوانان با حوزه ميراث فرهنگي، از نسل جوان كمتر استفاده شده است. تمامي اين موارد در حالي اتفاق افتاده است كه بنا به دلايلي كه در ادامه عنوان مي‌شود، جوانان مي‌توانند توانمند‌ترين قشر براي پاسداري و صيانت از ميراث فرهنگي باشند و در صورت بهادادن به آنان و در اختيار قرار دادن برخي امكانات و موقعيت‌ها، مي‌توان از جوانان ظرفيتي شگرف در عرصه حفاظت و معرفي مواريث فرهنگي ساخت و نسل جوان و عموم جامعه را از مواهب اين امر بهره‌مند كرد:
1)بسياري از كشورها به صورت جدي جوانان را وارد حوزه ميراث فرهنگي كرده‌اند و حتي همايش‌هايي ملي و بين‌المللي در خصوص نقش جوانان در موضوع ميراث فرهنگي برگزار نموده و ضمن بررسي راهكارهاي عملي اين موضوع، نسل جوان را به صورت كاربردي در اين حوزه دخيل كرده‌اند. كشور برزيل به عنوان يك كشور توريست‌پذير در اين زمينه گام‌هاي ارزنده‌اي برداشته و كشور ارمنستان در همين نزديكي خودمان با برگزاري همايش بين‌المللي «نقش جوانان در حفظ ميراث فرهنگي و توسعه جهانگردي فرهنگي» حركت جدي خود را در اين زمينه آغاز نموده است. شركت‌كنندگان اين همايش بر اين مهم تأكيد كردند كه: نسل جوان در راستاي حفظ ميراث فرهنگي و انتقال آن به نسل‌هاي ديگر وظيفه بزرگي بر دوش دارد و در پيام مدير كل يونسكو خطاب به اين همايش نيز آمده بود: در دنيايي كه به سوي جهاني شدن پيش مي‌رود، هويت فرهنگي ملت‌ها مورد تهديد قرار گرفته و جوانان بايد كوشش‌هاي خود را در جهت حفظ فرهنگ ملي خود متمركز كنند.
2)ايران زيبا و ديرينه سال ما و مردمان متمدن و فرهيخته ما شايستگي آن را دارند كه در سايه عزت ديني و ملي و به پشتوانه برخورداري از ميراث و تاريخي كهن و ارزنده سرآمد ملل جهان باشند، چراكه ايران و ايراني ازهيچ سرزمين و ملتي كم ندارد وچه بسا بسياري از ملل وامدار دستاوردهاي شگرف تاريخ و فرهنگ و دانش اين سرزمين گهربار و انديشه پرور هستند. در اين ميان بدون شك حفظ و صيانت از آثار و اماكن تاريخي و تلاش براي احيا و بهره‌برداري از آنها مي‌تواند نقش بسزايي در انس روزافزون مردم با ميراث كالبدي و معرفي هرچه بيشتر و شايسته‌تر آن به جهانيان داشته باشد.
بدون شك ميراث فرهنگي و جاذبه‌هاي تاريخي و طبيعي اين مرز و بوم متعلق به تمامي مردم ايران است و همان طور كه يكايك ما نسبت به دفاع از كيان وطنمان احساس مسئوليت مي‌كنيم، طبعا مسئوليت صيانت و حفاظت از مواريث تاريخي، طبيعي و معنوي ايران زمين نيز بر عهده تك تك ماست و صرفاً يك سازمان رسمي را در اين زمينه مسئول دانستن اشتباهي بزرگ است. البته بي‌شك سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري متولي رسمي برنامه‌ريزي و نظارت كلان در حوزه‌هاي سه‌گانه فعاليت خويش است، اما اين به معناي رفع مسئوليت از ديگران نيست، چراكه مردم ايران در اقصي نقاط اين سرزمين تاريخي و زيبا همواره دركنارميراث فرهنگي زندگي مي‌كنند و نفس مي‌كشند و جدا كردن زندگي مردم از ميراث و هويت تاريخي آنان ميسر نيست. همچنين نكته ديگري كه در اين زمينه اهميت دارد و بايد روي آن كار كرد فرهنگسازي براي چگونگي حفظ و احيا و بهره برداري از ميراث فرهنگي است. در اين ميان بدون شك نسل جوان ما مي‌تواند سهمي عظيم ايفا كند و اين برعهده خانواده‌ها، نظام آموزشي و به ويژه سياستگذاران و دولتمردان است كه پل‌هاي اتصال حوزه ميراث فرهنگي به جوانان را بسازند و آنان را دراين مسير ارزنده قرار دهند.
3)ميراث فرهنگي عرصه‌اي است كه مي‌تواند در ابعاد متعدد جوانان را در فرايندي مثبت و سازنده درگير خود كند. از جمله اين ابعاد مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
ـ نسل جوان علاقه شديدي به سفر و گشت و گذار دارد ولي به دليل مشكلات اقتصادي و محدوديت‌هاي ديگر اين نياز و اشتياق جوانان ارضا نمي‌شود. وجود هزاران اثر تاريخي جذاب در سرزمين‌مان ظرفيتي شگرف است تا با فراهم‌سازي امكان سفرهاي همگاني، گروه‌هاي جوانان شيفته سفر را با ميراث كشورمان آشنا كنيم و در اين فرايند علقه‌اي پايدار و زيبا ميان جوانان و مواريث فرهنگي برقرار كنيم.
ـ ميراث فرهنگي داراي ظرفيتي شگرف جهت ايجاد اشتغال براي جوانان است. احيا و بهره‌برداري از اماكن تاريخي از جمله طرح‌هايي است كه در اين زمينه در سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري دنبال مي‌شود و استفاده از جوانان در اين زمينه و همچنين در طرح‌هايي چون حفاظت و نگهداري از آثار و بناهاي تاريخي مي‌تواند بسيار مفيد و مؤثر باشد.
ـ يكي ازظرفيت‌هاي عظيم براي ورود جوانان به حوزه ميراث فرهنگي و ايفاي نقش آنان در صيانت از مواريث فرهنگي و نيز فرهنگسازي در اين زمينه، گسترش فعاليت تشكل‌ها و سازمان‌هاي مردم نهاد است كه خوشبختانه با وجود واحد تشكل‌ها در بدنه سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، اين امر به صورت جدي دنبال مي‌شود و هم‌اكنون تشكل‌هاي متعددي در سراسر كشور در تعامل با سازمان در اين حوزه فعاليت مي‌كنند و اكثر اعضاي آنان نيز جوانان هستند.
ـ تعامل با آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها از جمله راهكارهاي مؤثر براي ورود جدي نسل جوان به حوزه ميراث فرهنگي است.
خوشبختانه فرهنگ بازديد از موزه‌ها و كاخ موزه‌ها در بدنه نظام آموزشي ما نهادينه شده وتبديل برخي موزه‌ها به «موزه – مدرسه» نيز گامي ارزنده در اين زمينه است تا نسل جوان هر چه بيشتر با ميراث فرهنگي انس بگيرد.
ـ برگزاري مسابقات و جشنواره‌هاي مختلف جهت توليد محصولات فرهنگي همچون فيلم، كتاب، عكس و نقاشي، روايت و داستان در قالب‌هاي دانشجويي و دانش‌آموزي از ديگر راهكارهاي مؤثر براي عمق بخشيدن به تعامل جوانان با ميراث فرهنگي است كه طبيعتاً بايد با مشاركت نهادهاي مختلف انجام گيرد.
ـ نقش جوانان درحفظ آيين‌هاي مربوط به ميراث معنوي بسيار مهم است و نسل جوان در آيين‌هايي چون نوروز، جشن‌ها و عروسي‌ها، مسابقات و بازي‌هاي سنتي نقش اصلي را داشته‌اند و لذا احياي آيين‌هاي اصيل فرهنگي با مشاركت جوانان، مي‌تواند شرايط ورود سازنده جوانان در عرصه ميراث فرهنگي را فراهم سازد.
ـ در خاتمه تأكيد مي‌شود اين نسل جوان جامعه است كه وظيفه اصلي را در انتقال مواريث و دستاوردهاي نسل ديروز به نسل‌هاي فردا و نيز صيانت و نگهداري و معرفي مواريث فرهنگي كشورمان به جهانيان را بر عهده دارد و چنانچه نتوانيم اين نقش مهم و اساسي را به او بياموزيم، در آينده‌اي نه چندان دور شاهد از دست رفتن هويت فرهنگي و تاريخي خود خواهيم بود.
نسل جوان ما در تمامي برهه‌ها نشان داده است كه با شعار «ما مي‌توانيم» ميانه خوبي دارد و بي‌شك در عرصه ميراث فرهنگي نيز مي‌تواند بر شعار «ما مي‌توانيم» جامه عمل بپوشاند.
