آیت ا... سید محمود طالقانی در سال 1289 هجری شمسی دیده به جهان گشود و در مکتب پدر بزرگوارش که از بزرگان علم و تقوی بود تحصیل کرد و تربیت یافت.
وی سپس در مدارس رضویه و فیضیه قم به تکمیل فراگیری علوم پرداخت و از محضر آیت ا... حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی اجازه نامه اجتهاد دریافت کرد و راهی تهران شد و در مدرسه سپهسالار سابق به تدریس علوم دینی مشغول شد.
آیت ا... طالقانی در سال 1318 در اعتراض به کشف حجاب اعلامیه ای صادر فرمود و توسط حکومت رضاخان دستگیر و زندانی شد.
وی در عصر طلبگی اش در قم، از یاران و نزدیکان امام راحل بود و پس از شهریور 1320 مبارزات سیاسی را رسماً آغاز کرد و بعد از کودتای 28 مرداد 1332 به وسیله ساواک به جرم اختفای مرحوم نواب صفوی دستگیر و زندانی شد.
مرحوم آیت ا... طالقانی از موثرترین موسس «دارالتقریب بین المذاهب اسلامیه» بود و به عنوان نماینده آیت ا... العظمی بروجردی به دیدار شیخ شلتوت مفتی اعظم الازهر مصر رفت.
نقش ارزنده آیت ا... سید محمود طالقانی در جریان ملی شدن صنعت نفت و سپس همدلی و همراهی با حضرت امام (ره) در جریان مخالفت با لایحه انجمن های ولایتی و ایالتی و انقلاب سفید شاه، از ایشان بیش از پیش یک شخصیت مبارز و روحانی روشن بین و آگاه ساخت.
آیت ا... طالقانی در سال 1342 به دلیل مشارکت فعال در وقایع 15 خرداد زندانی و به ده سال حبس محکوم شد و ایشان در زندان نیز معلم اخلاق و روشنگری بودند و تفسیر پرتوی از قرآن را در همان شرایط به رشته تحریر درآوردند.
وی چهار سال بعد یعنی در سال 1346، بخاطر فشارهای داخلی و خارجی بر شاه آزاد و به دلیل پیگیری راه مبارزه و روشنگری در جامعه در سال 1350 مدت چهار سال و نیم به شهرستان زابل سیستان و بلوچستان و بافت کرمان تبعید شد و در سال 1354 مجدداً دستگیر و به ده سال حبس محکوم گردید.
با اوج گیری انقلاب اسلامی در سال 1357 به رهبری حضرت امام خمینی (ره) ، آیت ا... طالقانی همراه با گروهی از زندانیان سیاسی آزاد و از سوی حضرت امام راحل به ریاست شورای انقلاب اسلامی برگزیده و در اوایل مرداد 1358 از سوی حضرت امام راحل به عنوان اولین امام جمعه تهران منصوب شد.
ایشان به دلیل کهولت سن و بیماری های ناشی از مبارزات و شرایط سخت زندگی در مبارزه، توانست پنج نماز جمعه برگزار کند که آخرین آن، در سالگرد 17 شهریور در بهشت زهرا و در کنار مرقد مزار شهیدان بود.
مرحوم آیت ا... سید محمود طالقانی، در آخرین خطبه نماز جمعه خود طی حملات شدیداللحنی به منافقین، بیزاری خویش را از آنان اعلام فرمود و سرانجام در 19 شهریور 1358 بر اثر سکته قلبی ، دار فانی را وداع و در جوار رحمت حق و شهیدان انقلاب اسلامی آرام گرفت.
استقبال پرشکوه مردم از ایشان هنگام آزادی از زندان و دیدارهای مکرر مردمی و بالاخره تشییع پرشکوه پیکر مطهر این عالم مبارز، نمادی از قدرشناسی ملت بزرگ ایران از خدمتگزاران صادق خویش بود.
حضرت امام راحل (ره) با صدور پیامی به مناسبت رحلت این مجاهد نستوه، ضمن اشاره به یک عمر دوستی و نزدیکی با ایشان، وی را برای اسلام همچون ابوذر صحابی بزرگ و مبارز پیامبر اکرم (ص) توصیف فرمودند و بیان کردند: «... او برای اسلام همچون به منزله حضرت ابوذر بود. زبان گویای او چون شمشیر مالک اشتر برنده و کوبنده بود.»
روحش شاد و یادش گرامی برای همیشه.