رگ مصنوعی به بیماران قلبی حیات دوباره می‌بخشد

عبور نانو از لخته‌های خون

علی فراهانی - چندسالی است که علم نانو درعلم پزشکی آن قدر پیشرفت داشته که حتی دانشمندان از آن برای استفاده از رگ مصنوعی کمک گرفته‌اند که بسیار ثمربخش هم بوده است. برای ساخت این رگ‌ها، محققان توانسته‌اند با استفاده از تکنولوژی نانو‌، مولکول‌های ویژه‌ای طراحی کنند که خاصیت‌های بیشماری دارد. به طور کلی دیواره رگ‌های خونی به شکل طبیعی به گونه‌ای است که می‌توانند فشار خون را در طول زندگی فرد تحمل کنند. دیواره رگ‌ها معمولاً مقاومت بسیار بالایی دارند، اما اگر بر اثر بیماری‌هایی مانند سخت شدن رگ‌ها، آسیب دیده باشند رگ خونی ممکن است مسدود شود یا در بعضی از بیماران، ممکن است ضعف دیواره رگ‌ها موجب پارگی رگ‌ها شود. اینگونه بود که دانشمندان را برآن داشت تا به کمک علم نانو رگ‌هایی مصنوعی بسازند که قابلیت حمل و نقل خون را داشته باشند. رگ‌های جدید، محکم، قابل انعطاف، مقاوم نسبت به لخته شدن خون و دارای حرکت نبضی درست مانند ضربان قلب هستند. این مواد پیوندی می‌تواند دقیقاً عمل نبض مانندی را که به شکل طبیعی در رگ‌های خونی انسان وجود دارد تقلید کند و مواد مغذی لازم را به بافت‌های بدن برساند.رگ‌های پلاستیکی موجود که هم‌اکنون در عمل‌های جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند از جنس نایلون لباس‌هایی است که بعد از شستن، نیازی به اتو کشیدن ندارند و چروک نمی‌شوند. اگرچه این رگ‌های پلاستیکی در پیوندهای بزرگ به خوبی عمل می‌کنند اما برای پیوندهای کوچکتر از هشت میلی‌متر مناسب نیستند. دلیل آن این است که این رگ‌های پلاستیکی نمی‌توانند نبض داشته باشند و سطح آنها طوری است که باعث لخته شدن خون می‌شوند.هدف نهایی این آزمایش، استفاده از رگ‌های مصنوعی در بیمارانی است که رگ‌های طبیعی آنها مسدود شده یا بیمارانی که تحت عمل جراحی ‌اندام‌های تحتانی قرار می‌گیرند و بعضی از‌ اندام‌های تحتانی خود را از دست داده‌اند.پزشکان معتقدند که با استفاده از این رگ‌های مصنوعی در نهایت از شمار بیماران قلبی و همچنین قطع ‌اندام بیماران به شدت کاسته خواهد شد.محققان معتقدند بسیاری از بیمارانی که نیاز به پیوند رگ‌های کوچک دارند رگ مناسبی برای پیوند زدن ندارند و یا‌اندام‌های تحتانی آنها قطع شده است. بعضی از بیمارانی که نتوانسته‌اند تحت عمل جراحی «بای پاس» رگ قرار بگیرند نیز، دچار حمله قلبی شده و جان خود را از دست داده‌اند. در حال حاضر، درمان این نوع بیماران به کمک جراحی «بای پاس» انجام می‌شود که طی آن رگ آسیب دیده تعویض می‌شود و به جای آن یک لوله پلاستیکی قرار می‌گیرد یا رگ‌های دیگر بیمار، جایگزین رگ آسیب دیده خواهد شد. اما بسیاری از بیماران، معمولا رگ‌های مناسبی برای جایگزینی رگ‌های آسیب‌دیده ندارند.این درحالی است که در رگ‌های مصنوعی شریان لوله‌ای جدید از یک پلیمر انعطاف‌پذیر که به‌اندازه کافی قابلیت ارتجاع و فشرده شدن را دارد ساخته شده است تا همانند یک رگ خونی عادی عمل کند. در داخل این رگ مصنوعی یک روکش کاملا ابداعی متشکل از میلیون‌ها نقطه کوچک در نظر گرفته شده است. هریک از این نقاط هزاران برابر کوچک‌تر از طول یک تار موی انسان هستند. این روکش با استفاده از فناوری‌های نانو و در داخل دستگاهی که می‌تواند خود را با سلول‌های بنیادی خون‌سازگار کند ساخته شده است و به محض اینکه رگ مصنوعی پیوند زده شد سلول‌های بنیادی رشد می‌کنند و یک لایه‌ای از سلول‌های ‌اندوتلیوم را روی این روکش ایجاد می‌کنند. به این ترتیب دیواره داخلی این رگ مصنوعی همانند دیواره رگ‌های خونی عادی نرم و لیز می‌شود و می‌تواند جریان خون را به راحتی عبور دهد، بدون اینکه منجر به لختگی شود. مدتی پیش هم پژوهشگران یک مرکز تحقیقاتی زیست فناوری کشورمان برای نخستین بار با بهره‌گیری از تکنیک‌های نانو فناوری و مهندسی بافت، موفق به تولید نوعی رگ مصنوعی با ویژگی‌های منحصر به فرد شدند که به گفته محققان با توجه به پیشرفت‌های فزاینده در زمینه سلول‌های بنیادی، امید می‌رود نتایج این طرح در آینده‌ای نزدیک در جهت کمک به بیماران نیازمند به پیوند عروق قابل استفاده باشد. محققان نیز با بهره‌گیری از تکنیک‌های مهندسی بافت و تولید بسترهای نانومتری زیست تخریب پذیر، موفق به کشت و تکثیر سلول‌های بنیادی و تولید بافت پوستی به منظور بازسازی آسیب‌های پوستی شده بودند که این قدمی محکم در جهت درمان هرچه بهتر بیماران و همچنین پیشرفت علم ایران بود.