جوان آنلاین: اغلب اسباببازیهای امروزی بر پایه باتری یا انرژیهای دیگر طراحی شده و کودک را تنها به تماشا محدود میکند، اما اسباببازیهای سنتی ایران براساس حرکت و تعامل ساخته شده است.
به گزارش مهر، هوشنگ شاهینزاده احیاکننده، پژوهشگر و سازنده اسباببازیهای قدیمی ایرانی بیش از ۴۰۰ اسباب بازی ایرانی متعلق به دورههای صفوی، قاجار و پهلوی را احیا و بازسازی کرده است. اسباببازیهایی که بهعنوان بخشی از فرهنگ و میراث فرهنگی ایران قابلیت نمایش در یک موزه تخصصی اسباب بازیهای دستساز ایرانی را دارد.
شاهینزاده با اشاره به اینکه کار من جمعآوری اسباببازیها نبوده، بلکه پژوهش، تحقیق و احیای آنها است، گفت: سالها در روستاها و شهرهای ایران گشتهام. برای مثال، ۱۵ یا ۲۰ سال پیش ممکن بود در یک روستا از یک پیرمرد یا پیرزن بپرسم که اسباببازیهای دوران کودکیشان چه بوده است. گاهی آنها چیزی برای نشان دادن نداشتند و فقط توضیح میدادند که چه وسیلهای با مواد موجود در منطقهشان ساخته میشده است، مثلاً نی. من بر اساس صحبتهایشان و طرحهایی که میکشیدم، شکل اسباببازی را بازسازی میکردم.
این پژوهشگر گفت: جدا از این تحقیقهای میدانی، از فیلمها، روزنامهها و کتابهای قدیمی ایرانی هم به عنوان منابع استفاده کردهام. حتی بخشی از اطلاعاتم مربوط به دوران کودکی خودم است. به هر حال من متولد ۷۲ سال پیش هستم و بازی و اسباببازی همیشه بخشی از زندگی روزمرهام بوده است. تا امروز نمیتوانم دقیقاً بگویم چند اسباببازی ساختهام، اما شناسنامه بسیاری از آنها مشخص شده است.
وی یادآور شد: به نظر من اهمیت اسباببازیهای دستساز قدیمی ایرانی بسیار بیشتر از محصولات صنعتی امروزی است. این نوع اسباببازیها میتواند مهارتهای مختلف کودک را تقویت کند، چیزی که امروزه کمتر اتفاق میافتد. خیلی از اسباببازیهای جدید بیشتر کودکان را تنبل و وابسته کرده است، اما با پژوهشهایم دیدهام که ساخت و بازی با اسباببازیهای ساده و خلاقانه، تأثیری عمیق بر رشد ذهنی و اجتماعی کودکان دارد.
شاهین زاده یادآور شد: وضعیت صنعت اسباببازی در ایران جای تأمل دارد. ما با یک «مافیای اسباببازی» مواجه هستیم که بسیاری از جنبههای فرهنگی و تربیتی کودکان را تحت تأثیر قرار داده است. این مسئله به مراتب فراتر از یک معضل ساده اقتصادی یا صنعتی است و تأثیری گسترده بر نظام آموزش و پرورش و تربیت کودکان دارد.
وی افزود: ما در ایران مجموعه وسیعی از بازیهای قدیمی و محلی داریم که از گذشته تا امروز برای کودکان و خانوادهها مفید بوده است. این بازیها به دو دسته کلی تقسیم میشود؛ بازیهایی با ابزار و بدون ابزار. بازیهایی همچون هفتسنگ یا وسطی که به ابزارهایی مثل توپ نیاز دارند، نمونههایی از این دست هستند. من طی تحقیقات گسترده خود بیش از ۲۰۰ تا ۳۰۰ بازی سنتی ایرانی را شناسایی و احیا کردهام. این بازیها حتی در برخی استانهای کشور به صورت عملی اجرا شدهاند. علاوه بر بازیها، اسباببازیهایی که طراحی کردهام یا از گذشته مانده، ویژگیهای خاصی دارند. مواد اولیه آنها کاملاً طبیعی است، به طوری که هیچگونه پلاستیکی در ساخت آنها استفاده نشده است. این موضوع نهتنها تأثیر منفی بر محیط زیست ندارد، بلکه فرهنگسازی مناسبی برای تولید محصولات پایدار نیز است. مهمتر از همه، این اسباببازیها غیرجنسیتی طراحی شده است تا فرقی میان کودکان دختر و پسر وجود نداشته باشد. چنین محصولاتی برخلاف اسباببازیهای معمول مانند شمشیر یا شخصیتهای وارداتی خیالی، پیام صلح و دوستی را منتقل میکند.
سازنده اسباب بازیهای قدیمی ایرانی گفت: یکی دیگر از شاخصههای مهم اسباببازیهایی که طراحی یا پژوهش کردهام، نیروی محرکه آنهاست. اغلب اسباببازیهای امروزی بر پایه باتری یا انرژیهای دیگر طراحی شده است و کودک را تنها به تماشا محدود میکند. اما اسباببازیهای سنتی ایران براساس حرکت و تعامل ساخته شده است. برای مثال، وسایلی همچون فرفره یا عروسکهایی با جزئیات نمایشی که کودک با دست خود آنها را به حرکت درمیآورد.
