جوان آنلاین: از ابتدای سال آبی جاری، یعنی از مهر ۱۴۰۴ تا سوم آبان، تنها ۳/۲ میلی‌متر بارش در کشور ثبت‌شده، آماری که سال آبی جاری را به یکی از خشک‌ترین سال‌های نیم‌قرن اخیر تبدیل کرده‌است. بر اساس آمار رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان بارش در مدت مشابه سال گذشته ۳/۹ میلی‌متر بود، یعنی کاهش ۷۵ درصدی. اگر این میزان را با متوسط بارش‌های ۵۷ سال اخیر مقایسه کنیم، کاهش ۸۲درصدی بارش‌ها نسبت به سال‌های نرمال مشاهده می‌شود.
در همین بازه زمانی، ۲۱ استان از مجموع ۳۱ استان کشور هیچ بارشی نداشته‌اند، وضعیتی که در تاریخ کشور کم‌سابقه است. تمامی استان‌ها کاهش بارش نسبت به سال گذشته را تجربه کرده‌اند، از ۱۶درصد کاهش در گلستان تا افت صد‌درصدی در برخی استان‌ها.
پیامد‌های فوری این کم‌بارشی گسترده مشهود است، اینکه سطح آب سد‌ها و مخازن کاهش‌یافته و تأمین آب شرب شهری و روستایی تحت‌تأثیر قرار گرفته‌است. ذخایر آب کشاورزی نیز به شدت کاهش یافته و کشاورزان ناچار به کاهش سطح کشت یا تغییر نوع محصولات شده‌اند، موضوعی که امنیت غذایی و اقتصاد کشاورزی را تهدید می‌کند. کاهش بارندگی‌ها باعث افزایش خشکسالی‌های طولانی‌مدت، تخریب پوشش گیاهی، فرسایش خاک و گسترش بیابان‌زایی شده‌است. علاوه بر این، وقوع ریزگرد‌ها و گرد و غبار، سلامت عمومی را به ویژه در مناطق شهری و صنعتی تهدید می‌کند. فشار بر منابع زیرزمینی آب نیز افزایش یافته و برداشت بی‌رویه موجب افت سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین شده‌است. در سطح اقتصادی، کاهش بارش‌ها می‌تواند هزینه تولید محصولات کشاورزی و آبرسانی شهری را بالا برده و فشار بر خانوار‌های کم‌درآمد و صنایع وابسته به آب را افزایش دهد.
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، در توضیح این کم‌بارشی بی‌سابقه می‌گوید: «بارندگی در ایران ذاتاً نوسان دارد و این نوسانات در کشور ما شدیدتر به چشم می‌آید. اکنون ششمین سال پیاپی است که یکی از خشک‌ترین پاییز‌های چند دهه اخیر را تجربه می‌کنیم.»
او خشکسالی را نتیجه ترکیبی از عوامل طبیعی و انسانی می‌داند. از یک سو، تغییرپذیری طبیعی سامانه اقلیم و نوسانات جوی قرن‌هاست که وجود داشته و از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین، تعداد سال‌های خشک را افزایش داده‌است.
وظیفه توضیح می‌دهد که افزایش گاز‌های گلخانه‌ای، به ویژه دی‌اکسیدکربن، متان و ترکیبات نیتروژنی، باعث افزایش میانگین دمای زمین‌شده و الگو‌های جوی را تغییر داده است. جابه‌جایی رودبادها یا جت‌استریم‌ها موجب شده سامانه‌های بارشی از عرض‌های جنوبی‌تر عبور نکرده و در عرض‌های شمالی متمرکز شوند، نتیجه این فرایند، گرم‌تر و خشک‌تر شدن بخش‌هایی از ایران است.
وظیفه اظهار می‌دارد که این روند محدود به ایران نیست: «کشور‌هایی که در نواحی جنب‌حاره‌ای قرار دارند، مانند مصر، لیبی، سودان، کشور‌های حوزه خلیج‌فارس و ترکمنستان، نیز به دلیل تغییر جایگاه سامانه‌های جوی و مهاجرت رودبادها، بیش از گذشته با خشکی و خشکسالی مواجه شده‌اند.»
این داده‌ها و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که ایران در مسیر یک بحران آبی جدی قرار دارد. کاهش بی‌سابقه بارش‌ها و پیامد‌های گسترده آن، از آب شرب و کشاورزی تا محیط‌زیست و سلامت عمومی، نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی دقیق است. مدیریت منابع آب، صرفه‌جویی و اتخاذ سیاست‌های سازگار با تغییرات اقلیمی، دیگر تنها گزینه‌های پیشنهادی نیستند، بلکه ضرورتی حیاتی برای حفظ زندگی و توسعه پایدار کشور هستند. وضعیت امروز به وضوح یادآوری می‌کند که مقابله با خشکسالی و تغییرات اقلیمی، چالشی ملی و چندوجهی است که تصمیم‌گیری سریع، علمی و عملی را می‌طلبد.
