جوان آنلاین: هفته دفاع مقدس امسال هم به پایان رسید. این هفته یاد و نام قهرمانانی را زنده کرد که نسل امروز تنها نام‌شان را شنیده است. تلاش‌های بسیاری برای ماندگار کردن آن روز‌ها در ذهن کسانی که جنگ را ندیده و لمس نکرده‌اند، انجام شد، اما واقعاً به نقطه مطلوب رسیده‌ایم؟ به گفته سردار عبدالرضا آزادی، مسئول سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه و بسیج، هنوز چالش‌ها در این مسیر کم نیستند؛ از تولید فیلم‌های پرهزینه و قصه‌محور گرفته تا کمبود آثار ویژه کودک و نوجوان، نبود ردیف بودجه مشخص در سطح ملی و ظرفیت‌های استفاده نشده در شبکه‌های اجتماعی، ولی به گفته او جرقه‌های امید در حال شکل‌گیری است؛ از نمایش‌های پرشور و پرتماشاگری که در استان‌های مختلف در هر شب اجرا هزاران مخاطب را پای روایت‌های حماسی نشاند تا رشد مراکز آفرینش هنری، انیمیشن‌سازی و بازی‌سازی در شهر‌ها و استان‌ها که قهرمانان بومی را به زبان هنر و فناوری به نسل جوان معرفی می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد مسیر ترویج و تثبیت فرهنگ دفاع مقدس در حافظه جمعی با قدرت ادامه دارد، اما رسیدن به مقصد نیازمند حمایت ملی، تقویت ظرفیت‌های استانی و بهره‌گیری جدی از فضای مجازی است؛ جایی که حتی یک کلیپ ۳۰ ثانیه‌ای می‌تواند اثر یک کتاب قطور را بگذارد. در گفت‌و‌گو با سردار آزادی به بررسی ویژگی‌های آثار ویژه هفته دفاع مقدس پرداخته‌ایم.
چه ویژگی‌هایی از تولیدات دفاع مقدس می‌تواند نزد اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان جاذبه حداکثری داشته باشد و در این زمینه چه تلاش‌هایی انجام شده است؟
جوان‌ها معمولاً به کتاب‌ها و فیلم‌هایی علاقه دارند که داستان داشته باشند و قصه‌گو باشند. رمان‌ها و فیلم‌هایی که قهرمان دارند، خیلی مورد استقبال قرار می‌گیرند، حتی کلیپ‌های کوتاه در فضای مجازی هم مورد توجه هستند. تلاش کرده‌ایم تولیدات خود را با هنر ترکیب کنیم تا آثاری ماندگار و هنرمندانه خلق شود. به عنوان مثال، یکی از برنامه‌های پربیننده‌ای که داشتیم، بازسازی عملیات‌های دفاع مقدس و نمایش‌های میدانی بود که به شکل هنری در قالب کنگره شهدای استان‌ها برگزار شد. این نمایش‌ها در بسیاری از استان ها، از جمله سمنان و خراسان‌رضوی و گیلان اجرا شدند. در تهران نیز در پردیس و شهرستان‌های دیگر اجرا شد. در این نمایش‌ها تلاش شد به شیوه هنرمندانه و حماسی باشند، از جلوه‌های ویژه، نور و صدا‌های خوب استفاده شود و بیننده‌های زیادی را جذب کردند. آمار‌ها هم نشان می‌داد در هر نوبت اجرای این برنامه‌ها بیش از ۱۰ هزار نفر بیننده داشته است و همه اقشار جامعه، از جمله بسیجی‌ها و غیربسیجی‌ها به دیدن نمایش می‌رفتند. نمایش‌های میدانی در سال ۱۴۰۳ که از سوی سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه و بسیج ذیل کنگره‌های ملی گرامیداشت استان‌ها در بیش از ۱۲۱شب اجرا شد، بیش از یک‌میلیون نفر بیننده غیرتکراری داشت.
نقش خانواده‌ها در ترویج فرهنگ دفاع مقدس قطعاً مهم است. آنها چگونه می‌توانند خود را با این ارزش‌ها آشنا کنند؟
دفاع مقدس تنها یک رخداد تاریخی نیست بلکه فرهنگ کاملی است که ما آن را به عنوان فرهنگ جهاد، فرهنگ شهادت و فرهنگ بسیجی می‌شناسیم. این فرهنگ شاخص‌های مشخصی دارد، از جمله: ایمان، صداقت، اخلاص، ازخودگذشتگی، وطن‌دوستی، خانواده دوستی، مهربانی و محبت. این ارزش‌ها در رفتار رزمندگان و سبک زندگی شهدا به وضوح دیده می‌شود. اگر خانواده‌ها بخواهند فرزندان‌شان برای آینده کشور مفید باشند، خودباوری داشته باشند و پاک و صادقانه زندگی کنند، بهترین الگو برای آنها فرهنگ دفاع مقدس است. انتقال این فرهنگ به فرزندان، به ویژه با روش‌های هنری غیرمستقیم و جذاب می‌تواند در تحکیم خانواده، صیانت از ارزش‌ها و رشد فرزندان بسیار مؤثر باشد.
در مسیر اینگونه تولیدات هنری با چه چالش‌هایی روبه‌رو بوده‌اید؟
ما در تولید آثار هنری و فرهنگی با چالش‌هایی جدی روبه‌رو هستیم. تولید فیلم‌های باکیفیت و جذابیت بالا هزینه بر و نیازمند پشتیبانی ملی است. به عنوان مثال، مجموعه‌هایی مانند بسیج، روایت فتح، سازمان اوج، حوزه هنری و حتی بخش خصوصی، در حال حاضر حداکثر می‌توانند در سال حدود ۱۰ فیلم با موضوع دفاع مقدس یا مقاومت تولید کنند، زیرا هزینه ساخت فیلم‌های اینچنینی بسیار بالاست، بنابراین اگر حمایت بیشتری از سوی مسئولان هنری کشور و استان‌ها صورت گیرد، می‌توان این تعداد را به ۳۰ فیلم در سال افزایش داد. هدف ما تولید فیلم‌هایی با کیفیت بالا، قصه‌گو و جذاب است که مخاطب آن را ببیند و تجربه‌ای ارزشمند داشته باشد. چالش پشتیبانی و بودجه خودش را در حوزه دفاع مقدس و آثار مربوط به شهدا نیز نشان می‌دهد، چراکه اگر بخواهیم این حماسه و میراث معنوی حفظ و با زبان هنر به نسل‌های آینده منتقل شود، باید برای آن اعتبار مشخص در بودجه کشور در نظر گرفته شود، البته ناگفته نماند، در برنامه پنج ساله کشور، نشر و ترویج آثار و ارزش‌های دفاع مقدس دیده شده است، اما در بودجه سالانه این ردیف بودجه وجود ندارد. تلاش‌های زیادی از طریق دولت و نمایندگان مجلس صورت گرفته، اما بودجه فرهنگی کشور در مجموع کم است و سهم دفاع مقدس نیز از آن کمتر است.
در حوزه کتاب شرایط چگونه است؟
در این حوزه شرایط بهتر است. ما حدود ۳۲ ناشر استانی و بیش از ۱۶۰ تا ۱۷۰ناشر فعال در حوزه دفاع مقدس و مقاومت در کشور داریم. سالانه حدود ۵۰۰ عنوان کتاب از سوی مجموعه‌های ما تولید می‌شود، اما مشکل اصلی ترویج و تبلیغ این کتاب هاست. بسیاری از کتاب‌های خوب دیده و خوانده نمی‌شوند که بخشی از آن به گرانی کتاب و کاهش قدرت خرید مردم بازمی‌گردد. برای اینکه این آثار بیشتر دیده شوند، نیاز به حمایت، تبلیغ و برنامه‌ریزی جدی است. مثلاً برنامه‌های تلویزیونی اختصاصی، استفاده از ظرفیت رسانه‌ها برای معرفی کتاب‌ها و توجه ویژه به کتاب‌هایی که داستانی و رمان گونه هستند و زندگی‌نامه رزمندگان و شهدا را روایت می‌کنند. اگر این کتاب‌ها خوب تبلیغ شوند، مطمئناً جذابیت و بازار خوبی خواهند داشت. از چالش‌های دیگر، کمبود آثار و کتاب‌ها در حوزه کودک و نوجوان است. هرگاه اثر خوبی در این حوزه تولید شد، کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها استقبال کرده‌اند، بنابراین تلاش داریم این خلأ را پر کنیم و وظیفه خود را بهتر از گذشته انجام دهیم.
با توجه به محبوبیت شبکه‌های اجتماعی، چقدر از این فضا برای تولید و انتشار محتوای دفاع مقدس بهره‌برداری شده است؟
هنوز مرجع جامع و کانال اختصاصی گسترده‌ای برای معرفی دستاورد‌ها و روایت‌های دفاع مقدس نداریم و در این حوزه تولیدات کم است، این در حالی است که هزینه تولید در این فضا کم، اما آثار به دلیل کوتاه بودن زمانی، تأثیرگذارتر است، بنابراین نیاز به توجه و توسعه بیشتری وجود دارد. مثلاً کلیپ‌های ۳۰ثانیه تا یک دقیقه از زندگی شهدا، می‌تواند اثر بسیار قوی و بیشتری داشته باشد. این کلیپ‌ها ممکن است رفتار فداکارانه، محبت شهید به خانواده یا دوستان یا لحظات جوانمردانه او را نشان دهند و حتی یک اثر کتاب را منتقل کنند، اما باید قبول کرد تولید محتوای مرتبط با دفاع مقدس در این فضا هنوز پایین است.
مشکل از کجاست؟
این بحث بیشتر مربوط به فعالیت استان هاست. در گذشته، بیشتر فعالیت‌ها در تهران و از سوی گروه‌هایی مانند اوج و شیدایی انجام می‌شد، اما امروزه استان‌ها خودشان تجهیزات دارند و کار‌های مستقل انجام می‌دهند چراکه استان‌ها باید ظرفیت تولید آثار و برنامه‌های هنری شان را افزایش دهند. بر همین اساس، در مازندران و گیلان امکانات خوبی فراهم شده است. در بعضی استان‌ها نیز گروه‌هایی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و از فناوری‌های نوین و حتی هوش مصنوعی برای ترجمه و تولید محتوا استفاده می‌کنند. این فضا پایدار است و می‌تواند هر سال نمایش‌ها و پروژه‌های فرهنگی را تداوم بخشد، همچنین در هر استان یا مجموعه‌ای به صورت محدود کانال‌هایی زده شده است، مثل کانالی تحت عنوان «گنج بی پایان» که روایت‌ها و کلیپ‌های استان‌ها را منتشر می‌کند، ولی هنوز کافی نیست.
چگونه می‌توان این توانمندی را در استان‌ها به خصوص در حوزه انیمیشن و بازی‌های قهرمانانه به حداکثر رساند؟
به نظر من، راه‌حل این چالش در توانمند کردن استان‌ها یعنی تقویت ظرفیت استان‌ها و حمایت از تولیدات ماندگار است. استان‌ها باید خودشان فکر تولید آثار باشند، زیرا هر استان با شهدا و ظرفیت‌های محلی خودش آشناست و بهتر می‌تواند فعالیت کند. خوشبختانه از حدود ۱۰ سال پیش، مراکز آفرینش هنری، انیمیشن‌سازی و پویانمایی در سطح استان‌ها نیز راه‌اندازی شده و گروه‌های هنری در شهرستان‌ها توانمند شده‌اند. این شامل گروه‌های انیمیشن‌سازی، بازی سازی، سرود‌های پاتوقی و گروه‌های تئاتر هم می‌شود، اما جا دارد بگوییم، هنوز کافی نیست. شخصیت سازی و تولید آثار جذاب در فضای سایبری به اندازه نیاز امروز جامعه انجام نشده است. هدف این است قدرت تولید محتوا در همه استان‌ها و برای همه استعداد‌های موجود فعال شود تا بتوانیم آثار متنوع، جذاب و ماندگار خلق کنیم و اثرات آن را در جامعه ببینیم.
