جوان آنلاین: خالی ماندن برخی از رشته‌ها در آزمون دستیاری همچنان ادامه دارد و حتی در برخی از رشته‌ها مانند طب اورژانس به وضعیت اورژانسی رسیده‌است! طبق گزارش‌ها در آزمون دستیاری امسال ۱۰ درصد رشته طب اورژانس پر شده و ۹۰ درصد آن خالی مانده‌است. برخی دیگر از رشته‌های تخصص هم چندان وضعیت مناسبی ندارد، به گونه‌ای که ۳۲ درصد رشته بیهوشی، ۲۲ درصد رشته اطفال و ۱۵ درصد رشته عفونی تکمیل شده و بقیه این ظرفیت‌ها خالی مانده است. تحلیل این آمارها، اما حکایت از فاجعه‌ای دارد که در آینده‌ای نه چندان دور دامان نظام سلامت را می‌گیرد و حتی می‌تواند آن را زمینگیر کند!
کمبود پزشک و مدیریت توزیع عادلانه پزشک و امکانات بهداشتی درمانی موضوعی است که با زندگی در مناطق محروم و روستا‌های دور افتاده بهتر می‌توان آن را درک کرد. با وجود این تا زمانی که چالش توزیع عادلانه حل و فصل نشود حتی در صورت تربیت پزشک به میزان کافی باز هم چالش مناطق دور افتاده حل نخواهد شد و همچنان ساکنان منطقه دور افتاده برای یک بخیه ساده ناگزیرند چند کیلومتر راه را تا نزدیک‌ترین مراکز درمانی طی کنند تا بتوانند به یک پزشک عمومی یا حتی بهیار دسترسی داشته‌باشند. با وجود این، نگاهی به نتایج آزمون دستیاری و کاهش قابل‌توجه اقبال به ادامه تحصیل در دوره تخصص رشته‌های کم‌درآمد‌تری مانند اطفال، بیهوشی و اورژانس برای مدیریت ساختار بهداشتی درمانی کشور در سال‌های آینده چالشی جدی محسوب می‌شود و می‌تواند ما را با کمبود جدی پزشک در این تخصص‌ها که اتفاقاً تخصص‌های مادر و زیربنایی حوزه پزشکی هستند، روبه‌رو کند. پس تلاش برای افزایش تربیت پزشک در حوزه‌های تخصص به خصوص تخصص‌هایی مانند اطفال، اورژانس و بیهوشی که چند سالی است ظرفیت‌های پذیرش آنها خالی می‌ماند ضرورتی انکار‌ناپذیر است. در غیر این صورت، در آینده‌ای نزدیک حتی رشته‌های پول‌سازی مانند زیبایی، ارتوپدی و جراحی‌ها هم به دلیل فقدان متخصصان رشته‌های زیربنایی همچون بیهوشی در کارشان با چالش مواجه خواهند شد.
صندلی‌های خالی دستیاری
چند سالی می‌شود برخی رشته‌ها در آزمون دستیاری خالی می‌ماند؛ ماجرایی که زنگ خطر را برای کمبود پزشک در برخی تخصص‌ها طی سال‌های آینده به صدا درآورده‌است. طبق آمار سازمان نظام پزشکی در حال حاضر ۱۰۴هزار و ۳۴۵ پزشک عمومی در کشور داریم که بیش از ۳۰ هزار نفر از این افراد به کاری غیر از پزشکی مشغول هستند؛ یعنی نه در شبکه بهداشت مشغول شده‌اند و نه در مطب کار می‌کنند. از نگاه محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی با این اوصاف اگر تعداد این پزشکان عمومی افزایش پیدا کند، نه مشکل پزشکی خانواده و نظام ارجاع حل‌شده و نه مشکل دسترسی به پزشک متخصص حل خواهد شد.
از نگاه وی در این شرایط، این سؤال پیش آمده که چرا تأکید فراوانی بر افزایش ظرفیت رشته پزشکی عمومی می‌شود، اما توجهی به خالی ماندن ظرفیت رشته‌های دستیاری مانند طب اورژانس، بیهوشی، اطفال و عفونی نمی‌شود.
رئیس کل سازمان نظام پزشکی درباره خالی ماندن برخی رشته‌های دستیاری با اشاره به آمارها و گزارش‌های مرتبط با آزمون دستیاری امسال می‌گوید: «آزمون دستیاری که در سال جاری برگزار شد، آمار‌های نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد. به طور مثال فقط ۱۰ درصد رشته طب اورژانس، ۳۲درصد رشته بیهوشی، ۲۲درصد رشته اطفال و ۱۵درصد رشته عفونی تکمیل شده و بقیه این ظرفیت‌ها خالی مانده است.»
ابربحران خالی ماندن ظرفیت رشته‌های حیاتی
رئیس سازمان نظام پزشکی معتقد است وقتی گفته می‌شود ۹۰ درصد رشته طب اورژانس خالی مانده، یک ابر بحران است. باید این مشکلات برطرف شود؛ چرا خالی ماندن ظرفیت دستیاری جدی گرفته نمی‌شود؟ در آینده باید صد‌ها برابر چیزی را که اکنون می‌توان هزینه کرد، بپردازیم تا کمبود‌ها را جبران کنیم. وقتی به جای ۶۵۰ رزیدنت اطفال، فقط ۲۵۰ نفر شروع به تحصیل می‌کنند، کمبود این ۴۰۰ متخصص اطفال را چگونه جبران خواهیم کرد؟
با وجود این، رئیس‌زاده در پاسخ به این سؤال که آیا افزایش ظرفیت پزشکی می‌تواند مشکل دسترسی به متخصصان را برطرف کند، تصریح می‌کند: «در چهار سال گذشته، هزار و ۲۰۰ نفر کمبود ورودی به رشته بیهوشی داشتیم؛ کمبود متخصص بیهوشی یا اطفال از کجا باید جبران شود؟ اگر قرار باشد افزایش ظرفیت پزشک عمومی منجر به ورود آن فرد به دوره تخصص شود، حدود ۱۴سال زمان نیاز است؛ آیا مشکل حال حاضر بیماران در زمینه دسترسی و کمبود پزشک متخصص را حل می‌کند؟»
وی با تأکید بر اینکه چند سال دیگر، متخصص بیهوشی و اطفال نخواهیم داشت و اگر یک کودک دچار تشنج شود و یک متخصص اطفال حضور نداشته باشد که آن کودک را درمان کند و او دچار عوارض جدی شود، چه کسانی پاسخگو خواهند بود، می‌گوید: «چرا نباید شرایط تربیت رزیدنت‌ها را بهتر کرد تا پزشکان عمومی موجود، وارد این رشته‌های تخصصی شوند؟»
رئیس سازمان نظام پزشکی چالش اصلی را در توزیع پزشکان متخصص می‌داند و می‌افزاید: «در یکی از رشته‌های تخصصی بسیار مهم، از هزار و ۱۱۰متخصص، بیش از ۶۰۰ نفر در تهران حضور دارند. در سایر رشته‌ها نیز به همین ترتیب است. ۴۲درصد متخصصان در پنج کلانشهر حضور دارند و بقیه در سایر نقاط کشور هستند. در یک رشته تخصصی دیگر، ۶۰درصد متخصصان در تهران حضور دارند.»
رئیس‌زاده معتقد است دلیل این توزیع نامتقارن این است که نتوانستیم شرایط ماندگاری پزشکان متخصص را در شهرستان‌ها فراهم کنیم و وقتی طرح متخصص به اتمام رسید، به تهران بر می‌گردد.
عامل دیگر، فقدان حساسیت مسئولان کشور به موضوع کمبود متخصص است و فقط به افزایش ظرفیت پزشک عمومی پرداخته می‌شود. اگر مسئولان به این موضوع توجه نکنند، تأمین پزشک متخصص در آینده با چالش جدی مواجه خواهد شد.
معمای پیچیده
معمای خالی ماندن ظرفیت‌های آزمون دستیاری معمای پیچیده‌ای است. این پزشکانی که امروز حاضر نیستند در برخی رشته‌ها ثبت‌نام کنند و ادامه تحصیل بدهند، همان کسانی هستند که هفت سال قبل برای ورود به رشته پزشکی و شرکت در آزمون گروه تجربی سر و دست می‌شکستند. سختی‌های دوره دستیاری، رفتار پادگانی برخی اساتید، حقوق ناچیز دستیاران و شیفت‌های طولانی و طاقت‌فرسا بخشی از دلایل بی‌اقبالی به ادامه تحصیل در این دوره است. به خصوص اینکه فضای فرهنگی جامعه به گونه‌ای پیش رفته که پزشکان دیگر کمتر به تعهدات اخلاقی خود در برابر بیماران و جامعه پایبندند و بیشتر به دنبال منافع شخصی و درآمد هستند. به همین‌خاطر هم در همین دورانی که ادامه تحصیل در رشته‌هایی همچون اطفال، بیهوشی و اورژانس از رونق افتاده، رشته‌هایی همچون پوست و زیبایی، چشم‌پزشکی و ارتوپدی همچنان پر طرفدار است. با تمام اینها تا دیر نشده برنامه ریزان و دست اندرکاران در وزارت بهداشت و مجلس و سایر مراکز دخیل باید کاری کنند. سالی چند صد نفر خالی ماندن ظرفیت تخصص اطفال، بیهوشی و اورژانس و عفونی می‌تواند در دراز‌مدت به کمبود چند هزار پزشک متخصص در این رشته‌ها منتهی شود. رشته‌هایی که همین حالا هم توزیع نامناسب‌شان دسترسی جامعه به آنها را با چالش مواجه کرده و ادامه این روند و کمبود این تخصص‌ها قطعاً بیش از پیش روی توزیع‌شان اثر خواهد گذاشت.
