جوان آنلاین: واقعه عاشورا، نه تنها نقطه عطفی در تاریخ اسلام، بلکه آیینه تمام‌نمای فداکاری، صبر و ایستادگی انسان‌هایی است که در راه حق، جان و مال و هستی خود را فدا کردند. در این میان، نقش زنان برجسته و بی‌بدیل است؛ نقشی که از پیش از واقعه، در طول روز عاشورا و پس از آن، در دوران اسارت، در هر مرحله‌ای جلوه‌ای خاص و تأثیری عمیق داشته است. بررسی این ابعاد، نه تنها یادآور عظمت زنان کربلاست، بلکه الگویی برای نقش‌آفرینی زنان در طول تاریخ، از جمله در دوران دفاع مقدس ایران به شمار می‌رود.
نقش زنان قبل از واقعه عاشورا: پیش از آغاز نبرد، زنان کربلا نقشی محوری در آماده‌سازی و تهییج یاران امام‌حسین (ع) ایفا کردند. آنها با بصیرت و آگاهی از اهداف قیام، نه تنها مانع حضور مردان خود در رکاب امام نشدند، بلکه با تشویق و ترغیب، آنان را به سوی میدان شهادت سوق دادند.
تشویق و ترغیب مردان: بسیاری از زنان، همسران، برادران و فرزندان خود را به حمایت از امام‌حسین (ع) ترغیب کردند. به عنوان مثال، همسر زهیر بن قین، با دیدن تردید همسرش، او را به پیوستن به کاروان امام‌حسین (ع) تشویق کرد و زمینه‌ساز توبه و شهادت زهیر شد.
بصیرت و شناخت اهداف قیام: زنان کربلا به خوبی می‌دانستند که امام‌حسین (ع) برای احیای دین جدش و مبارزه با ظلم یزید قیام کرده است. این بصیرت، به آنها قدرت می‌داد تا سختی‌ها را تحمل و مردان‌شان را در این مسیر همراهی کنند.
همراهی و حمایت روانی: حضور زنان در کنار امام‌حسین (ع) و یارانش، به آنان آرامش و اطمینان خاطر می‌بخشید. آنها با صبر و بردباری خود، از روحیه مجاهدان حمایت می‌کردند و به آنان قوت قلب می‌دادند.
نقش زنان در روز عاشورا: در روز عاشورا، با وجود شدت نبرد و فضای رعب و وحشت، زنان نه تنها منفعل نماندند، بلکه با ایفای نقش‌های کلیدی، درس‌های بزرگی از صبر و پایداری به تاریخ آموختند.
پرستاری و امدادرسانی: در میان شعله‌های آتش جنگ، زنانی، چون حضرت زینب (س) و‌ام‌کلثوم (س) با تمام توان به پرستاری از مجروحان و کودکان پرداختند. آنها زخم‌ها را پانسمان می‌کردند و آب به لب‌های تشنه می‌رساندند.
حفظ آرامش کودکان و بازماندگان: در بحبوحه شهادت مردان، وظیفه حفظ آرامش و دلداری کودکان و بازماندگان بر دوش زنان بود. آنها با وجود داغ‌های سنگین تلاش می‌کردند از وحشت کودکان بکاهند و آنان را از آسیب‌های بیشتر حفظ کنند.
افزایش روحیه مبارزان: برخی از زنان، با حضور در کنار رزمندگان، روحیه آنان را تقویت می‌کردند و با سخنان خود، آنان را به ایستادگی بیشتر ترغیب می‌کردند.
شهادت در راه خدا: اگرچه نقش اصلی زنان در عاشورا، پیام‌رسانی و ادامه‌دهنده راه شهدا بود، اما برخی از زنان نیز در این روز به فیض شهادت نائل آمدند که اوج فداکاری و ایثار آنان را نشان می‌دهد.
نقش زنان بعد از واقعه عاشورا و به اسارت رفتن آنها: دوره اسارت، فصلی دردناک، اما پربار در نقش‌آفرینی زنان کربلاست. این دوره، نه تنها امتحان صبر و استقامت آنان، بلکه فرصتی برای رساندن پیام عاشورا به گوش جهانیان بود.
پیام‌رسانی و روشنگری: حضرت زینب (س) به عنوان پرچمدار این حرکت، با خطبه‌های کوبنده خود در کوفه و شام، ماهیت قیام امام‌حسین (ع) و ظلم یزید را افشا کرد. ایشان با شجاعت بی‌نظیر، در برابر حاکمان ستمگر ایستاد و با بیان حقایق، پرده از جنایات آنان برداشت. این خطبه‌ها، نقشی حیاتی در بیداری افکار عمومی و رسوایی دستگاه اموی ایفا کرد.
حفظ و حراست از یادگاران عاشورا: زنان اسیر، به ویژه حضرت زینب (س)، مسئولیت حفظ جان امام سجاد (ع) و دیگر کودکان و بازماندگان را بر عهده گرفتند. آنها با وجود سختی‌های راه و آزار و اذیت دشمن، از این امانت‌ها پاسداری کردند.
صبر و بردباری در برابر مصائب: زنان کربلا در طول دوران اسارت، با انواع توهین‌ها، تحقیر‌ها و سختی‌ها روبه‌رو شدند، با این حال صبر و بردباری آنان بی‌نظیر بود و به عنوان الگویی از استقامت در برابر ظلم در تاریخ به ثبت رسید.
تبدیل تهدید به فرصت: اسارت برای زنان کربلا، نه تنها یک تهدید، بلکه فرصتی برای نشر پیام عاشورا بود. آنان با حضور در شهر‌ها و مناطق مختلف، مظلومیت اهل بیت (ع) و جنایات بنی‌امیه را به گوش مردم رساندند و زمینه‌ساز بذل و بخشش‌هایی را فراهم کردند.
ارتباط نقش زنان در عاشورا با دفاع مقدس و نتیجه‌گیری: با بررسی نقش زنان در واقعه عاشورا، نمی‌توان از شباهت‌ها و ارتباط آن با نقش زنان در دوران دفاع مقدس ایران غافل شد. زنان ایرانی نیز در طول هشت سال جنگ تحمیلی، با تأسی از زنان کربلا، نقشی بی‌بدیل و تأثیرگذار در دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب ایفا کردند.
تشویق و ترغیب به حضور در جبهه: مادران، همسران و خواهران شهدا و رزمندگان، با تشویق و ترغیب عزیزان خود به حضور در جبهه‌ها، نقش مهمی در تقویت روحیه مقاومت و دفاع داشتند.
حضور فعال در پشت جبهه: زنان با فعالیت در پشتیبانی جنگ، تهیه و بسته‌بندی اقلام مورد نیاز رزمندگان، کمک به مجروحان و اداره خانواده در غیاب مردان، ستون فقرات جبهه را تقویت کردند.
صبر و مقاومت در برابر شهادت عزیزان: مادران و همسران شهدا، با الهام از صبر و استقامت حضرت زینب (س)، داغ از دست دادن عزیزان خود را تحمل کردند و با افتخار به راه آنان ادامه دادند.
حفظ و نشر ارزش‌ها: پس از جنگ نیز زنان با تربیت فرزندان بر اساس ارزش‌های شهدا و انتقال فرهنگ ایثار و شهادت به نسل‌های بعد، نقش مهمی در حفظ میراث دفاع مقدس ایفا کردند.
مشارکت مستقیم در برخی موارد: اگرچه در دفاع مقدس، حضور مستقیم زنان در خط مقدم کمتر بود، اما در برخی موارد، مانند حماسه‌آفرینی زنان در خرمشهر، شاهد رشادت‌های مستقیم آنان بودیم.
نقشی که مکمل نیست!
نقش زنان در واقعه عاشورا و دوران دفاع مقدس، فراتر از یک حضور صرف است. این نقش، نمادی از بصیرت، شجاعت، صبر و تعهد به آرمان‌هاست. زنان کربلا با پیام‌رسانی خود، مانع فراموشی حادثه عاشورا شدند و با این کار، راه را برای قیام‌های بعدی هموار کردند. زنان دفاع مقدس نیز با تأسی از آنان، با ایثار و فداکاری خود، نه تنها در پیروزی ملت ایران نقش داشتند، بلکه الگویی ماندگار از مقاومت و پایمردی برای آیندگان به یادگار گذاشتند، از این رو می‌توان گفت که نقش زنان در این دو برهه تاریخی، نه تنها مکمل نقش مردان، بلکه عنصری حیاتی و تعیین‌کننده در شکل‌گیری و تداوم حرکت‌های حق‌طلبانه و دفاع از ارزش‌های انسانی بوده است.
