جوان آنلاین: سل یک بیماری عفونی مسری است که توسط میکروبی به نام «مایکوباکتریوم توبرکلوزیس» ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند بخش‌های مختلفی از بدن انسان مانند استخوان‌ها، مفاصل، مغز، کلیه، پوست و سایر اندام‌ها را درگیر کند، اما به دلیل نیاز بالای این میکروب به اکسیژن، در حدود 80 درصد موارد به ریه‌ها حمله می‌کند.
آلودگی 1.7 میلیارد نفر در جهان به میکروب سل
سل از دیرباز در کشورهای گوناگون وجود داشته و در طول تاریخ، جان بسیاری از انسان‌ها را گرفته است و امروزه نیز همچنان یک معضل جهانی به‌شمار می‌رود. برآوردها نشان می‌دهد حدود 1.7 میلیارد نفر در جهان به میکروب سل آلوده هستند؛ این افراد بدون داشتن علائم بیماری، میکروب را به‌صورت نهفته در بدن خود حمل می‌کنند. عواملی که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شوند، می‌توانند موجب فعال شدن این میکروب نهفته و بروز بیماری سل شوند.
در حال حاضر، سالانه نزدیک به 10 میلیون نفر در سراسر جهان به سل مبتلا می‌شوند و حدود 1.5 تا 2 میلیون نفر نیز جان خود را به دلیل این بیماری از دست می‌دهند، در حالی که سل یک بیماری قابل پیشگیری و درمان است. عواملی مانند فقر، مهاجرت، ضعف خدمات بهداشتی در کشورهای بحران‌زده و شیوع بیماری ایدز، از جمله دلایل گسترش سل در جهان هستند.
وضعیت ابتلا به سل در ایران چگونه است؟
آخرین بررسی‌های وزارت بهداشت از میزان شیوع بیماری سل در کشور نشان می‌دهد که تعداد کل موارد مبتلا به سل شناسایی شده در سال 1403 در کشور 6547 نفر بوده که از این تعداد 3499 نفر (4.1 در هر یکصد هزار نفر جمعیت) مورد جدید سل ریوی با تست مثبت بوده‌اند. در سال 1403 از کل موارد مبتلا به سل در کشور، 56 درصد موارد مرد و مابقی زن و 24 درصد از مبتلایان غیرایرانی بودند.
روند کاهشی ابتلا به سل در کشور
همچنین طبق اطلاعات واصله از مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، بررسی بروز سل از سال 1398 تا 1403 در کشور نشان دهنده روند کاهشی در بروز گزارش شده سل است. به طوری که میزان بروز گزارش شده کل موارد سل از 9.6 در 100 هزار نفر جمعیت در سال 1398 به 7.6 در 100 هزار نفر جمعیت در سال 1403 رسیده است.
میانه سنی مبتلایان بیماری در سال 1403 برای کل موارد سل 53.5 تا 55 سال بوده است.
علائم سل چیست؟
علائم بیماری سل بسته به محل گرفتاری در بدن متفاوت است، اما علاقه زیاد میکروب سل به ریه‌ها باعث می شود که شایع‌ترین نوع بیماری، سل ریوی باشد.
علائم سل ریوی عبارتند از:
سرفه مداوم ( به مدت دو هفته یا بیشتر) که می‌تواند با خلط همراه باشد یا نباشد شایع‌ترین علامت بیماری است.
تب به ویژه در زمان عصر
کاهش وزن
عرق کردن شبانه
بی اشتهایی
خستگی زودرس و ضعف عمومی
درد قفسه سینه و تنگی نفس
خلط خونی
راه انتقال بیماری سل چیست؟
راه اصلی انتقال میکروب سل از طریق هوا و تنفس است. زمانی که فرد مبتلا به سل ریوی سرفه، عطسه، صحبت یا حتی خنده می‌کند، قطرات ریزی از بزاق حاوی میکروب در هوا پخش می‌شود. این قطرات ممکن است چندین ساعت در هوا باقی بمانند. اگر فرد سالمی در این هوای آلوده نفس بکشد، میکروب سل می‌تواند وارد ریه‌های او شود. البته برای انتقال مؤثر بیماری، تماس نزدیک و طولانی‌مدت با فرد بیمار ضروری است. سل بیشتر در فضاهای بسته، شلوغ، مرطوب، کم‌نور و بدون تهویه مناسب منتقل می‌شود.
همه انواع سل قابلیت سرایت ندارند یا به میزان بسیار کمی مسری هستند. تنها افرادی که به سل ریوی واگیردار مبتلا هستند – یعنی در آزمایش میکروسکوپی خلط آن‌ها میکروب سل مشاهده شده است – می‌توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند. این افراد با هر سرفه یا عطسه، مقدار زیادی میکروب در هوا پخش می‌کنند. به‌طور متوسط، یک بیمار مبتلا به سل ریوی مسری در صورت عدم درمان، می‌تواند در طول یک سال، 10 تا 15 نفر سالم را آلوده کند.
پزشکان چگونه مبتلایان سل را تشخیص می‌دهند؟
ساده‌ترین و مؤثرترین روش برای تشخیص سل ریوی در افراد مشکوک، گرفتن نمونه خلط و ارسال آن برای آزمایش است. البته در برخی موارد، از روش‌هایی مانند کشت خلط، تصویربرداری از قفسه سینه و انجام برخی آزمایش‌های تکمیلی نیز برای تشخیص دقیق‌تر استفاده می‌شود.
سل درمان می‌شود؟
سل در صورت مصرف مداوم و منظم داروها و شناسایی به موقع بیماران، یک بیماری قابل درمان است؛ طول دوره درمان بیماری سل حداقل 6 ماه است و خدمات تشخیصی سل در تمامی مراکز بهداشتی درمانی و خانه‌های بهداشت کشور به طور رایگان ارائه می‌شود.
