جوان آنلاین: یزد هم مثل بسیاری از استان‌های دیگر درگیر کم آبی شده است و میزان بارندگی‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته درصد کمتری را نشان می‌دهد؛ اتفاقی که ضرورت مدیریت مصرف در بخش صنعت، کشاورزی و آب شرب را بیش از هر زمان دیگری نمایان می‌کند. به گفته کارشناسان در حال حاضر، جداسازی آب شرب از فضای سبز، استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری در کشاورزی و مدیریت مصرف در بخش خانگی از مهم‌ترین ضروریات در خصوص استفاده بهینه مصرف آب است.
بر اساس گزارش‌ها حدود ۸۲ درصد منابع آبی استان یزد در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، بنابراین لازم است با کشت‌های کم آبخواه و استفاده از آبیاری نوین بر مشکلات کم آبی فائق آمد.
به گفته رئیس سازمان جهادکشاورزی یزد، اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی و باغی، حذف محصولات باغی و زراعی پرآبخواه و کم بازده در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی استان یزد قرار دارد.
عباس حاجی حسینی در باره اصلاح الگوی کشت در استان یزد می‌گوید: «با توجه به آب و هوا و نیز شرایط اقلیمی یزد ارتقا و بهره‌وری آب در عرصه کشاورزی با اجرای طرح‌های مرتبط ازجمله سیستم‌های نوین آبیاری، تجهیز و نوسازی اراضی، مدیریت، حفاظت، بهره‌برداری بهینه، پایدار از خاک، لوله‌گذاری و احداث کانال‌های انتقال آب، احیا و مرمت قنوات اموری اجتناب ناپذیر است.»
وی توضیح می‌دهد: «اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی و باغی، حذف محصولات باغی و زراعی پرآبخواه و کم بازده نظیر بادام، گردو، صیفی‌جات، سبزیجات و همچنین جایگزینی محصولات کم آبخواه باغی و دارویی نظیر گیاهان دارویی، زعفران، پسته، گل محمدی، زیتون، خرما، عناب و زرشک نیز در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی استان یزد قرار دارد.»
حاجی حسینی با اشاره به لزوم در نظر گرفتن بازار محصولات تولید می‌افزاید: «ساماندهی بازار محصولات و نهاده‌های کشاورزی با ایجاد مراکز عرضه دائمی محصولات کشاورزی و طراحی و راه اندازی سامانه‌های رصد و پایش بازار از مواردی است که نیاز به آن به شدت احساس می‌شود.» رئیس سازمان جهادکشاورزی یزد با اشاره به برنامه‌های این سازمان برای افزایش تولید گوشت قرمز می‌گوید: «افزایش تولید گوشت قرمز در استان یزد با ایجاد مگا فارم‌های دام سبک، استفاده از ظرفیت مراتع و نیز رشد تولید در دامداری‌های روستایی و عشایری استان میسر است.»
وی بهره‌وری را یکی دیگر از نیاز‌های بخش کشاورزی و دامداری استان توصیف و تصریح می‌کند: «توسعه صنایع فرآوری و افزایش ظرفیت جذب ماده خام کشاورزی و کاهش ضایعات ناشی از فرآوری نظیر زنجیره تولید به منظور کاهش ضایعات کشاورزی و استفاده بهینه از منابع محدود آبی کشور لازمه کاهش قیمت تمام شده محصولات تولیدی استان است.» به گفته حاجی حسینی، سازمان جهاد کشاورزی استان یزد به منظور افزایش تولیدات دامی اصلاح و جایگزینی دام‌های سنتی با دام‌های پربازده که در دام سبک نژاد‌های مورسیا، سانن، آلپاین، رومن، رومانف، افشاری و در دام سنگین نژاد‌های سمینتال و شتردوکوهانه است را دنبال می‌کند.
سهم کشاورزی از برنامه سازگاری با کم آبی
مدت‌هاست طرح‌های مختلفی در راستای تعادل‌بخشی سفره‌های آب زیرزمینی در دستور کار مسئولان استانی یزد قرار دارد.
سهراب جوانبازی، کارشناس حوزه آب با بیان اینکه ۷۵ درصد از منابع آب تجدیدپذیر و قابل بازگشت به عنوان آب قابل برنامه‌ریزی از سوی وزارت نیرو برای دشت‌های مختلف کشور تعریف و ابلاغ شده است، می‌گوید: «با توجه به کسری شدید مخازن آب زیرزمینی در کشور، اجرای طرح‌های پانزده گانه احیا و تعادل بخشی با تصویب شورای عالی آب شامل نصب کنتور‌های هوشمند و اصلاح و تعدیل پروانه چاه‌های کشاورزی مجاز، پر کردن چاه‌های غیرمجاز، راه‌اندازی تشکل‌های آب بران و دیگر برنامه‌ها از سال ۱۳۹۳ در دستور کار قرار گرفته است.»
وی با اشاره به اقدامات انجام گرفته در یزد، ادامه می‌دهد: «کارگروه ملی سازگاری با کم آبی بر اساس مصوبه هیئت وزیران تشکیل شده و سند سازگاری با کم آبی استان‌ها با هدف دستیابی به آب قابل برنامه‌ریزی، تدوین و از سوی تمام دستگاه‌های ذیربط از جمله وزارت نیرو، وزارت جهادکشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان ملی محیط زیست تصویب شده است.»
به گفته این کارشناس، بر اساس محاسبات و مطالعات صورت گرفته در استان یزد برای دستیابی به آب قابل برنامه‌ریزی، صرفه‌جویی معادل حدوداً ۳۶۰ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی مورد نیاز است که این موضوع در دو مرحله به صورت پلکانی در سند سازگاری با کم آبی استان یزد لحاظ شده است و اجرای برنامه‌ها در کارگروه استانی سازگاری با کم آبی مورد پایش قرار می‌گیرد.
وضعیت بحرانی دشت‌ها
دشت ممنوعه، دشتی است که افت سطح آب زیرزمینی آن اجازه حفر چاه جدید نمی‌دهد و برداشت‌ها نیز باید طبق مقررات تعیین شده انجام شود و دشت ممنوعه بحرانی، دشت‌هایی را شامل می‌شود که سطح آب زیرزمینی افت شدیدی داشته و برداشت از این دشت‌ها حتی از چاه‌هایی که مجوز دارند نیز باید با احتیاط و بر اساس مقدار تعیین شده انجام شود. مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد می‌گوید: «از ۱۹ محدوده مطالعاتی دشت‌های این استان، ۱۶ محدوده، ممنوعه است که از این تعداد چهار دشت یزد- اردکان، بهادران، ابرکوه و چاهک شهریاری، ممنوعه بحرانی است.»
جواد محجوبی با بیان اینکه دشت‌های ممنوعه بحرانی علاوه بر بیلان منفی دارای فرونشست هم هستند، می‌افزاید: «پدیده فرونشست جبران ناپذیر است و زمانی که فرونشست اتفاق می‌افتد مرگ آبخوان فرا رسیده است.» وی به میزان بارندگی‌های پایین استان اشاره و ابراز می‌کند: «میزان بارندگی استان در سال آبی جاری نسبت به سال آبی گذشته حدود ۶۱ درصد کاهش داشته است.»
رئیس هیئت مدیره شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد با بیان اینکه متوسط بارندگی کشور ۲۴۸ میلی‌متر است، می‌گوید: «در مدت مشابه سال آبی گذشته میزان بارندگی استان ۱۲۸ میلی‌متر بوده که این میزان در سال آبی جدید تاکنون ۴۹ میلی‌متر است.»
محجوبی همچنین به افزایش دمای استان اشاره می‌کند و می‌گوید: «در پنج سال گذشته دمای حداکثر استان متوسط ۳۸ درجه بوده که این دما در دو سال گذشته با افزایش ۵/۱ درجه‌ای به ۵/۳۹ درجه رسیده است. دمای کمینه یا حداقل در مصرف آب استان تأثیرگذار است. متوسط دمای حداقل در دراز مدت ۷/۲۳ درجه بوده که در پنج سال گذشته به ۶/۲۴ درجه و در سال گذشته به ۵/۲۶ درجه رسیده است.»
