جوان آنلاین: مسئولان فنی در حالی که باید برای سازمان غذا و دارو کار کنند، اما حقوقشان را از صاحبان صنایع و کارخانه‌دار‌ها می‌گیرند! به همین خاطر هم همیشه این نگرانی وجود دارد که مسئولان فنی این صنایع آنطور که باید دستشان برای نظارت بر فرآیند تولید محصولات و فرآورد‌های غذایی باز نباشد و به نوعی نمک‌گیر کارفرمایشان شوند. از این گذشته نگاهی به چارت انتخاب مسئولان فنی واحد‌های صنایع غذایی که به تازگی از سوی سازمان غذا و دارو منتشر شده، شرایط استخدام به نحوی تغییر یافته که افرادی با رشته‌های غیرمرتبط نیز می‌توانند به عنوان مسئول فنی مشغول به کار شوند. این در حالی است که فارغ‌التحصیلان مهندسی صنایع غذایی معتقدند ورود متخصصانی از رشته‌های غیرمرتبط، مانند دامپزشکی، به این سمت نه‌تنها به کاهش کیفیت نظارت روی فرآیند‌های تولید منجر شده بلکه فرصت‌های شغلی و نظارتی فارغ‌التحصیلان رشته‌های صنایع غذایی را نیز محدود کرده‌است. مدیر کل فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو در پاسخ به این انتقاد، معتقد است برای صدور مجوز مسئول فنی، صرفاً عنوان مدرک دانشگاهی ملاک نیست و معیار‌های دیگری هم دارد. همچنان که در خصوص نگرانی از تعارض منافع مسئولان فنی صنایع غذایی با صاحبان کارخانه‌ها و کارگاه‌ها تمهیداتی اندیشیده شده‌است.
ماجرای تقلب در صنایع غذایی یکی از چالش‌هایی است که کم و بیش همه با آن مواجه شده‌ایم. از عسل و چای گرفته تا زردچوبه و زعفران هیچ‌کدام از گزند متقلبان در امان نیستند. همچنان که نظارت بر روند تولید در صنایع غذایی و سلامت محصولاتی که بر سر سفره‌هایمان می‌آید، از موضوعات مهمی است که مسئولان فنی کارخانجات تولید این محصولات به نمایندگی از سازمان غذا و دارو آن را بر عهده دارند تا از منظر میزان نمک و شکر مجاز و مواد نگهدارنده مواد غذایی پایش شوند و کمترین آسیب را برسانند. با وجود این، اما این مسئولان فنی در استخدام صاحبان صنایع و حقوق‌بگیر آنها هستند؛ موضوعی که موجب می‌شود نگرانی‌هایی بابت تعارض منافع مردم و سلامتشان با گزارش واقعیت‌های سلامت این صنایع شکل بگیرد. بگذریم از اینکه برای این شغل رشته‌های تحصیلی گوناگونی استخدام می‌شوند؛ از مهندسان صنایع غذایی که کار اصلی‌شان همین مسئول فنی کارخانجات و کارگاه‌های تولید محصولات غذایی است گرفته تا رشته‌هایی همچون دامپزشکی که لااقل در نگاه نخست چندان مرتبط به نظر نمی‌رسد. همین مسئله هم موجب اعتراض فارغ‌التحصیلان مهندسی صنایع غذایی شده‌است.
مسئول فنی کیست؟
مسئول فنی در کارخانه‌ها و شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده محصولات سلامت‌محور، افرادی با تحصیلات مرتبط هستند که به استخدام شرکت مذکور در می‌آیند و در عمل رابط میان شرکت یا کارخانه و سازمان غذا و دارو هستند. وظایف مسئول هم فهرست بلندبالایی را در بر می‌گیرد که نظارت بر شرایط فنی و بهداشتی کارخانجات تولیدی خارج از کشور به منظور واردات، تضمین سلامت و کیفیت محصول تا پایان تاریخ انقضا و پاسخگویی در برابر مراجع بهداشتی و قانون در صورت بروز مشکلات بهداشتی، سلامتی و کیفی محصول، اعمال نظارت‌های پیش‌بینی شده در آیین‌نامه‌های مربوطه، نظارت بر شرایط فنی و بهداشتی انبار و حمل‌و‌نقل، مسئول اجرای جمع‌آوری محصولات توزیع‌شده مرجوعی یا نظارت بر امحا یا مرجوع کردن آنها و ارائه گزارش به اداره کل نظارت و ارزیابی فرآورده‌های غذایی، آرایشی و بهداشتی و معاونت غذا و دارو ناظر بر شرکت (انبار شرکت)، تأیید مصرف و عرضه اقلام وارداتی براساس ضوابط و مستندات سازمان غذا و دارو، انجام کنترل کیفیت محصول در سطح عرضه (PMS) و ارائه گزارش آن به وزارت بهداشت به طور مستمر از جمله مواردی است که مسئولیت آن با مسئول فنی است و در نهایت باید هر شش ماه گزارشی از تمامی اقدامات فوق براساس شرح وظایف به سازمان غذا و دارو و معاونت غذا و دارو دانشگاه ناظر به عملکرد شرکت ارائه دهد. این در حالی است که بسیاری از این وظایف در تضاد با منافع صاحبان کارخانه‌ها و شرکت‌هاست و مسئول فنی حقوقش را از آنها می‌گیرد! همین مسئله هم موجب‌شده هر از چند گاه شاهد بروز تخلفاتی در حوزه صنایع غذایی باشیم؛ تخلفاتی که فقط بخشی از آن رسانه‌ای می‌شود و همیشه احتمال وقوع آنها وجود دارد.
دامپزشکان در قامت مسئول فنی صنایع غذایی
بخشی دیگر از معضلاتی که در حوزه مسئولان فنی کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنایع غذایی وجود دارد، به ورود رشته‌های غیر مرتبط به این حوزه باز می‌گردد. یکی از معیار‌های صاحبان صنایع برای استخدام مسئولان فنی صرفه اقتصادی است و همین مسئله هم موجب می‌شود به دنبال افرادی باشند که بتوانند حقوق کمتری به آنها بدهند. از سوی دیگر، قوانین فعلی سازمان غذا و دارو هم این اجازه را به آنها می‌دهد. به گونه‌ای که طبق چارت سامان غذا و دارو حتی رشته‌ای مانند دامپزشکی هم می‌تواند مسئول فنی شود!
این در حالی است که کیفیت و امنیت محصولات غذایی به ویژه در دوران کنونی که جامعه با چالش‌های متعدد روبه‌رو است، نیازمند نظارت دقیق و علمی از سوی کارشناسان و متخصصان مربوطه است، اما با شرایط حال حاضر، بسیاری از فارغ‌التحصیلان متخصص و متعهد در رشته‌های صنایع غذایی نمی‌توانند به خوبی در این صنعت فعالیت کنند و جای خود را به افرادی غیرمتخصص داده‌اند.
محتوای چارت انتخاب مسئولان فنی که پس از سال‌ها هنوز از سوی سازمان غذا و دارو تغییر چندانی نکرده‌است، اجازه می‌دهد افرادی که تخصص کافی در زمینه صنعت غذا ندارند، مجوز مسئولیت‌های فنی را دریافت کنند.
از نگاه صنایع غذایی‌خوانده‌ها، ورود متخصصانی از رشته‌های غیرمرتبط، مانند دامپزشکی، به این سمت نه‌تنها به کاهش کیفیت نظارت روی فرآیند‌های تولید منجر شده، بلکه فرصت‌های شغلی و نظارتی فارغ‌التحصیلان رشته‌های صنایع غذایی را نیز محدود کرده‌است. آنها از مسئولان می‌خواهند با بازنگری اصولی در قوانین و مقررات استخدام، این مسئولیت را صرفاً به فارغ‌التحصیلان مرتبط با علوم و فناوری‌های غذایی واگذار کنند.
دکتر عبدالعظیم بهفر، مدیر کل فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو با بیان اینکه تأمین سلامت جامعه اولویت قطعی این مجموعه است، درباره دلایل صدور مجوز برای برخی رشته‌های غیرصنایع غذایی در جایگاه مسئول فنی به «جوان» می‌گوید: «برای صدور مجوز مسئول فنی، صرفاً عنوان مدرک دانشگاهی ملاک نیست. سازمان بر اساس نیاز میدانی، ساختار دروس دانشگاهی و سابقه فعالیت رشته‌ها تصمیم‌گیری می‌کند. به همین دلیل در کنار فارغ‌التحصیلان صنایع غذایی، برخی رشته‌های مرتبط مانند دامپزشکی نیز در فهرست واجدان شرایط قرار گرفته‌اند.»
طبق تأکید وی مسئول فنی باید توانایی علمی، مهارت اجرایی و شناخت کافی از الزامات بهداشتی و استاندارد‌های تولید را داشته باشد. ارزیابی صلاحیت این افراد از طریق دوره‌های آموزشی، مصاحبه‌های تخصصی و بررسی سوابق انجام می‌شود.
بهفر با اشاره به انتقاد‌هایی که درباره وابستگی شغلی مسئولان فنی به کارفرمایان مطرح می‌شود هم اینگونه توضیح می‌دهد: «بله این نگرانی وجود دارد و سازمان برای کاهش آن اقدامات متعددی انجام داده‌است. از جمله این اقدامات می‌توان به راه‌اندازی سامانه‌های گزارش‌دهی، تشدید بازرسی‌های دوره‌ای، نظارت بر ثبت عملکرد در سامانه TTAC و طراحی ساختار‌های نظارتی مستقل اشاره کرد».
به گفته وی ارتقای جایگاه مسئولان فنی، بخشی از برنامه کلان اصلاح نظام تضمین کیفیت در صنایع غذایی کشور است. سازمان غذا و دارو در تلاش است از طریق بازنگری در آیین‌نامه‌ها، تقویت سازوکار‌های نظارتی و استفاده از فناوری‌های نوین، نظارت اثربخش‌تری بر عملکرد این افراد داشته‌باشد.
