جوان آنلاین: ۲۹ دیماه، روز هوای پاک نامگذاری شده و فرصتی است برای توجه به یکی از بزرگترین چالشهای زیست محیطی که همان «آلودگی هوا» ست. این روز به منظور جلب توجه به وضعیت بحرانی کیفیت هوا به ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران و تشویق به اقدامات مشترک برای کاهش آلودگی هوا در نظر گرفته شده است. در گفتوگو با برخی شهروندان، آنان ضمن اذعان به ضرورت تغییر رفتار و سبک زندگی برای کاهش آلودگی هوا تأکید کردند که روزهای آلوده برنامه زندگی آنان را به هم ریخته است، اما وظیفه شهروندان چیست؟ استفاده از وسایل نقلیه عمومی، دوچرخه یا پیاده روی مهمترین اقدام برای کاهش آلودگی هواست. همچنین، رعایت محدودیتهای ترافیکی و پرهیز از سفرهای غیرضروری نیز مهم است. مراقبت از فضای سبز، صرفه جویی در مصرف انرژی و سوختهای فسیلی نیز وظیفه شهروندان است. مشارکت در برنامههای محیطزیستی شهرداری و حمایت از سیاستهای دولتی نیز میتواند تأثیر زیادی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
شهروندان چه میگویند؟
زن میانسالی که مادر سه فرزند بود، گفت: «روزهایی که هوا آلوده است، مدام نگران فرزندانم هستم، چراکه هوای آلوده تأثیرات بدی روی سلامتی خانوادهام میگذارد. شوهرم بیماری تنفسی دارد و نمیتواند از خانه بیرون برود. از طرفی فرزندانم به سختی به محل کار میروند و نوههایم که پیش من هستند، نمیتوانند بیرون بروند و بازی کنند. در آلودگی هوا احساس میکنیم در زندان هستیم.»
مادر جوانی هم از تعطیلی مدارس گلایه داشت و گفت: «وقتی مدرسه دختر ابتداییام به خاطر آلودگی هوا تعطیل میشود، مجبورم کارم را کنسل کنم تا در خانه مراقبش باشم. یک مهد و پیشدبستانی در نزدیکی منزلمان هست که برای این دسته از دانشآموزان پذیرش دارد، اما هر روزی که بخواهم فرزندم را به آنجا ببرم باید ۵۰۰ هزار تومان هزینه بپردازم. با توجه به شهریه مدرسه دخترم، حقوقم با این هزینهها همخوانی ندارد. آلودگی هوا برنامه زندگیمان را به هم ریخته است.»
مرد میانسالی هم گفت: «در آلودگی هوا به خاطر خطر سلامتی نمیتوانم در پارک ورزش کنم. واقعاً جایگزینی برای فعالیت بدنی در روزهای آلوده پیدا نمیکنم.»
میترا خانهدار نیز اظهارداشت: «وقتی محدودیتها اعمال میشود، بیشتر وقتم را در خانه میگذرانم. حس میکنم فعالیت بدنیام خیلی کم میشود. این شرایط سبک زندگیمان را هم تغییر میدهد.»
آقای عابدی کارمند است. او گفت: «آلودگی هوا خیلی نگران کننده است. من به سهم خودم سعی میکنم بیشتر از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنم و کمتر با ماشین شخصی بیرون بروم. اگر همهمان این کار را انجام دهیم، شاید وضعیت بهتر شود. حتی ممکن است با استفاده از دوچرخه یا پیاده روی ترافیک را کمتر کنیم.»
شهروندی که کنار او ایستاده بود، گفت: «باید هر شهروندی در محلهاش کمپینهایی راهاندازی کند که مردم محل را به استفاده از حملونقل عمومی و دوچرخه تشویق کند، به شرطی که مسئولان وسایل حملونقل عمومی را زیاد کنند تا با ازدحام مسافر روبهرو نشویم.»
شهروند میانسالی هم گفت: «باید در کاشت درخت و حفظ فضای سبز در هر محله مشارکت کنیم. هر شهروند تلاش کند یک درخت مقابل در منزلش بکارد. هم فضا زیبا میشود و هم به کاهش آلودگی کمک میکند.»
مرد میانسالی که کارمند بود نیز گفت: «باید به محدودیتهای ترافیکی احترام بگذاریم. کمتر از خودرو استفاده کنیم تا آلودگی هوا را کاهش دهیم.»
وظیفه مسئولان چیست؟
مسئولان نیز وظایفی دارند تا شرایط را برای شهروندان و رعایت قوانین از سوی آنها آسانتر کنند. آنها باید برای افزایش مشارکت مردمی در کاهش آلودگی هوا اقداماتی همچون برگزاری کمپینهای آموزشی و اطلاعاتی، ارائه مشوقهای مالی و غیرمالی، بهبود حملونقل عمومی، توسعه فضای سبز، اجرای سیاستهای محیطزیستی، حمایت از فناوریهای پاک و تسهیل دسترسی به خدمات آنلاین و آموزشهای مجازی انجام دهند. همچنین با حمایت از ابتکارات محلی و ایجاد فرصتهای مشارکتی، مردم را در تصمیم گیریهای محیطزیستی دخیل کنند تا حس مسئولیت پذیری بیشتری در آنها ایجاد.
اعمال محدودیتها لازم است، اما چالشهایی دارد
همانطور که اشاره شد، آلودگی هوا یک مشکل جدی است به همین دلیل یکی از تصمیماتی که مسئولان برای کاهش آلایندهها میگیرند، اعمال محدودیتهاست. این محدودیتها شامل قوانینی است که هدف آنها کاهش آلایندهها و تشویق به رفتارهای دوستدار طبیعت است. بنابراین شهروندان باید این قوانین را رعایت کنند و با مسئولان همکاری کنند تا از هوای پاک تری برخوردار شویم، اما اعمال محدودیتها در شهرهای بزرگی مانند تهران میتواند شهروندان و خانوادهها را با چالشهایی در جنبههای مختلف زندگی روبهرو کند. محدودیتهای ترافیکی و آلودگی هوا که باعث مشکلاتی مانند سختی دسترسی به مناطق مختلف، ازدحام در وسایل نقلیه عمومی و هزینههای اضافی برای استفاده از وسایل نقلیه پاک میشود. این محدودیتها میتواند استرس اجتماعی و روانی ایجاد کند، بهویژه برای افراد با بیماریهای تنفسی و کسانی که به فعالیتهای اجتماعی علاقه دارند؛ تغییر سبک زندگی، کاهش فعالیت بدنی و تعطیلی مدارس فشارهای جدیدی به خانوادهها وارد میکند.
انتقال آموزش به کلاسهای آنلاین برای معلمان و والدین خود دیکته نانوشتهای است. معلمان با مشکلاتی مانند دسترسی نداشتن به اینترنت پایدار، نیاز به مهارتهای تکنولوژیکی و کاهش تعاملات با دانشآموزان مواجه هستند. همچنین، مدیریت حضور و ارزیابی عملکرد در کلاس آنلاین دشوارتر است و فشار روانی ناشی از تغییر به تدریس آنلاین نیز بر آنها تأثیر میگذارد. والدین نیز با مشکلاتی مانند کمبود فضای مناسب در خانه، نگرانی از دسترسی به دستگاههای مناسب و نظارت بر فرزندان در کلاسهای آنلاین روبهرو هستند. این مشکلات میتواند بر سلامت روانی آنها تأثیر منفی بگذارد. والدین شاغل بهویژه با چالشهای بیشتری روبهرو هستند، زیرا باید همزمان مراقب فرزندان و کار خود باشند. این شرایط فشار زیادی به والدین وارد میکند و بر کیفیت آموزش و سلامت روانی آنها تأثیر میگذارد.