جوان آنلاین: با آغاز فصل سرما، شرایط برای افزایش آلودگی هوا و بالا رفتن شاخص‌های کیفیت هوا به‌ویژه در کلانشهر‌ها مهیا می‌شود. در این فصل پدیده وارونگی دما باعث حبس آلودگی در سطح شهر‌ها می‌شود و نفس شهروندان را به شماره می‌اندازد. در نهایت مسئولان امر در گفتگو با رسانه‌ها از کار‌هایی که باید انجام شود، اما روی زمین مانده، حرف می‌زنند و می‌گویند باید چنین و چنان شود. همانطور که آنها مشغول گپ و گفت درباره راه چاره برای رهایی از آلودگی هوا هستند، ناگهان باد می‌وزد و باران و برف می‌آید و پایتخت‌نشینان را نجات می‌دهد، اما فردا و پس فردا چه؟ گویا باز هم قرار است همه چیز به کمک وزش باد و باریدن برف و باران حل شود. شاید به همین دلیل است که یکی از اعضای شورای شهر تهران گفت «موضوع آلودگی هوا در تهران صاحب ندارد.»
عمدتاً هوای تهران، آلوده است و تنها چند روز، آن هم به لطف باد و باران، آسمان شهر آبی می‌شود. می‌دانیم که به ندرت پیش می‌آید که هوای تهران پاک شود و عمدتاً باید در هوای آلوده نفس بکشیم. در این زمینه اما، وظایف زیادی بر عهده مسئولان است، وظایفی که یا توان انجامش را ندارند یا به هر دلیلی از مسئولیت شانه خالی می‌کنند. بدون شک اگر قرار بود کاری به درستی انجام شود، پیش از آنکه فصل سرما از راه برسد و هوای شهر را خاکستری کند، آقایان مسئول فکری برای انجام وظایفشان می‌کردند.
هشدار افزایش آلودگی هوا
روز گذشته اداره کل هواشناسی استان تهران با صدور هشدار زردرنگ از افزایش آلاینده‌های جوی به‌ویژه ذرات کوچک‌تر از ۵ /۲ میکرون از عصر دوشنبه تا چهارشنبه (۱۰ تا ۱۲ دی ماه) خبر داد. با توجه به پایداری نسبی جو و عدم وزش باد افزایش نسبی آلاینده‌ها و کاهش کیفیت هوا در حد ناسالم برای گروه‌های حساس پیش‌بینی می‌شود. در صورت عدم مهار منابع انتشار آلاینده‌های جوی در بعضی ساعت‌ها، هوای ناسالم برای تمام گروه‌ها دور از انتظار نیست.
همچنین بر اساس پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان تهران از عصر روز گذشته تا چهارشنبه (۱۲دی‌ماه) در مناطق پرتردد شهری افزایش غبار محلی، کاهش کیفیت هوا پیش‌بینی شده‌است.
این در شرایطی است که از ابتدای سال جاری تا روز گذشته در تهران، تنها پنج روز هوای پاک، ۱۷۷ روز هوای قابل قبول، ۸۸ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۵ روز هوای ناسالم در شاخص آلودگی هوا به ثبت رسیده‌است.
ابرچالش آلودگی هوای تهران
روز یک‌شنبه، مهدی اقراریان در دویست‌ونودویکمین جلسه شورای اسلامی شهر تهران به موضوع آلودگی هوا اشاره کرد و گفت: «با بارش باران، هوای تهران مطلوب شد، اما نباید فراموش کنیم که در روز‌های آینده، آلودگی هوا دوباره بازمی‌گردد و این چرخه معیوب تکرار خواهد شد. برای حل معضل آلودگی هوا باید از تجربیات سایر کشورها بهره گرفت. پیش‌تر نیز گفته بودم که ساماندهی شماره‌گذاری خودرو در تهران ضروری است و باید سقفی برای آن تعیین شود. در برخی کشورها، شماره‌گذاری خودرو محدودیت‌هایی دارد و خودرو‌های غیربومی اجازه تردد در شهر‌های خاص را ندارند.»
او با بیان اینکه امروز مسئله آلودگی هوای تهران به یک ابرچالش تبدیل‌شده که نیازمند مداخله حکمرانی است، تصریح کرد: «از رؤسای قوا می‌خواهم که به موضوع تهران توجه کنند. الگوی حکمرانی کنونی موجب‌شده که معضلی مانند آلودگی هوا ده‌ها متولی داشته‌باشد، اما در عمل هیچ متولی واقعی نداشته باشد.»
عضو کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران اظهار داشت: «امیدواریم نمایندگان مجلس، دستگاه قضایی و دولت در این زمینه وارد عمل شوند. ما نیز در شورا باید دست‌به‌دست هم دهیم تا در تهران اقدامات ویژه‌ای انجام دهیم. مدیریت شهری آماده همکاری و همدلی با دولت، مجلس و قوه قضائیه برای حل مشکل آلودگی هوا است.»
به گفته او، باید مسئله آلودگی هوا را بدون تعصبات گروهی بررسی شود و همه برای حل این معضل پای کار بیایند، چراکه فرزندان این مرز و بوم در این هوای آلوده نفس می‌کشند و پیامد‌های زیانبار آن در سال‌های آینده آشکار می‌شود.
همچنین مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در ادامه این اظهارات گفت: «ما نیز باید در این زمینه اقدام کنیم و نباید منتظر دیگران بمانیم. باید از وزارت کشور بخواهیم گزارش اقدامات انجام‌شده توسط وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مختلف را ارائه دهد تا در نهایت این گزارش‌ها به دستگاه قضایی ارسال شود.»
اولویت اصلی باید توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی باشد
اداره کل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران وظایف متعددی برای کاهش آلودگی هوا برعهده دارد. این سازمان با تدوین و اجرای برنامه‌های کاهش آلودگی باید طرح‌های عملیاتی برای کاهش آلاینده‌ها ارائه کند، اما آیا تا به امروز، طرح‌هایی که نوشته‌شده، ضمانت اجرایی نداشته یا اینکه عزمی جدی برای اجرایی‌شدن این طر‌ح‌ها وجود نداشته است که آلودگی هوا همچنان گریبان شهر و شهروندان را گرفته است. در این رابطه محمدصابر باغخانی‌پور، مدیر کل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران به «جوان» می‌گوید: «ابتدا باید بدانیم که عوامل آلاینده چه چیز‌هایی هستند و سهم هر کدام و درصد آن را معین کنیم، سپس براساس آنها تصمیم بگیریم که چه راهکار‌هایی اولویت دارند. در گزارش سیاهه انتشار سال ۹۶ که شهرداری تهران متولی انجامش بوده، مشخص شد که سهم منابع متحرک از آلایندگی تهران ۸۳ درصد است که از آن، سهم خودرو‌های سواری ۵/۳۱ درصد، موتورسیکلت‌ها ۱/۲۱ درصد، خودرو‌های دیزلی (مینی‌بوس، اتوبوس واحد، اتوبوس سرویس و کامیون) حدود ۳/۵ درصد و باقی موارد نیز شامل تاکسی‌ها ۳/۹ درصد و وانت‌ها ۴/۹ درصد بوده‌است. به این ترتیب بیشترین سهم از آلودگی هوای پایتخت متعلق به خودرو‌ها است، بنابراین اولویت اصلی برای کاهش آلودگی هوا، نوسازی و همچنین توسعه ناوگان حمل و نقل خصوصاً حمل و نقل عمومی است که شهرداری تهران آن را به صورت جدی دنبال می‌کند.»
ضرورت استفاده از انرژی‌های نو
ترویج به استفاده از منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر در ساختمان‌ها و توسعه آن نیز از دیگر وظایف اداره کل محیط زیست شهرداری تهران است. به گفته باغخانی‌پور، اصلی‌ترین کار در این اداره، جهت رفع آلودگی هوا استفاده از انرژی‌های نو به جای مصرف انرژی حاصل از سوخت‌های فسیلی است: «احتراق ناشی از سوخت‌های فسیلی در عوامل ثابت و متحرک، مهم‌ترین منبع آلایندگی‌های هوای تهران است به همین دلیل توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند در جهت کاهش آلودگی هوا کمک‌کننده و عامل مؤثری باشد. در این زمینه، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات خوبی انجام شده‌است. در حال حاضر، تولید انرژی خورشیدی در شهرداری تهران دو مگاوات ساعت است که این رقم در سال آینده رشد چشمگیری خواهد داشت و ان‌شاءالله معادل ۱۰ درصد برق مصرفی کل شهرداری خواهد شد. البته این نکته حائز اهمیت است که تکلیف ما بنابر قانون چهارم شورای شهر تا پایان سال آینده فقط هزارو۷۰۰ کیلو وات ساعت است.»
عدم‌توازن و تناسب فضای سبز شهری
توسعه فضای سبز شهری با کاشت درختان و گونه‌های مناسب، ایجاد پارک‌ها و بوستان‌ها به منظور جذب آلاینده‌ها از دیگر وظایف شهرداری تهران است که باید به‌طور ویژه مدنظر قرار گیرد. بی‌تردید توسعه فضای سبز در کاهش آلودگی هوا تأثیر بسیار زیادی دارد که باغخانی‌پور نیز بدان اشاره می‌کند: «قانون هوای پاک تکلیف کرده که سرانه‌فضای سبز باید ۱۵ متر مربع برای هر شهروند برسد، در حال حاضر سرانه فضای سبز که توسط شهرداری تهران ایجاد شده، ۱/ ۱۷ متر مربع به ازای هر شهروند است؛ یعنی بیشتر از تکلیف ما در قانون هوای پاک. البته توزیع آن در سطح شهر تهران متناسب و متوازن نیست، در برخی از نقاط تا ۵۰ متر مربع سطح سرانه فضای سبز به ازای هر شهروند است و در برخی از نقاط بسیار کمتر می‌شود.»
بدون شک عدم توازن و تناسب فضای سبز شهری در پایتخت، مسئله مهمی است که باید به آن توجه شود؛ موضوعی که مدیر کل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران نیز به آن اشاره می‌کند: «علاوه بر تلاش برای افزایش فضای سبز باید به سمت توازن آن نیز حرکت کنیم، توزیع نابرابر فضای سبز می‌تواند باعث نوسانات زیادی در آلودگی هوا در مناطق مختلف شود.»
به گفته او، ایجاد پوشش گیاهی به عنوان جاذب آلاینده‌های هوا می‌تواند به کاهش آلودگی کمک کند، اما انتخاب گونه گیاهی بسیار مهم است، چراکه آلودگی هوا عمدتاً در فصل پاییز و زمستان رخ می‌دهد و در این فصل سرد باید درختان برگ داشته باشند تا بتوانند این آلایندگی‌ها را به خود جذب کنند، بنابراین انتخاب گونه‌های همیشه سبز یکی از راهکار‌های درست برای کاهش آلودگی است.
به گزارش «جوان»، آلودگی هوا در تهران یکی از مسائل جدی و چالش‌برانگیز است که حکایتی چندین ساله دارد. متأسفانه اقدامات انجام‌شده برای کاهش آن به اندازه کافی مؤثر نبوده و تأثیرات منفی زیادی بر سلامت عمومی، محیط‌زیست و کیفیت زندگی شهروندان گذاشته است. بی‌شک مقابله با آلودگی هوا نیاز به برنامه‌ریزی جامع شهری، توسعه حمل‌ونقل عمومی، تشویق به استفاده از وسایل نقلیه پاک‌تر و افزایش آگاهی عمومی درباره خطرات آلودگی دارد، اما تا امروز به چه میزان به این موارد اهمیت داده شده‌است؟ امید است که پس از این تبعات زیانبار آلودگی هوا جدی گرفته‌شود و مسئولان با عزم و اراده راسخ به دنبال حل این معضل چندین ساله داشته باشند.
