برای همه ما پیش آمده که همراه فرزندانمان برای خرید به فروشگاههای مختلف رفتهایم. معمولاً در این مواقع بچهها مدام در حال تکرار این جمله هستند: «اینو برام میخری؟ اونو برام میخری؟»
گاهی من و پدرشان خودمان را به نشنیدن میزنیم یا سعی میکنیم حواسشان را پرت کنیم، اما بعضی وقتها این تلاشها فایده چندانی ندارد و با اصرار بیش از اندازه آنها مواجه میشویم. این جور اوقات روی زانو کنارشان مینشینم و هم قد و قامت خودشان برنامه خرید را با زبانی که بهتر درک کنند، برایشان توضیح میدهم و یادآوری میکنم که مامان و بابا در ماه یکبار برای هر کدام از شما اسباببازی میگیرند. این برنامهای است که من و همسرم با توجه به شرایط خانوادهمان ریختهایم.
اگرچه میل کودکانهشان همچنان بر خرید اصرار دارد، اما معمولاً قانع میشوند و پس از چند بار تکرار در خاطرشان میماند که ماه آینده این اسباببازی را انتخاب کنند.
همیشه سعی میکنم قبل از رفتن به فروشگاههای بزرگ باهم حرف بزنیم و باهم قرار میگذاریم که هر کدام میتوانند در خرید چه چیزهایی مشارکت کنند و خودشان هم به انتخاب خودشان خریدی انجام بدهند. تجربه من نشان داده است این قول و قرارها چنانچه تداوم داشته باشد و مشارکت بچهها را جلب کند، حسابی جواب میدهد. فرزندان ما آنچه والدینشان با پول انجام میدهند و احساسی را که در مورد پول دارند، میبینند. آنچه کودکان میبینند و میشنوند بر نگرشها و ارزشهایی که در آنها شکل میگیرد، تأثیر میگذارد، پس به همین دلیل والدین باید نگرشهای خود را در مورد پول و روشهایی را که برای خرج کردن پول استفاده میکنند، ارزیابی کنند، مثلاً آیا همیشه سعی میکنید به تعهدات مالی و قول قرارهایتان پایبند باشید؟ آیا درآمد خود را بر اساس میل و هوس خرج میکنید یا برای خرج کردن آن برنامه مشخصی دارید؟
فرزندان باید از همان سن کودکی متوجه شوند نیازها و خواستههای آدمیزاد نامحدود، اما منابع مالی محدود و مشخص است، پس باید برای آنها برنامه و اولویتبندی داشت. حتماً شما هم دور و برتان افرادی را سراغ دارید که توانایی مدیریت دخل و خرج خود را ندارند. اغلب این ناتوانی ریشه در کودکی و شیوه تربیتی افراد دارد و عمده آنها از کودکی نیاموختهاند که باید چگونه تعادل را در دخل و خرج رعایت کنند.
برای تربیت بچهها در این حوزه، شما میتوانید مختص کودکان زیر هفت سال بازیهای متنوعی در نظر بگیرید تا درک آنها از پول و هزینه بالا برود، به عنوان مثال مغازهبازی و خرید و فروش برای این کودکان بسیار هیجانانگیز، جذاب و آموزنده است. حین این بازی میتوانید انواع پولها و ارزش آنها را آموزش دهید. همچنین میتوانید با وارد کردن کودکان بزرگتر در بحثهای معمول مالی خانواده به آنها کمک کنید که از مسائل اقتصادی درک بهتری پیدا کنند. این کار باعث میشود دلبندتان به تدریج درک کند که درآمد خانواده برای چه مواردی صرف میشود و اهداف مالی خانواده چه هستند. طبیعتاً کودکانی که شرایط اقتصادی خانواده را درک میکنند، کمتر از سایر کودکان درخواستهای مالی غیرمنطقی دارند.
راه دیگر برای آموزش مدیریت مالی به کودک این است که در ازای کارهای مشخصی که از سوی والدین در خانه به آنها واگذار میشود، به تناسب تواناییشان مزد بگیرند و بتوانند آن پول را ذخیره یا به دلخواه خرج کنند. گاهی والدین از این مسئله شکایت میکنند که وقتی پول توجیبی کودکان را به آنها میدهیم، سریع آن را خرج میکنند و بدون پول میمانند و مجدداً درخواست پول میکنند. اصلاً نگران نباشید، میتوانید این اشتباه و عادت بد فرزندان خود را به فرصت تبدیل و ترک عادت نادرست را عملی کنید. قطعاً برای پدر و مادر و خود او سخت خواهد بود، اما جا انداختن این مطلب که «وقتی تمام پولت را خرج کنی، دیگر تمام شده و آن را نداری» یکی از کلیدیترین کارهایی است که باید انجام دهید.
برای فرزندان هفت سال به بالا راهکارهای راحتتر و جذابتری هست که انشاءالله در شمارههای بعد به آن خواهیم پرداخت.