از زمان آغاز جنگ اوکراین در ۵ اسفند ۱۴۰۰ (۲۴ فوریه ۲۰۲۲) شهر بندری ماریوپل در استان دونتسک محل شدیدترین، خونبارترین و طولانیترین نبردهای این جنگ است. ماریوپل شهری بندری در جنوب شرقی اوکراین است که در ساحل شمالی دریای آزوف در دهانه رودخانه کالمیوس منطقه پریازویا واقع است. از نظر تقسیمات کشوری، ماریوپل در استان دونتسک واقع است و دومین شهر بزرگ این استان بهشمار میآید. ماریوپل پیش از تهاجم روسیه در سال ۲۰۲۲ که به ویرانی کامل آن انجامید، ۴۳۲ هزار نفر جمعیت داشت و دهمین شهر بزرگ اوکراین محسوب میشد و یک مرکز صنعتی بزرگ و نیز یک مرکز دانشگاهی و تجاری بود. این شهر نقشی کلیدی در صنعتی شدن اوکراین ایفا کرده و تجارت غلات، متالورژی و مهندسی سنگین، از جمله کارخانه فولاد و آهن ایلیچ و آزوفستال در آن از اهمیت برخوردار است. در عین حال اهمیت ماریوپل به دلیل موقعیت جغرافیایی آن و دسترسی اوکراین از طریق این بندر به دریای آزوف است که برای تجارت بینالمللی اوکراین بسیار بااهمیت تلقی میشود. در واقع با تصرف این شهر بندری به کمک شبهنظامیان جمهوری خودخوانده دونتسک، راه دسترسی اوکراین به این دریا قطع شده و در مقابل جمهوری خودخوانده دونتسک بر دریای آزوف مسلط خواهد شد. دلیل اصرار روسیه برای اشغال کامل این بندر، تحقق به اصطلاح آزادسازی کل استان دونتسک است که اکنون به عنوان یک کشور مستقل از سوی مسکو به رسمیت شناخته شده است، ضمن اینکه موقعیت ژئوپلیتیکی ماریوپل مسئلهای است که دو طرف نبرد کنونی به خوبی از آن باخبر هستند. به همین دلیل، بهرغم گذشت ۵۴ روز از جنگ اوکراین مدافعان شهر ماریوپل که بسیاری از آنها از گردان آزوف مرکب از شبهنظامیان راستگرای افراطی با عقاید نازیستی هستند، همچنان به مقاومت خود ادامه میدهند. با پایان ضربالاجل روسیه به نیروهای مدافع شهر ماریوپل مبنی بر تسلیم یا مرگ، این نیروها از تسلیم خودداری کردند. ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین چند روز قبل گفت که روسیه در حال نابود کردن شهر محاصره شده ماریوپل است، وضعیت این شهر غیرانسانی و در وخیمترین حالت ممکن است، اما نیروهای اوکراینی تسلیم نخواهند شد.
پیشتر سخنگوی وزارت دفاع روسیه با اعلام ضربالاجل برای نیروهای اوکراینی مدافع شهر ماریوپل تأکید کرده بود که اگر نیروهای اوکراینی در ماریوپل سلاحهایشان را زمین بگذارند، جانشان در امان خواهد بود، اما در صورت ادامه مقاومت نابود خواهند شد. نیروهای اوکراینی در یک کارخانه بزرگ فولاد به مساحت بیش از ۱۱ کیلومتر مربع حضور دارند و تونلها و موقعیت این کارخانه تاکنون به مدافعان اوکراینی امکان پنهان شدن و مقاومت را داده است. با این حال وضعیت انسانی در این شهر بسیار وخیم است. دیمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین با اشاره به شدت حملات نیروهای روسیه به شهر بندری و محاصره شده ماریوپل گفته که وضعیت در ماریوپل هم از نظر نظامی وخیم است و هم دلخراش. این شهر دیگر وجود ندارد. به گفته کولبا نیروهای روسیه باقی مانده نیروهای ارتش اوکراین و گروهی بزرگ از غیرنظامیان را در ماریوپل محاصره کردهاند، اما نیروهای اوکراینی در ماریوپل به مبارزه خود ادامه میدهند. به گفته او از رفتار ارتش روسیه مشخص است که تصمیم دارند ماریوپل را به هر قیمتی با خاک یکسان کنند.
گزارشهایی وجود دارد درباره استفاده گردان آزوف از غیرنظامیان اوکراینی به عنوان سپر انسانی و نیز ممانعت از خروج آنها و حتی شلیک به کسانی که قصد خروج از ماریوپل را داشتهاند. برخی گزارشها حاکی از مرگ هزاران نفر اوکراینی در این شهر تحت محاصره است. در واقع اصرار روسیه برای تصرف ماریوپل با توجه به اهمیت این شهر و از سوی دیگر آگاهی اوکراین از اینکه از دست رفتن ماریوپل نه فقط اهمیت استراتژیک در روند جنگ کنونی دارد موجب شده دو طرف درگیری تا سرحد مرگ با یکدیگر درگیر نبرد شوند. ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، یک شنبه شب گفت که اوکراینیها حاضر نیستند برای پایان دادن به جنگ، مناطق شرقی کشورشان موسوم به دونباس را به روسیه تسلیم کنند و ارتش اوکراین آماده است با ارتش روسیه در این منطقه بجنگد، ضمن اینکه هیچ تضمینی وجود ندارد که اگر روسیه بتواند دونباس را تصرف کند بار دیگر برای تصرف کییف تلاش نکند و به همین دلیل برای ما بسیار مهم است که اجازه ندهیم روسیه مواضع خود را در شرق اوکراین تثبیت کند، زیرا این نبرد میتواند بر روند کل جنگ تأثیر بگذارد.
این موضع زلنسکی با واقعیات بیرونی تطابق دارد. در واقع روسیه پس از ناکامی در حمله از شمال و تصرف کییف با هدف براندازی دولت غربگرای اوکراین و روی کار آوردن دولتی روسگرا اکنون از این منطقه عقبنشینی کرده و تمرکز خود را بر تصرف مناطق شرق اوکراین یعنی همه مناطق استانهای دونتسک و لوهانسک گذاشته تا بدین ترتیب این دو منطقه را به طور قطعی از اوکراین جدا کند. تصرف شهر بندری ماریوپل نیز در همین چارچوب اهمیت پیدا میکند.