جوان آنلاین: فرمان هفته پیش رئیس‌جمهور امریکا برای ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای، نگرانی جهانی از ورود به عصر جدیدی از رقابت‌های هسته‌ای را تشدید کرده است. دونالد ترامپ چند روز بعد از فرمان خود گفت که امریکا در قدرت اول هسته‌ای دنیاست و با تسلیحاتش می‌تواند ۱۵۰ بار دنیا را نابود کند؛ جمله‌ای که او روز جمعه هم دوباره آن را تکرار کرد: «می‌توانیم ۱۵۰ بار دنیا را منفجر کنیم». سفیر روسیه در سازمان ملل درباره «عواقب ناشناخته» دستورات رئیس‌جمهور امریکا برای ازسرگیری آزمایش‌های تسلیحات هسته‌ای هشدار داده و رافائل گروسی، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم گفته که افزایش تنش‌ها میان قدرت‌های هسته‌ای جهان به سطحی رسیده که احتمال بروز یک درگیری هسته‌ای «به‌طور واقعی» وجود دارد.
دونالد ترامپ روز پنج‌شنبه برای دومین بار ادعای خود را در مورد «منفجر کردن جهان» تکرار کرد و گفت که واشینگتن در حال حاضر «به اندازه کافی» سلاح هسته‌ای دارد که ۱۵۰ بار دنیا را منفجر کند. ترامپ البته این جمله خود را درباره زیاد بودن تعداد تسلیحات اتمی بیان کرده تا بگوید که «خلع سلاح هسته‌ای چیز خوبی است» ولی او به طور معمول عادت دارد موضع‌گیری‌های مثبت خود (در این مورد، خلع سلاح) را هم با لفاظی درباره قدرت امریکا بیان کند: «ما اول هستیم، روسیه دوم است و چین با فاصله سوم ولی آنها طی چهار یا پنج سال آینده (به ما) خواهند رسید.» او اضافه کرد که «به نظرم خلع سلاح هسته‌ای کار خوبی است، ما به اندازه کافی سلاح هسته‌ای داریم که جهان را ۱۵۰ بار نابود کنیم.» او ادامه داد: «اگر دیگر کشور‌ها می‌خواهند آزمایش هسته‌ای انجام دهند، ما هم قصد داریم انجامش دهیم. ما بیش از هر کس سلاح هسته‌ای داریم ولی آزمایش را متوقف کرده بودیم… حالا که دیگران دارند [انجام می‌دهند]، به نظرم مناسب است که ما هم انجام دهیم.» صحبت‌های ترامپ که بعد از فرمان هفته قبل او برای شروع مجدد آزمایش‌های هسته‌ای بیان شده، حدس و گمان‌ها و البته نگرانی از رقابت بر سر تسلیحات هسته‌ای را تشدید کرده، چیزی که بالقوه می‌تواند خطر کاربرد آنها را هم زیاد‌تر کند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، چهارشنبه قبل به مقامات ارشد روسیه دستور داد پیشنهاد‌هایی را برای آزمایش احتمالی سلاح‌های هسته‌ای تهیه کنند؛ کاری که مسکو از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ انجام نداده است. ژنرال والری گراسیموف، رئیس ستاد کل ارتش روسیه نیز در همان جلسه به پوتین گفت: «اگر اکنون اقدامات مناسبی انجام ندهیم، زمان و فرصت‌ها برای پاسخ به‌موقع به اقدامات ایالات متحده از دست خواهد رفت، زیرا زمان لازم برای آماده شدن برای آزمایش‌های هسته‌ای، بسته به نوع آنها، از چند ماه تا چند سال متغیر است.»
ابهام بین آزمایش‌های واقعی با غیربحرانی
البته کریس رایت، وزیر انرژی، به فاصله کمی بعد از دستور ترامپ برای کاستن از حساسیت‌ها توضیح داد که امریکا قصد انجام انفجار‌های هسته‌ای را ندارد و در گفتوگو با فاکس‌نیوز گفت: «اینها انفجار‌های هسته‌ای نیستند. اینها همان چیزی هستند که ما انفجار‌های غیربحرانی می‌نامیم.» اشاره وزیر انرژی امریکا به آزمایش‌هایی است که هرچند در آنها مواد شکافت‌پذیر مثل پلوتونیوم یا اورانیوم غنی‌شده استفاده می‌شود، اما مقدار و شرایط آنها طوری تنظیم می‌شود که واکنش زنجیره‌ای به نقطه بحرانی نرسد و به بیان ساده‌تر، این نوع آزمایش‌ها، شبیه‌سازی کنترل‌شده رفتار مواد هسته‌ای است، نه یک بمب واقعی. با این حال، این توضیحات وزیر انرژی امریکا باعث نشد که نگرانی‌ها در این باره کاهش پیدا کند. سفیر روسیه در سازمان ملل دیروز درباره «عواقب ناشناخته» دستورات رئیس‌جمهور امریکا هشدار داد و گفت: «بیانیه رئیس‌جمهور امریکا در مورد از سرگیری آزمایش هسته‌ای مایه نگرانی جدی است، اگرچه پیامد‌های آن هنوز ناشناخته است.» «واسیلی نبنزیا» گفته که دستور ترامپ «یک بیانیه جدی است و عواقب آن هنوز ناشناخته است». نبنزیا در گفتوگو با ریانووستی هشدار داده که بیانیه ترامپ در مورد آزمایش‌های هسته‌ای، باعث هرج و مرج در سراسر جهان شده است و ادامه آن می‌تواند به یک مسابقه تسلیحاتی جدید با پیامد‌های وخیم منجر شود: «طبیعتاً، این موضوع باعث ایجاد جنجال در سراسر جهان و در ایالات متحده شده است، زیرا بسیاری خطر این اقدام، خطر از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای که از اوایل دهه ۱۹۹۰ انجام می‌دادند را درک می‌کنند. این می‌تواند به تشدید جدید، یک مسابقه تسلیحاتی جدید و به طور کلی پیامد‌های غیرقابل پیش‌بینی منجر شود.» مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در گفت‌وگویی رادیویی با لحنی صریح‌تر هشدار داده که افزایش تنش‌ها میان قدرت‌های هسته‌ای جهان به سطحی رسیده است که احتمال بروز یک درگیری هسته‌ای «به‌طور واقعی» وجود دارد. به گفته «گروسی» «بعد هسته‌ای در روابط بین‌الملل شاهد افزایش قابل‌توجهی در سطح تنش‌هاست» و یکی از دلایل این وضعیت، اعلام «دونالد ترامپ» مبنی بر تمایل به ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای ایالات متحده است: «این وضعیت تأسف‌بار است، اما واقعیت دارد... ما اکنون در لحظه‌ای از تاریخ قرار داریم که احتمال وقوع یک درگیری هسته‌ای کاملاً جدی است. حق داریم نگران باشیم، اما نباید ناامید شویم.» گروسی گفته که طبق معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای مصوب ۱۹۶۸، تنها پنج کشور شامل فرانسه، بریتانیا، چین، ایالات متحده و روسیه به‌طور رسمی قدرت‌های هسته‌ای شناخته می‌شوند و ابراز نگرانی می‌کند که اقدامات این کشور‌ها و همچنین کشور‌های دارای سلاح هسته‌ای خارج از چارچوب حقوقی بین‌المللی، از جمله هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل، ممکن است سایر کشور‌ها را ترغیب کند تا سیاست خودداری از دستیابی به سلاح هسته‌ای را مورد بازنگری قرار دهند.
گروسی توضیح داد: «در چند دهه گذشته شاهد کاهش تعداد کلاهک‌های هسته‌ای بودیم، اما این روند به‌طور ناگهانی متوقف شد و اکنون شاهد معکوس شدن آن هستیم... ما وارد مرحله‌ای از تشدید رقابت نظامی راهبردی شده‌ایم که بعد هسته‌ای آن بسیار برجسته است.»
کادیلاک مدل ۱۹۷۵؟!
اینکه چرا ترامپ طی یک هفته اخیر دستور شروع مجدد آزمایش‌های هسته‌ای امریکا بعد از سال ۱۹۹۲ را داده، طی روز‌های اخیر محل بحث بوده است. رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش، سال گذشته مقاله‌ای برای فارن‌افرز نوشت و در آن استدلال کرد که در صورت امتناع روسیه و چین از شرکت در مذاکرات کنترل تسلیحات، آزمایش و تولید مواد هسته‌ای از سر گرفته شود: «ایالات متحده باید برتری فنی و عددی خود را نسبت به ذخایر هسته‌ای ترکیبی چین و روسیه حفظ کند. برای انجام این کار، واشینگتن باید برای اولین بار از سال ۱۹۹۲، سلاح‌های هسته‌ای جدید را از نظر قابلیت اطمینان و ایمنی در دنیای واقعی آزمایش کند؛ نه فقط با استفاده از مدل‌های کامپیوتری.» یک توضیح ساده از چرایی ماجرا را جی دی ونس، معاون ترامپ هفته پیش بیان کرد و گفت که «این بخش مهمی از امنیت ملی امریکا است که مطمئن شویم این زرادخانه هسته‌ای که داریم واقعاً به درستی کار می‌کند». باب پیترز، محقق ارشد بازدارندگی استراتژیک در بنیاد هریتیج، همین استدلال ونس را با یک مثال ساده‌تر توضیح می‌دهد و می‌گوید که زرادخانه هسته‌ای امریکا مثل یک کادیلاک مدل ۱۹۷۵ است که هرگز رانده نشده است، ولی منتقدین چنین استدلالی را رد می‌کنند. اریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن کنترل تسلیحات به «هیل» می‌گوید: «این یک تصور غلط است که فقط توسط افرادی مانند جی دی ونس [معاون رئیس‌جمهور]مطرح می‌شود که نمی‌دانند زرادخانه هسته‌ای ایالات متحده چگونه در طول زمان نگهداری می‌شود.» او هشدار داده که «ما شاهد یک واکنش زنجیره‌ای از آزمایش‌های هسته‌ای خواهیم بود که به نفع سایر کشور‌های مسلح به سلاح هسته‌ای خواهد بود، زیرا آنها تجربه کمتری در طراحی سلاح‌های هسته‌ای و آزمایش‌های هسته‌ای دارند.» اعضای هیئت نمایندگی نوادا در کنگره دوشنبه قبل در نامه‌ای به دولت نوشتند: «ما این نامه را می‌نویسیم تا خشم و مخالفت صریح خود را با دستور بی‌ملاحظه رئیس‌جمهور ترامپ برای از سرگیری آزمایش سلاح‌های هسته‌ای انفجاری و درخواست توضیح ابراز کنیم.» آنها افزودند: «حتی فکر کردن به انفجار سلاح‌های هسته‌ای در خاک امریکا خیانت به علم، ایمنی و مردم امریکا است.» آنها اضافه کرده‌اند که این نوع اظهارات می‌تواند باعث شود کشور‌های دیگر نیز آزمایش هسته‌ای را از سر بگیرند، و پیمان منع آزمایش هسته‌ای (یا حداقل هنجار بین‌المللی علیه آزمایش) را تضعیف کند. دیوید‌ای سنگر و زولان کالو یانگ به تازگی در نیویورک‌تایمز نوشتند: «رئیس‌جمهور ترامپ اغلب از ابهام استفاده کرده و عدم تمایل عمیقی به مشخص شدن جزئیات و چشم‌پوشی از حداکثر آزادی عمل در اقدامات آینده [از خود]نشان داده است.» این دو معتقدند که «یکی از حوزه‌هایی که دقت در آن بسیار مهم است، زمانی است که رؤسای جمهور در مورد برنامه‌های خود برای سلاح‌های هسته‌ای امریکا صحبت می‌کنند.» متیو بان، استاد دانشگاه هاروارد که بر نقش تسلیحات هسته‌ای تمرکز دارد درباره ابهام در صحبت‌های ترامپ ابراز نگرانی کرده و به نیویورک‌تایمز گفته است: «نگران‌کننده است مردی که انگشتش روی دکمه است» به نظر نمی‌رسد که صحبت علنی‌اش را در مورد سلاح‌های هسته‌ای با مقامات ارشد فدرال خود هماهنگ کرده باشد. او هشدار می‌دهد: «وقتی به نظر نمی‌رسد کسی که مسئول سلاح‌های هسته‌ای امریکا است بداند درباره چه چیزی صحبت می‌کند، همه را می‌ترساند.»
