کار و تلاش در دین مبین اسلام نه صرفاً یک سفارش ساده بلکه ضرورتی است که ترک آن گناه است و مذمت شده است. از این روی است که تمام معصومین (ع) اهل کار و تلاش و پشتکار بودند و دیگران را با کلام و رفتار به آن ترغیب و تشویق میکردند. داستانهای زندگی اهل بیت (ع) در این زمینه خواندنی است.
همدوش با اصحاب خویش مسجد میساخت
پیامبر اکرم (ص) نه تنها با راهنماییها و زمینهسازیهای خود، موجب هدایت افراد به سوی میدانهای کاری میشد، بلکه خود نیز عملاً وارد صحنه شده، همدوش با دیگران کار میکرد. هنگامی که مسجد قبا و مسجدالنبی ساخته میشد، ایشان همدوش دیگر مسلمانان کار میکرد. آن حضرت سنگهای کوچک و بزرگ را برمیداشت و آنها را به محل ساختن مسجد میبرد. گاهی هم که مردی از اصحاب نزدش میآمد و التماس میکرد که یا رسولالله! پدر و مادرم فدای تو باد! اجازه بده سنگ و خاک را من ببرم و به جای شما کار کنم، حضرت میفرمودند: «نه، تو هم سنگ دیگری بردار.» پیامبر اعظم (ص) افراد تنبل و بیکار را که تن به کار نمیدهند و میخواهند از دسترنج دیگران استفاده کنند، مورد نکوهش و سرزنش شدید قرار داده، میفرمایند: «از رحمت خدا دور است کسی که بار زندگی خود را به گردن دیگری بیندازد. ملعون است، ملعون، کسی که اعضای خانوادهاش را در اثر ندادن نفقه تباه کند.»
تمجید رسول خدا (ص) از جوان تلاشگر
روزی رسول خدا (ص) با جمعی از اصحاب در محلی حضور داشتند. در آن میان، چشمان آنان به جوانی نیرومند و زیبااندام افتاد که در اول صبح به کار اشتغال داشت. یاران پیامبر گفتند اگر این جوان نیرومند، نیرو و انرژی خود را در راه خدا مصرف میکرد، چقدر شایسته ستایش بود. حضرت فرمودند این سخن را مگویید. اگر این جوان برای تأمین معاش میکوشد و انگیزه او بینیازی از دیگران است، در راه خدا قدم برداشته. اگر هدف او پذیرایی از پدر و مادر ناتوان خود باشد، باز هم در راه خدا کار میکند. اگر هم مقصود او سر و سامان دادن به خانواده و فرزندانش باشد، او به راه خدا رفته و انگیزه مقدسی دارد.
بوسه بر دستهای بهشتی
هنگامی که پیامبر خدا (ص) از جنگ تبوک برمیگشت، سعد انصاری، یکی از کارگران مدینه به استقبال آن حضرت آمد. وقتی رسول خدا (ص) با او دست داد، لمس دستهای زبر و خشن مرد انصاری، حضرت را تحت تأثیر قرار داد و برای همین از او پرسید چرا دستان تو اینطور کوفته و خشن شده، آیا ناراحتی خاصی به تو رسیده؟ عرضه داشت: یا رسولالله! خشونت و زبری دستان من، بر اثر کار با بیل و طناب است که به وسیله آنها زحمت میکشم و مخارج خود و خانوادهام را تأمین میکنم. در این هنگام، پیامبر اکرم (ص) دست او را بوسید و فرمودند: «این دستی است که آتش جهنم آن را لمس نخواهد کرد.»
از چشم من افتاد
ابن عباس (ره) گفت رسول خدا (ص)، چون به مردى مىنگریست و از دیدن او خوشوقت مىشد، میپرسیدند کارش چیست؟ اگر مىگفتند بیکار است، مىفرمودند از نظر من افتاد. عرض مى شد: یا رسولالله (ص)! چرا بىارزش گردید؟ مىفرمودند، چون مؤمن بیکار بماند، ناچار با دین خود باید معیشت کند.
آدم بیکار دشمن من است
امام باقر (ع) یارانش را به کار و کسب تشویق میکرد، از شغل آنها میپرسید و اگر بیکار بودند، سفارش میکرد به کاری مشغول شوند و میفرمودند: «من کسی را که کار و کاسبی را رها کرده و به پشت بخوابد و بگوید خدایا! روزیام ده، دشمن دارم.» ایشان به یکی از یارانش که بیکار بود، فرمودند: «مغازهای بگیر و جلویش را جاروب کن و آب بپاش و بساطی در آن بگستر. چون چنین کنی، وظیفهات را انجام دادهای.» آن گرامی فقط سفارش به کار نمیکرد، بلکه خود نیز به باغ و مزرعه خویش میرفت و حتی در هوای گرم تابستان، عرقریزان کار میکرد.
لذت کار و تلاش زیر آفتاب
ابنعمرو میگوید: روزی امام صادق (ع) را در یکی از باغها ملاقات کردم. آن حضرت لباس مخصوص کار پوشیده بود و بیل به دست گرفته، در باغ خویش مشغول کشاورزی بود. چنان فعالیت میکرد که عرق از پیشانی مبارکش میریخت. گفتم فدایت شوم! بیل را بدهید تا من کار کنم. فرمودند: «دوست دارم آدمی برای کسب روزی حلال در برابر آفتاب آزرده شود.»
آن که تلاش میکند عابد است
نقل میکنند که روزی حضرت امام جعفر صادق (ع) از حال مردی سؤال کرد، عرض شد وی فقیر و بینواست. حضرت فرمود این روزها چه میکند؟ عرض کردند در خانه مشغول عبادت خداست. فرمود معاش او از کجا تأمین میشود؟ عرض کردند بعضی از برادرانش زندگی او را اداره میکنند. فرمود به خدا سوگند کسانی که زندگی او را تأمین میکنند از او عابدترند.
دست از کار نکش!
معاذ بن کثیر خدمت امام جعفر صادق (ع) آمد و با آن حضرت در این باره مشورت کرد که آیا دست از کار بکشد و به همان مقدار مالی که دارد اکتفا نماید؟ حضرت او را از آن کار نهی کرده، فرمود اگر چنین کردی آبروی تو میریزد و دیگر در هیچ کاری از تو یاری نخواهند جست.
منابع:
- درسهایی از زندگی پیامبر (ص): کار و کوشش/ مؤسسه تحقیقات و نشر معارق اهل بیت
-کار و تلاش در قرآن و سیره معصومین (ع) / نویسنده: عطیه کاملی/ راسخون
-داستانهایی از اهل بیت درباره کار و کارگر/ ویکی آنا