گسترش اسلامستیزی در غرب به خصوص در اروپا در سالهای اخیر موجب بروز تحولات و واکنشهای متعددی شده است. از یکسو اقدامات اسلامستیزانه مانند آتش زدن قرآن کریم یا انتشار چند باره کاریکاتورهای توهینآمیز به ساحت مقدس پیامبر اسلام (ص) با هدف خدشهدار کردن اسلام و مقدسات اسلامی صورت گرفته و از سوی دیگر روند تشدید فشارها و محدودیتها علیه مسلمانان به ویژه زنان مسلمان در مسئله حجاب تداوم یافته است. اکنون در کشورهای غربی شاهد انجام انواع اقدامات اسلامستیزانه و آزار و خشونت مستمر علیه مسلمانان هستیم. این اقدامات درکنار گسترش پدیده اسلامهراسی و نیز ایجاد ترس از مسلمانان توسط رسانههای غربی باعث بهوجود آمدن فضایی منفی علیه اسلام و معتقدان به آن در این کشورهای مدعی آزادی و حقوق بشر شده است.
در تازهترین اقدام در زمینه ممنوعیت حجاب زنان مسلمان «دیوان دادگستری اروپا» که عالیترین مرجع قضایی رسیدگی به مسائل مربوط به اتحادیه اروپاست حکم داد که کارفرمایان میتوانند پوشیدن حجاب برای زنان مسلمان در محل کار را ممنوع کنند. رأی این دیوان بعد از شکایت دو زن مسلمان در آلمان که گفته بودند به دلیل پوشیدن حجاب اسلامی از کار اخراج شدهاند صادر شده است. یکی از این زنها سرپرست کودکان دارای نیازهای ویژه در رکزی در هامبورگ بود، زن دیگر، به عنوان حسابدار در یک داروخانه زنجیرهای فعالیت میکرد. اسناد دادگاه نشان میدهد کارفرمایان به این دو زن گفتهاند که پوشیدن حجاب مجاز نیست و اگر میخواهند کارشان را ادامه دهند باید بدون حجاب به محل کار بیایند. پاسخ دیوان دادگستری که روز پنجشنبه ۲۴ تیر صادر شد این بود: چنانچه کارفرمایان تشخیص دهند که منع حجاب برای «حفظ بیطرفی» در برابر مشتریها لازم است مجاز به اعمال چنین ممنوعیتهایی هستند. این رأی مخالفتهای زیادی را به خصوص از جانب فعالان حقوق زنان به دنبال داشته است. «شایسته عزیز» فعال مسائل مبارزه با نژادپرستی و حقوق زنان میگوید: «دغدغههای اروپا درخصوص لباس زنان مسلمان و به خصوص حجاب با اسلامهراسی، نژادپرستی و تبعیضهای جنسیتی مرتبط است. در حالی که قاره اروپا درگیر کووید ۱۹ و افزایش سطح نابرابریهای اجتماعی است چرا حجاب و زنان مسلمان باید محور توجه سیاستمداران باشند؟ این سیاستمداران دارند به راستگراهای افراطی و اسلامهراسی میدان میدهند.» در واقع او به یکی از مهمترین دلایل گسترش اسلام هراسی در اروپا در سالهای اخیر توجه کرده است. مسئله مهم این است که اروپاییها به مسئله حجاب فوقالعاده حساسیت دارند و به مخالفت با آن برمیخیزند، در حالی که در کانادا و امریکا حتی زنان پلیس مسلمان اجازه دارند با حجاب اسلامی در محل کار خود حاضر شوند.
البته رأی دادگاه اتحادیه اروپا بخشی از اقدامات اسلامستیزانه در قاره سبز است. دو ماه پیش هم حزب «امانوئل مکرون»، رئیسجمهور فرانسه از کاندیدا شدن یک زن مسلمان در یک انتخابات محلی به دلیل حجاب جلوگیری کرده بود. قبل از آن نیز در همهپرسی که اواسط اسفند ۱۳۹۹ برگزار شد مردم سوئیس به قانون ممنوعیت استفاده از برقع در اماکن عمومی رأی دادند. تاکنون استفاده از برقع در برخی کشورهای اروپایی مانند اتریش، هلند، بلژیک، آلمان، بلغارستان و فرانسه ممنوع شده است. فرانسه که اقدامات اسلام ستیزانه در آن به شدت جریان دارد، اولین کشور اروپایی بود که قانون ممنوعیت پوشاندن چهره در اماکن عمومی را در سال ۲۰۱۱ به تصویب رساند. با این حال دیوان حقوق بشر اروپا در سال ۲۰۱۴ این قانون را رد کرد، چراکه آن را برخلاف آزادی پوشش مذاهب تشخیص داد. در چند سال گذشته صدها زن مسلمان بهخاطر نقض این قانون بازداشت و جریمه شدهاند.
دلایل مخالفت
دلایل مختلفی در باره تشدید اسلام ستیزی و فشار علیه مسلمانان به ویژه در بحث حجاب مطرح شده است. یکی از مهمترین علل این مسئله افزایش مستمر جمعیت مسلمانان در قاره سبز با توجه به سرازیر شدن پناهجویان از کشورهای غرب آسیا و برخی کشورهای آفریقایی به اروپا به ویژه از سال ۲۰۱۵ به بعد است که در کنار رشد جمعیت مسلمانان مهاجر که از دهه ۱۹۵۰ به اروپا مهاجرت کردهاند باعث شده تا در برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه مسلمانها تبدیل به دومین گروه جمعیتی شوند. طبیعتاً این مسئله در کنار تغییر تدریجی بافت جمعیتی، باعث ترویج نمادهای اسلامی از جمله حجاب میشود. با ورود روز افزون مسلمانها به نهادهای عمومی و نیز مؤسسات و شرکتهای خصوصی یکی از مسائل حساسیت برانگیز تمایل گروه قابل توجهی از دختران و زنان مسلمان به رعایت حجاب اسلامی است. این در حالی است که مقامات حکومتی اروپایی بر این عقیده هستند که حجاب اسلامی بر خلاف اصول سکولاریسم و بیطرفی مذهبی بوده و در واقع به نوعی تبلیغ و ترویج اسلام محسوب میشود. در بین کشورهای اروپایی فرانسه بیشترین تلاش را برای تصویب قوانین ضد حجاب صورت داده است. مجلس سنای فرانسه در فروردین ۱۴۰۰ رأی به ممنوعیت پوشش حجاب دختران زیر ۱۸ سال مسلمان داد. همچنین این مجلس با افزودن بند ممنوعیت ادای فرایض مذهبی در سرسراهای دانشگاهها با این مصوبه جنجالی موافقت کرد. در واقع مجالس قانونگذاری فرانسه با حمایت از رویکرد اسلام ستیزانه امانوئل مکرون رئیسجمهور این کشور گام جدیدی در این زمینه برداشتهاند. رویکرد و اقدامات مکرون بر پایه «سکولاریسم تهاجمی» است که خواهان مبارزه فعال با دین و مظاهر دینی در عرصه جامعه است.
دلیل دوم در زمینه افزایش اسلام ستیزی و تشدید فشارها علیه مسلمانان در اروپا افزایش قابل توجه جنبشها و احزاب راستگرای افراطی در قاره سبز است که یکی از شعارهای اصلی آنها مقابله با مهاجران مسلمان، اسلام ستیزی و بیرون راندن مسلمانان از کشورهای اروپایی است. سیاستمداران پوپولیست در کشورهای اروپایی مانند مارین لوپن رهبر جبهه ملی فرانسه برای جلب آرای عمومی لبه حملات خود را متوجه مسلمانان کرده و آنها را مسبب مسائلی مانند تروریسم، بیکاری و ناامنی در این کشورها معرفی میکنند. سیاستمداران پوپولیست بهشدت مخالف ترویج مظاهر اسلامی به خصوص حجاب در سطح جوامع اروپایی هستند و خواهان برخورد شدید با این امر با تصویب قوانین ضد حجاب و برخورد با زنان محجبه هستند. ضمن اینکه در یک دهه گذشته، پیدایش گروههای تروریستی افراطگرا و گسترش اقدامات تروریستی داعش درکشورهای اروپایی و نیز بحران پناهجویان که اکثریت آنها را مسلمانان تشکیل میدهند، به دستاویزی برای برخی سران و رسانههای غربی به منظور گسترش اسلام هراسی تبدیل شده است. موضعگیریها و عملکرد بسیاری از مقامات ارشد غربی نیز در راستای گسترش اسلام هراسی و ترویج کننده خشونت علیه مسلمانان است.
اکنون در کشورهای غربی شاهد انجام انواع اقدامات اسلام ستیزانه و آزار و خشونت مستمر علیه مسلمانان هستیم. در فرانسه، آلمان، انگلیس و برخی دیگر از کشورهای اروپایی نیز اسلام ستیزی و اعمال خشونتهای کلامی و فیزیکی و اعمال تبعیض علیه مسلمانان با توجه به رشد چشمگیر گروهها و احزاب راستگرای افراطی و افزایش محبوبیت سیاستمداران پوپولیست در سالهای اخیر روندی افزایشی پیدا کرده است. حمله به مساجد و آتش زدن اماکن عبادی اسلامی، حملات فیزیکی و لفظی علیه مسلمانان به ویژه زنان محجبه و حتی غیرمسلمانانی که ظاهری شبیه به مردم کشورهای اسلامی در غرب آسیا دارند و تبعیض علیه پیروان اسلام در موارد مختلف تحصیلی و شغلی، تنها برخی از نمونههای اسلامهراسی در جوامع غربی محسوب میشوند. این اقدامات درکنار گسترش پدیده اسلام هراسی و نیز ایجاد ترس از مسلمانان توسط رسانههای غربی باعث بهوجود آمدن فضایی منفی علیه اسلام و معتقدان به آن در این کشورهای مدعی آزادی و حقوق بشر شده است. به گفته «نصرتالله تاجیک» کارشناس سیاسی «روند به نحوی شده که جوامع مسلمان اگر پیش از این در غرب احساس امنیت داشتند اکنون چنین احساسی ندارند و تحت فشار اسلام هراسی هستند.» این مسئله اکنون در کشورهای اروپایی به ویژه در زمینه مسئله حجاب زنان مسلمان بیش از پیش مشاهده میشود.