سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: به گزارش مهر، در رشته پژوهش هنری این دوره از کتاب سال عاشورا کتاب «نقوش سقانفارها مازندران از کتب چاپ سنگی دوره قاجار» اثر مشترک محمدرضا شریفزاده و نسیم رمضانپور به عنوان اثر شایسته تقدیر انتخاب شد. این کتاب در زمستان سال گذشته (۱۳۹۷) با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۲۰۴ صفحه و بهای ۳۰هزار تومان توسط نشر آوای هدهد در دسترس مخاطبان قرار گرفته بود.
سقانفارها نمونهای از معماری بومی و به مثابه شاخص هویت فرهنگ و تاریخ مازندران هستند. مازندران از معدود سرزمینهایی است که هم در جهان اساطیری اش نشان ویژهای دارد و هم در جهان واقعیت از نام و اعتبار برخوردار است. این بناهای مذهبی یادمانی آیینی و تاریخی بودهاند که در دوره قاجار تصویرگری شدهاند. تحلیل نقوش این مکانهای مقدس حکایت از آن دارد که این نقوش از دو منبع مهم دینی و اسطورهای نشئت میگیرند و این تعدد نقوش، نشاندهنده توجه مردم این خطه به هویت ملی و دینی آنهاست. نقوش بیشمار و طرحهای گوناگونی سقانفارها با توجه به مضامین، به دو دسته مذهبی و غیرمذهبی قابل دسته بندی هستند. نویسندگان در این کتاب به پیدایش مضامین، مفاهیم و خاستگاه نقوش وتبیین رابطه آنها با کتب چاپ سنگی دوره قاجار پرداختهاند. برای دستیابی به این منظور ابتدا با انتخاب چند نمونه از سقانفارها نقوش آنها دستهبندی و مضامین آنها طبقهبندی میشوند و برای کشف مفاهیم مستتر در آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند. استفاده از سقانفارها به عنوان مکانی جهت برگزاری مراسم عزاداری در ماه محرم به یاد واقعه عاشورا و یاران امام حسین (ع) و تشنگی لب یاران امام و حضرت ابوالفضل (ع) به عنوان سقای دشت کربلا تا به امروز تداوم داشته است.
رویکرد تحقیق ساختاری است، یعنی سقانفار به عنوان یک واحد در برگیرنده اجزای متفاوتی است که معانی بیشماری در آنها مستتر است و دستههایی از این روابط است که با هم تلفیق شده و معانی را پدیدار میسازند. تأکید این کتاب علاوه بر تحلیل معانی و مضامین نقوش، به ارتباط آنها با فرهنگ و اعتقادات حاکم بر جامعه نیز است، لذا تمامی مؤلفههای هویتساز از جمله مذهب، اساطیر، افسانهها و هنر عامهپسند منطقه و ارتباط آنها با خلق این آثار مورد توجه قرار گرفتهاند. در واقع هر یک از این نقوش به عنوان یک واحد، کل نظام ساختاری یک سقانفار را شکل دادهاند که در ورای این ساختار نظامی، فرهنگی و مفهومی قابل مشاهده است.
رواج تعزیه و شبیهخوانی در دوره قاجار، اصلیترین علت برپایی سقانفارها بوده و نقوش آنها نیز برگرفته از متون تعزیه است.