سرویس اقتصادی جوان آنلاین: رهبران چین در دهههای اخیر، سرمایهگذاری هنگفتی در منطقه خلیجفارس و در گسترهای بزرگتر خاورمیانه و در چارچوب رقابتهای جهانی استراتژیک با امریکاییها داشتهاند که با نگرانیهای شدید امریکا مواجه شده است.
به گزارش «جوان»، دانشگاهیان و سیاستگذاران امریکایی از برخورد منافع این دو ابرقدرت سخن میگویند و معتقدند زمینه همکاریهای مشترک این دو کشور محدود است. طی دو سال اخیر، رقابتهای چین و ایالت متحده وارد شرایط جدیدی شده است. در راهبردهای امنیت ملی سال ۲۰۱۸ میلادی امریکا از دولت چین بهعنوان یک قدرت در حال توسعه یاد شده که خواهان محدود کردن قدرت و توسعهطلبی واشنگتن و ایجاد دنیایی متفاوت با ارزشها و منافع ایالات متحده است.
امریکاییها معتقدند چین در اندیشه تصرف جایگاه جهانی آنها در سالهای آینده است. دونالد ترامپ پس از رسیدن به قدرت، اقدامات مختلفی برای اعمال فشار بر چینیها نظیر آغاز جنگ تجاری تا حضور نظامی در دریای چین جنوبی انجام داده است.
امریکاییها از دیرباز تضمینکننده امنیت خلیجفارس بودهاند و چینیها از این شرایط سود بردهاند. هرچند آنها با مداخلههای نظامی واشنگتن مخالفند و خواهان کاهش تأثیرگذاری آنها در سطح جهانی هستند.
در سالهای اخیر، پکن قراردادهای مختلفی با همه کشورهای منطقه خلیجفارس امضا کرده و در حال توسعه دامنه آنهاست. هر چند آنها تلاش میکنند تا با عدم دخالت در تعارضات منطقهای و داخلی کشورها، رویکردی متفاوت با امریکاییها داشته باشند. شرایط کنونی به افزایش رقابت پکن و واشنگتن منجر شده و در بخشهای منافع و سیاستهای خاورمیانهای کاخ سفید، شاهد تعارضهای گستردهای هستیم.
تبدیل چین به شریک محدود ایران
رئیسجمهور چین در روزهای ۲۲ و ۲۳ ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی روانه تهران شد تا از برنامههای گسترده همکاریهای کشورش با تهران و ائتلاف تجاری ۲۵ ساله و بلندمدت دو کشور رونمایی کند.
چینیها در سالهای گذشته، همواره از قدرتهای جهانی دارای روابط اقتصادی و راهبردی با تهران بودهاند. آنها سالهاست که بزرگترین شریک تجاری و صادرکننده کالا به ایران هستند. هر چند روابط سیاسی دو کشور، چندان دوستانه و گرم نبوده است.
از اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی، چین تلاش کرد تا از ایران در برابر تحریمهای اقتصادی حفاظت کند. بدین ترتیب آنها توانستند بازار محدود شده، اما بزرگ ایران را تصاحب کنند.
تداوم خرید نفت از ایران در دوره اعمال شدیدترین تحریمهای بینالمللی با استفاده از روشهای دور زدن تحریمها، توانست همانند یک طناب نجات به اقتصاد کشورمان کمک کند. در این دوره، بخشی از نفت خریداری شده از ایران در بانکهای چینی سپردهگذاری و صرف خرید کالاهای مصرفی و تأمین مالی پروژههای عمرانی در ایران شد، اما یک نکته در این وضعیت قطعی است.
در دوره تحریمهای پیشین، چینیها به اصلیترین شریک تجاری ایران تبدیل شدند. این شرایط برای دو طرف منافع زیادی به دنبال داشت. بخشی از دولتمردان ایرانی در سالهای اخیر انتقادات زیادی نسبت به سرازیر شدن کالاهای چینی مطرح کردهاند. ضمن آنکه همکاریهای دو کشور در بخشهای انرژی و حملونقل با تأخیر زیادی روبهرو بوده است.
چینیها با همسایگان ایران نیز روابطی نزدیک دارند و مقامات ایرانی در مورد چشمانداز راهابریشم جدید چین و کارکرد آن بهعنوان یک تهدید یا فرصت، تردید دارند.
چین در شورای امنیت و سایر سازمانهای بینالمللی به همراه روسیه از حامیان ایران به شمار میرود. هر چند تاکنون هیچ یک از قطعنامههای تحریمی ایران توسط پکن یا مسکو وتو نشده است. چینیها از فعالیتهای هستهای ایران بهعنوان یک ریسک یاد کرده و در برابر این پرونده علاوه بر متوازن کردن منافع و روابط خود به دنبال حفظ روابط خود با غرب و توازن بینالمللی هستند.
قرارداد ۲۵ ساله
در سال ۲۰۱۷ میلادی، میزان تجارت دو کشور ۳۷ میلیارد دلار اعلام شده است. با تردید طرفهای اروپایی برای تجارت با تهران رهبران پکن در حال برنامهریزی برای توسعه تجارت با ایران هستند. برجام منافع زیادی برای شرکتهای چینی به دنبال داشته است. اعطای خط اعتباری ۱۰ میلیارد دلاری توسط سیتیک گروپ یکی از این اقدامات به شمار میرود.
پرداخت دو وام ۲ /۴ میلیارد دلاری برای تأمین مالی پروژه قطارهای تندرو بین شهری از دیگر اقدامات آنها به شمار میرود. نوسازی رآکتور آب سنگین اراک نیز به چینیها سپرده شده است. از نگاه رهبران پکن، کشور ایران پل زمینی دسترسی آسیای میانه به آبهای خلیجفارس و اتصال بخشهای مختلف پازل در حال ایجاد راه ابریشم جدید چین است.
پس از خروج ترامپ از برجام، دولت چین از این اقدام انتقاد کرد. در مقابل امریکا تهدید کرده تا شرکتهای چینی فعال در ایران را جریمه کند. دو شرکت مخابراتی هوآوی و زدتیای به دلیل حضور در بازار ایران با محدودیتهای بیسابقهای از سوی کاخ سفید روبهرو شدهاند.
ترامپ با تهدید شرکای تجاری ایران به اعمال تحریمهای تجاری، ادامه همکاری شرکتهای چینی با تهران را دشوار کرده است. ایران در مسیر جاده ابریشم جدید پکن قرار دارد و با برهم خوردن امنیت خاورمیانه رؤیای سه تریلیون دلاری رهبران چین ناکام خواهد شد.
فشار همزمان واشنگتن بر ایران و ونزوئلا بهعنوان دو تأمینکننده بزرگ نفت چین مشکلات زیادی برای پالایشگران چینی به وجود آورده است. دامنه جنگ تجاری امریکا و چین، علاوه بر کرهشمالی، دریای چین جنوبی و ونزوئلا، اینک به خاورمیانه کشیده شده است. اتفاقی که پیشبینی اتفاقات آینده را بسیار دشوار کرده است.