به دلیل افزایش روزافزون ورود خودروها به معابر شهری و کمبود پارکینگ، تقریباً تمامی معابر حاشیه خیابان در کل ساعات شبانهروز پر از خودرو شده است. به گونهای که در حاشیه معابر اصلی برای پیدا کردن جای پارک باید زمان زیادی تلف کرد تا شاید جای پارکی پیدا شود. این موضوع در خیابانهای فرعی و کوچهها بیشتر به چشم میخورد. مصرف سوخت و هدر رفتن زمان تقریباً بنا به گفته کارشناسان برای هر خودرو در معابر شهری حدود یک لیتر در ۱۰ دقیقه است، بنابراین با یک حساب سرانگشتی میتوان فهمید که به تعداد خودروها چه میزان زمان و سوخت هدر میرود. در این میان در بافتهای متراکم، فرسوده و ریزدانه کمبود پارکینگ و فضای پارک بیش از دیگر جاهای شهر احساس میشود. در برخی مناطق بسیاری از خانهها پارکینگ ندارند و در عوض در برخی مناطق یک واحد آپارتمانی دارای دو یا چند پارکینگ است، اما معضل جای پارک همچنان چالش بزرگ شهری به حساب میآید که معضلات بسیاری برای مناطق، معابر و ساکنان ایجاد کرده است از جمله میتوان به دوبله پارک کردن در معابر کمعرض اشاره کرد. بر این اساس کاوه علیاکبری، مدیرعامل نوسازی معتقد است که بیشتر نزاعهایی که به صورت رسمی ثبت شده یا حتی در مواردی منجر به قتل شده است، نزاع بر سر جای پارک بوده است. از این رو تأمین کسری پارکینگ و جبران بخشی از این معضل از چند سال گذشته در دستور کار شورای اسلامی شهر تهران و شهرداری قرار گرفته است و میتوان اذعان کرد که حدود چهار الی پنج سالی است که سیاست مشخصی در این حوزه وجود دارد. امید آنکه با انتخاب شهردار جدید که صاحب تخصص در حوزه معماری و شهرسازی است، معضل پارکینگ و کمبود آن با سیاستهای تشویقی برطرف شود. هرچند تکمیل شبکه حمل و نقل عمومی مهمترین راهکار در این خصوص است.
ورود سالانه ۵۰۰ هزار خودروی جدید به پایتخت
وجود چندین میلیون خودرو در پایتخت و کمبود چند ۱۰ هزاری فضای پارک با ورود خودروهای جدید هر روز بیشتر احساس میشود چراکه بسیاری از معابر شهری در تمام ساعات شبانهروز به فضای توقف اتومبیلها تبدیل شدهاند. در حقیقت تراکم بافت و سازههای شهری پایتخت و سایر کلانشهرها به گونهای است که دیگر معابر گنجایش توقف وسایل نقلیه را ندارند و فضاهای پارک اشباع شده است. هرچند سازههای جدید با تأمین فضای پارک میتوانند پایان کار بگیرند، اما به دلیل آنکه در بخشهای مرکزی، تجاری و پرتردد فضاهای پارک و توقف برای خودروها در نظر گرفته نشده است، پیدا کردن جای پارک همچنان سبب سرگردانی و مصرف سوخت شده و حتی در صورت بودن پارکینگ طبقاتی یا مسطح یا پارکینگ چرخوفلکی خودروها مجبور هستند برای پیدا کردن جای پارک در ترافیک معطل بمانند یا خیابانها را دور بزنند. در این خصوص زهرا نژادبهرام، عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی با اشاره به ۳۲۶۸ هکتار بافت فرسوده در سطح شهر تهران که دارای سه ویژگی نفوذناپذیری، عدماستحکام و ریزدانگی هستند و ۱۰ هزار هکتار بافت ناپایدار که در مجموع حجم بسیار گستردهای از شهر تهران را در برگرفتهاند، محدودیت در خدمات هفتگانه شهری، محدودیت در بهرهگیری از ظرفیتهای زیست مناسب و زیستپذیری مطلوب برای ساکنان، محدودیت پارکینگ و ... را از جمله مسائل و مشکلات موجود و مترتب در بافتهای فرسوده دانست.
به گفته عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی، برجستهترین ذینفعان در محدوده بافتهای فرسوده، علاوه بر ساکنان، بخش خصوصی است؛ بخشی که قادر است با ارائه راهکارها و پیشنهادهایی به سازمانهای مرتبط و سیاستگذار و مجری، همکاری لازم را داشته باشد و به عنوان بخشهای نخبگی و دانشگاهی مناسبترین راهکارها را در اختیار دستگاههای اجرایی و مجری برنامهها قرار دهد.
نژادبهرام ضمن تأکید بر ضرورت توجه به سهگانه شهر، شهرداری و شهروند در طراحیها، جستوجوی مسائل و حتی اجرا عنوان کرد: موضوع پارکینگهای عمومی راهکاری بود که شهرداری تهران با توجه به وضعیت خاص بافتهای فرسوده به عنوان راهکاری برای برونرفت از مسائل نوسازی تعریف کرد، چون اگر میخواستیم بر اساس قوانین، اجازه نوسازی را در شرایطی به شهروندان بدهیم که تأمین پارکینگ را هم بر عهده داشته باشند، امکان نداشت که بتوانیم در طول دو دهه گذشته به نوسازی حدوداً ۴۰ درصد از بافتهای فرسوده پایتخت دست پیدا کنیم.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران افزود: راهکار پیشنهادی این بود که نصف پارکینگ تأمین شود یا بقیه مبلغ مورد نیاز برای تأمین پارکینگ را در حسابی خاص در شهرداری قرار دهند و مبالغ مذکور برای ایجاد پارکینگهای عمومی در محلات هزینه شود که بخشی از این کار صورت گرفت و بخش بزرگی از آن ناتمام ماند، به طوری که در حال حاضر منجر به بروز معضلات جدیدتر شده است.
وی با بیان اینکه مسئله پارکینگ در بافتهای فرسوده تبدیل به آسیب اجتماعی، نزاعهای خیابانی و کاهش اعتماد عمومی در محلات شده است، متذکر شد: مجموع این مشکلات ما را با نوعی بینظمی و نبود انتظام در معابر مواجه کرده است.
عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به افزوده شدن سالانه ۵۰۰ هزار خودرو به شهر، خاطرنشان کرد: مجموعه شورای شهر، مدیریت شهری و تمامی دستاندرکاران حوزه مسائل شهری به دنبال راهکار بلندمدت شهر بدون خودرو و کم خودرو هستند، اما آنچه امروز شاهد آن هستیم، استفاده بیش از دو خودرو در برخی از واحدهای مسکونی است که طبیعتاً به پارکینگهای بیشتری هم نیاز دارد.
۴۰ درصد واحدهای فرسوده کسری پارکینگ دارند
باید توجه داشت مجموع سیاستهایی که در سالهای گذشته به منظور تشویق ایجاد پارکینگ عمومی در قسمتهای مختلف شهر به ویژه در مرکز شهر اعمال شده است، بیشتر از اینکه بتواند جای پارک ایجاد کند، به دلیل تعریف کاربریهای همجوار، تقاضای سفر ایجاد کرده است. مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران با بیان اینکه مشکل تأمین پارکینگ که در سطح شهر به صورت عام وجود دارد در بافت فرسوده شکل ویژهتری پیدا میکند، خاطرنشان کرد: به دلیل ساختوسازهایی که در گذشته دور یا از دهه ۱۳۳۰ به بعد و ناشی از تفکیکهای شبانه و غیرمجاز روی اراضی کشاورزی در اطراف مرکز شهر تهران صورت گرفته است، بافتهای فرسودهای شکل گرفته که بدون رعایت حداقل استانداردهای لازم ساخته شده و حتی قبل از نوسازی نیز فاقد زیرساختهای لازم از جمله پارکینگ بودهاند.
به گفته کاوه علیاکبری، شرایط بعد از نوسازی، مسئله کمبود پارکینگ را در بافتهای فرسوده حادتر میسازد، چراکه مجموعهای از سیاستها برای نوسازی مسکن طی یک دهه گذشته برای این بافتها تعریف شده است که منجر به اقبال عمومی شده تا مردم به صورت انفرادی و تجمیعی پلاکها را نوسازی کنند و در نتیجه شاهد جریان ۴۰ درصدی نوسازی طی ۱۰ سال گذشته بودهایم.
وی افزود: ۸۰ هزار پلاکی که در این جریان از شهرداریها پروانه گرفتند، حدود ۱۹۰ هزار واحد مسکونی را تولید کردهاند که ۵۰ درصد این ساختوسازها به صورت انفرادی با میانگین مساحت ۱۱۳ متر مربع و ۵۰ درصد به صورت تجمیعی با میانگین دو پلاک و میانگین مساحت تقریبی ۱۵۰ متر مربع بودهاند و نتوانستند ۱۰۰ درصد پارکینگ مورد نیاز را تأمین کنند.
وی خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۹۰ سیاست ۵۰ درصد تأمین پارکینگ را داشتهایم و میتوانیم انتظار داشته باشیم که حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از واحدهایی که در بافت فرسوده ساخته شده است، فاقد پارکینگ باشد.
نبود اراضی ذخیره چالش پارکینگها را افزایش داده است
علیاکبری با بیان اینکه سازمان نوسازی در سالهای گذشته اقدامی را انجام داد که از ظرفیت پارکینگهای مکانیزه در بافتهای فرسوده استفاده کند، خاطرنشان کرد: مالکیت زمین محل استقرار و مسئله نگهداری این پارکینگها موضوعاتی بود که باعث شد پارکینگهای خریداری شده از سوی سازمان نوسازی تنها در محوطههایی که شهرداریهای مناطق استقرار دارند مثل ساختمانهای شهرداریهای مناطق ۱۵، ۱۶ و ۱۷ مستقر شوند و شهرداران محترم مناطق نیز برای جابهجایی این پارکینگها به بافتهای فرسوده اعلام آمادگی کردهاند ولی آیا در بافت زمین هست؟ و اگر هست، سازوکار نگهداری آن به چه صورت است؟
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران افزود: شهرداری بر اساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران تعدادی پارکینگ تعهدی ایجاد کرده است. بدین معنا که پروانه را با میزانی از کسری پارکینگ صادر کرده و این فورجه را داده است تا زمانی که پایان کار صادر میشود، سازنده یا مالک به تأمین کسری پارکینگ تا شعاع ۲۵۰ متر اقدام کند.
علیاکبری بیان کرد: در حوزه پارکینگ تعهدی، برای ساخت حدود ۶ هزار واحد ساختمانی پروانه صادر شده، واحد ساخته شده و مردم در آن مستقر شدهاند، ۱۸ ماه سپری شده، به مرحله اخذ پایان کار رسیده است، اما در شعاع ۲۵۰ متری پارکینگی وجود ندارد که مالک آن را بخرد و به واحد خود وصل کند. اگر هم وجود داشته باشد موضوع اسناد مالکیتی آن حل نشده است.
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در پایان سخنان خود ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این نشست تخصصی، ابراز امیدواری کرد که این گفتوگوها بتواند فضایی را در جهت رفع مشکل تأمین پارکینگ به عنوان یکی از اساسیترین چالشها در شهر تهران به ویژه در بافتهای فرسوده ایجاد کند و راهگشا باشد.