کد خبر: 929528
تاریخ انتشار: ۱۳ مهر ۱۳۹۷ - ۱۱:۳۶
دکتر رسول جعفریان نوشت: تا وقتی ما در مسیر علمی و نگارشی خود، نه در صدد دانستن واقع، بلکه در صدد ردّ و نقض و تنقیص دیگران هستیم، و از روش های جدلی تند استفاده می کنیم، بدانیم که چیزی بر علم ما افزوده نمی شود بلکه زیر سایه تعصب، کورتر می شویم.

به گزارش جوان آنلاین، دکتر رسول جعفریان، استاد دانشگاه تهران و تاریخ پژوه، در کانال تلگرامی خود نوشت: زمانی که شما به کتاب بسیار ارجمند فهرست ندیم بنگرید، نام هزاران کتاب را ملاحظه می کنید که ندیم، در رشته ها و مذاهب مختلف طبقه بندی کرده و ذیل نام مولفان آنها که هر کدام وابسته به جریانی هستند آورده است. اینها میراث مهم ما تا نیمه قرن چهارم هجری است که دلیلی بر غنای میراث اسلامی تا آن دوره است.
بخش قابل توجهی از این آثار، کتابهایی است که در زمینه های مختلف نوشته شده و بخشی هم در میانه آنها، در نقد و ایراد علیه یکدیگر در حوزه های مختلف علمی است.
وقتی دقت بیشتری می کنیم، این نقد و ایرادها که ادبیاتی عظیم را در کل فرهنگ و تمدن اسلامی ساخته، غالبا در موضوعات کلامی و دینی و حدیثی است. در واقع، نخستین ردیه ها بر جهمیه و معتزله و مرجئه و شیعه و غیره و غیره نوشته شد، و مولفان هر کدام سعی کردند، مخالفان خود را به خاک سیاه بنشانند.
قدری عمیق که می نگریم، دامنه ادبیات منازعه را در حوزه مسائل دینی و فلسفی امری بسیار فراگیر می بینیم، به طوری که برخی از نویسندگان، تمام عمر خود را به پیچیدن به پرو پای این و آن صرف کرده اند.
نباید انکار کرد که ادبیات مجادله، به صورت عادی می تواند امری در خدمت علم و رشد آن و کنار گذاشتن اندیشه های نادرست پیشین باشد، اما وقتی در قالب «جدل» ظاهر می شود، در غالب موارد، بیش از آن که هدف روشنگری باشد، در پی کوبیدن طرف و از میدان بدر کردن اوست. فرقه هایی که غالب و حاکم و وابسته به قدرت بودند، به جان برخی از اقلیت ها افتاده و آنها را زیر بار انواع جدلها خرد و خمیر می کردند و در این باره افتخار هم می کردند.
وقتی نویسنده ای و مدعی علمی، اراده اش از اوّل این باشد که دیگری را نقد کند، مجبور است دهها دلیل و شاهد بر بطلان دیگران اقامه کند و در اینجاست که می بینیم، تلاش می کند از هر آنچه بدست می آورد، تَبَری ساخته، کمر دشمن خویش را نصف و نیمه کند. در اینجا، و در بیشتر موارد، اگر منصف باشیم، خواهیم دید که حق پایمال شده و نسبت هایی به دیگران داده می شود که غالب آنها، خودشان به آنها باور ندارند.
به جرأت می توانم عرض کنم که در این چهل سال پس از انقلاب، دست کمک بیش از هزار عنوان کتاب علیه «شیعه» در عربستان سعودی و برخی از جریانها وابسته به آن در بلاد دیگر منتشر شده و تمام تلاش آنها، منکوب کردن شیعه بوده است. حساب کنید و از خود سوال کنید، چه قدر در میان این آثار حرف حساب هست؟ اینها غالبا تأثیر گذار و آثارش را در جریان القاعده و داعش و نشر وهابیت مشاهده می کنیم.
در چارچوب بحث های مفهوم علم در تمدن اسلامی عرض می کنم، زمانی که شاهد هستیم که بخش مهمی از ادبیات نگارشی ما، در چارچوب نقدهای تند و تیز آن هم در حوزه های مذهبی است، می توانیم تصور کنیم که در این موارد، غالبا در صدد شناخت «واقع» نیستیم بلکه در صدد «رد کردن مخالف خود» هستیم. این ادبیات، نمی تواند علم آور باشد، بلکه به عکس ما را در ورطه جهل و تعصب فرو می برد.
تا وقتی ما در مسیر علمی و نگارشی خود، نه در صدد دانستن واقع، بلکه در صدد ردّ و نقض و تنقیص دیگران هستیم، و از روش های جدلی تند استفاده می کنیم، بدانیم که چیزی بر علم ما افزوده نمی شود بلکه زیر سایه تعصب، کورتر می شویم.
امروز در بسیاری از مراکز علمی دینی ما، کتابخانه های بزرگی از آثار مختلف وجود دارد. نباید فکر کنیم اینها منشأ رشد علمی ماست، چرا که بیشتر افراد بظاهر پژوهشگر، بیش از آن که در پی دانستن بیشتر باشند، در پی نقد مخالفان خود هستند، و اغلب مهم ترین دغدغه آنها، از میدان بدر کردن مخالفان است. آنها این کتابها را می خوانند تا از بین آنها عبارتی بیابند و مخالفشان را نقد کنند.
همیشه باید به این اندیشید که شاید همانها که یکسره کوشش می کنیم تا نقدشان کنیم، مطالبی درستی دارند که بهتر است به آرامی، با متانت و به قصد فهمیدن، آثارشان را بخوانیم، سهم درست آن مطالب را از آنها گرفته، بر مجموعه دانایی های خود بیفزاییم و بر میراث و ثروت علمی خویش بیفزاییم.
برخی گویی برای تندی علیه دیگران و زدن پنبه آنها آفریده شده اند، نه برای دانستن. این اخلاق طالب علم نیست. کاش می شد مثل سنایی در این باره فکر کرد و زیست، البته عنوان از عطار است.

نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار