با ابلاغ قانون منع به کارگیری بازنشستگان از سوی شورای نگهبان قانون اساسی زمینه برای جوانگرایی در بین مدیران اجرایی و حرکت قدرتمندتر دولت در مسیر حل مشکلات مردم بهوجود آمده است.
انقلاب اسلامی با حضور جوانان بود که کلید خورد و شاید اگر جوانان نبودند، هیچ گاه نظام جمهوری اسلامی نمیتوانست به این درجه از موفقیت برسد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی این جوانان بودند که بار اصلی انقلاب را به دوش گرفتند و توانستند با موفقیت سیستمی نو را بر اساس نظام دینی پایه گذاری کنند.
اگر در حال حاضر کشور ما در مسیر توسعه پایدار درونزا با ابرچالشهای اقتصادی، سیاسی و زیستمحیطی مواجه است بیشک اتکا به جوانان راهگشا خواهد بود، اما متأسفانه اکنون اگر بگوییم چالشهای پیش روی کشور ریشه در بیتوجهی به ظرفیت و سرمایه عظیم نیروی انسانی بهویژه جوانان کشور دارد، حرف اشتباهی را نگفتهایم.
مقایسه سن مسئولانی که در سالهای بحرانی ابتدای انقلاب بهخصوص در دوران هشتساله دفاع مقدس مسئولیت پستهای کلیدی کشور را به عهده داشتهاند با مسئولان فعلی جمهوری اسلامی شاید ضرورت جوانگرایی و اهمیت تصویب قانون منع به کارگیری بازنشستگان را بیش از پیش نشان دهد. شاید بهتر باشد برخی مسئولان فعلی مانند بسیاری از کشورهای موفق جهان از پستهای اجرایی خود کنار بروند و با حضور در اتاقهای فکر و سپردن مسئولیت به جوانان، در نقش مشاور ظاهر شوند تا هم کشور از تجربیات آنها بیبهره نماند و هم مدیریت کشور دچار رخوت و کندی نشود.
اوایل انقلاب بیشترین سن را سرلشکر محمدولی قرنی به عنوان اولین رئیس ستاد ارتش جمهوری اسلامی داشت که با ۶۵ سال سن این پست را در اختیار گرفته و از طرفی محسن رضایی وقتی تنها ۲۷ سال سن داشته به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد. محمدکریم خداپناهی نیز با ۳۶ سال سن پس از صادق قطبزاده مدتی به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه ایران فعالیت میکرد.
چرا جوانگرایی
بحث جوانگرایی نیز بارها و بارها از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی مورد تأکید قرار گرفته و ایشان در دولتهای مختلف دولتمردان را به حمایت از جوانان توصیه کردهاند.
ایشان در سال ۹۵ و به مناسبت فرارسیدن روز بسیج و در جمع بسیجیان میفرمایند: «جوان پیشران است، موتور حرکت است. اگر نسل جوان نمیبود و نمیخواست و اقدام نمیکرد، حرکت متوقف میشد. اندیشه پیران و فکر و تجربه آنها آن وقتی به کار میآید که حرکت جوانانه جوانان وجود داشته باشد، پیشران این حرکت، جوانها هستند. بنابراین امروز، شما جوانهایی که امام را ندیدهاید مخاطب امامید، امام با شما حرف زده است، امام با شما صحبت کرده است.»
امروز در دنیا مدیریت جوانان به عنوان یک اصل راهبردی در تمام کشورها مطرح است. شاید روشنترین نماد آن به قدرت رسیدن دو سیاستمدار ۴۰ و ۳۱ ساله به بالاترین سمتهای سیاسی در کشورهای اتریش و فرانسه است. زمانی که ماکرون ۴۰ ساله توانست گوی سبقت را از بقیه برباید، بر همه روشن شد که عصر سیاستمداران پیر به پایان رسیده است.
این مطلب حتی در بررسیهای کارشناسی و تحقیقاتی نیز به اثبات رسید. جک زنگر در مجله کسب و کار هاروارد با اشاره به مطالعهای که در همین باره داشته است، مینویسد: ما اطلاعات مربوط به ۶۵ هزار رهبر و مدیر مشهور را جمعآوری کرده و از میان این دادهها، اطلاعات مربوط به مدیران زیر ۳۰ سال را در یک گروه و اطلاعات مربوط به مدیران بالای ۴۵ سال را در گروهی دیگر قرار دادیم (مدیران زیر ۳۰ سال ۴۵۵ نفر و مدیران بالای ۴۵ سال ۴۲۹۸ نفر)، سپس به مقایسه ویژگیها و وجوه تمایز هر دو گروه پرداختیم. هنگام مقایسه دو گروه ما تلاش میکنیم تا هر دو گروه تا جایی که ممکن است مشابه یکدیگر باشند، اما با توجه به اینکه مدیران جوان این قابلیت را داشتهاند که در سنین جوانی به سمت مدیریت ارتقا پیدا کنند، ما به این نتیجه رسیدیم که پتانسیل دستیابی به اهداف و موفقیت در این افراد بیشتر است. به هر حال ارتقا یافتن به یک پست مدیریتی در سنین جوانی کار سادهای نیست. نتایج آماری این تحقیقات نشان داد ۴۴ درصد از کارآمدترین رهبران مورد مطالعه ما را افراد زیر ۳۰ سال تشکیل میدهند در حالی که افراد بالای ۴۵ سال تنها ۲۰درصد از کل جمعیت مدیران کارآمد را به خود اختصاص دادهاند.
نقطه ضعف دولتهای یازدهم و دوازدهم
متأسفانه یکی از مهمترین مشکلاتی که دولتهای یازدهم و دوازدهم با آن روبه رو بوده است، عدم به کارگیری مدیران جوان بوده است. به عنوان مثال حضور نعمت زاده در سمت وزیر صنعت و تجارت با انتقادهای فراوانی در بدنه خود دولت روبه رو بود و با وجود تمام انتقادها تنها پایان دولت یازدهم بود که توانست به حضور نعمت زاده در این سمت پایان دهد.
نگاهی به سن سایر مدیران نیز نشان میدهد این مشکل به عنوان یک اپیدمی در سرتاسر دولت ریشه دوانده است. در این میان این امید وجود داشت که با پایان دولت یازدهم و آغاز دولت دوازدهم دوران جدیدی آغاز شود. با این حال با معرفی دولت عملاً این امید به طور کامل از بین رفت. تنها نقطه روشن برای دولت معرفی آذری جهرمی وزیر ۳۶ ساله دولت دوازدهم بود، اما این حرکت در تمام بدنه دولت فراگیر نشد. همین مسئله سبب شد تا مجلس شورای اسلامی طرحی را برای عدم بهکارگیری بازنشستگان ارائه دهد. این طرح با فراز ونشیبهای فراوان و چندین بررسی در کمیسیونهای مربوطه سرانجام در صحن علنی مجلس تصویب شد.
اما برخی ابهامات در خصوص تعیین استثنائات سبب شد تا این طرح یک بار از شورای نگهبان به مجلس شورای اسلامی برگشت بخورد. نمایندگان مجلس در بررسی مجدد این طرح تلاش کردند تا تمام منافذ را برای سوء استفاده از این قانون ببندند. در نهایت این طرح برای اظهار نظر نهایی به شورای نگهبان بازگشت و این شورا با تصویب آن، این طرح را به قانون تبدیل کردند.
جزئیات قانون تصویب شده از سوی شورای نگهبان
عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در ارتباط تلفنی با خبر۲۱ شبکه اول با بیان اینکه قانون منع به کارگیری یا پایان همکاری بازنشستگان تا دو ماه آینده لازم الاجراست، افزود: طی بندهای الف، ب، ج. این مصوبه به کارگیری بازنشستگان دولتی در جایگاههای رؤسای سه قوه، معاون اول رئیسجمهور و نواب رئیس مجلس و اعضای شورای نگهبان، وزرا و نمایندگان و معاونین رئیسجمهور بلامانع اعلام شده است.
کدخدایی تأکید کرد: بندهای (د) و (ه) ماده ۷۱ قانون مدیریت کشوری شامل استانداران و سفرا و معاونان وزراست مشمول ممنوعیت به کارگیری بازنشستگان میشود، البته در این مصوبه استثنائاتی هم برای جانبازان بالای ۵۰ درصد، آزادگان بالای سه سال و فرزندان شهدا دیده شده است. وی با اشاره به استثنائات دیگری در برخی دستگاهها گفت: نیروهای مسلح تابع قوانین دیگری هستند. سخنگوی شورای نگهبان همچنین تصریح کرد: رویه اجرای این مصوبه مشمول فرصتی دو ماهه است و سازمانها و ارگانهایی که این قانون برایشان صادق است ظرف دو ماه باید در خصوص اجرای آن اقدام کنند و ضمانت اجرای این قانون مانند دیگر قوانین، جرمانگاری یا انفصال از خدمت خواهد بود.
قانونی به نفع دولت
حالا باید در انتظار نحوه تنظیم آیین نامه این قانون از سوی هیئت دولت نشست. طبیعی است که دولت میتواند با برخی سنگ اندازیها زمینه عدم اجرای قانون فوق را فراهم کند، کما اینکه در خصوص شهردار تهران حرف و حدیثهای فراوانی درباره اعمال آن وجود ندارد.
با این حال نکته اساسی این است که اجرای دقیق این قانون سبب خواهد تا بدنه اجرایی دولت نیز جوان شود و در شرایط فعلی اقدامات مؤثرتری صورت بگیرد.