جوان آنلاین: کتاب "مسئله حجاب" اثر متفکر شهید استاد مرتضی مطهری به راستی در گران بهایی است که با گذشت سالها همچنان ارزشمند و قابل استفاده است. محتوای اصلی این کتاب سلسله بحثها و درسهایی بوده است که استاد شهید در جلسات انجمن اسلامی پزشکان بیان داشتهاند و پس از استخراج از ضبط صوت و تنظیم و اصلاح عبارات و اضافهی برخی از مطالب به صورت کتاب در آمده است و در چاپهای دوم و سوم اصلاحات در آن ایجاد شده و مطالبی به متن اصلی اضافه گردیده است. جوان آنلاین در نظر دارد به مناسب فرا رسیدن هفته عفاف و حجاب خلاصه فصل سوم این کتاب که در بردارنده "فلسفهی پوشش در اسلام" است را به صورت خلاصه در سلسله مطالبی منتشر سازد. در همین راستا آنچه که در ادامه آمده خلاصه بخش نخست از این فصل میباشد که طی آن معنای لغوی واژهی حجاب و ریشهی آن بررسی گردیده است.
کلمه «حجاب» هم به معنی پوشیدن است و هم به معنی پرده و حاجب. بیشتر، استعمالش به معنی پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش میدهد که پرده وسیله پوشش است. استعمال کلمه «حجاب» در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبتاً جدید است. در قدیم و مخصوصاً در اصطلاح فقها کلمه «سَتر» که به معنی پوشش است به کار رفته است. بهتر این بود که این کلمه عوض نمیشد و ما همیشه همان کلمه «پوشش» را به کار میبردیم، زیرا معنی شایع لغت «حجاب» پرده است و اگر در مورد پوشش به کار برده میشود به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن است و همین امر موجب شده که عده زیادی گمان کنند که اسلام خواسته است زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود.
وظیفه پوشش که اسلام برای زنان مقرر کرده است بدین معنی نیست که از خانه بیرون نروند. در برخی از کشورهای قدیم مثل ایران قدیم و هند چنین چیزهایی وجود داشته است، ولی در اسلام وجود ندارد. پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوهگری و خودنمایی نپردازد.
در سوره مبارکه نور و سوره مبارکه احزاب نیز که حدود پوشش و تماسهای زن و مرد ذکر شده، کلمه «حجاب» به کار نرفته است. آیهای که در آن کلمه «حجاب» به کار رفته مربوط به زنان پیغمبر اسلام است.
میدانیم که در قرآن کریم درباره زنان پیغمبر دستورهای خاصی وارد شده است. اولین آیه خطاب به زنان پیغمبر با این جمله آغاز میشود: «یا نِساءَ النَّبِی لَسْتُنَّ کأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ» یعنی شما با سایر زنان فرق دارید. قرآن کریم صریحاً به زنان پیغمبر میگوید: «وَ قَرْنَ فی بُیوتِکنَ» یعنی در خانههای خود بمانید. اسلام میخواسته «امَّهاتُ المؤمنین» از احترام خود، به ویژه در مسائل اجتماعی و سیاسی، سوء استفاده نکنند و احیاناً ابزار عناصر خودخواه و ماجراجو نشوند. سرّ اینکه زنان پیغمبر ممنوع شدند از اینکه بعد از آن حضرت با شخص دیگری ازدواج کنند نیز به نظر من همین است؛ یعنی شوهر بعدی از شهرت و احترام زنش سوء استفاده میکرد و ماجراها میآفرید؛ بنابراین اگر درباره زنان پیغمبر دستور اکیدتر و شدیدتری وجود داشته باشد بدین جهت است.
به هر حال آیهای که در آن آیه کلمه «حجاب» به کار رفته آیه ۵۳ از سوره احزاب است که میفرماید: «وَ اذا سَألْتُموهُنَّ مَتاعاً فَاسْألو هُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ» یعنی اگر از آنها متاع و کالای مورد نیازی مطالبه میکنید از پشت پرده از آنها بخواهید. در اصطلاح تاریخ و حدیث اسلامی هر جا نام «آیه حجاب» آمده است مقصود این آیه است که مربوط به زنان پیغمبر است، نه آیات سوره نور که میفرماید: «قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یغُضّوا مِنْ ابْصارِهِمْ- الی آخر- قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یغْضُضْنَ مِنْ ابْصارِهِنَّ.»
یا آیه سوره احزاب که میفرماید: «یدْنینَ عَلَیهِنَّ مِنْ جَلابیبِهِنَ الی آخر.»
اما اینکه چطور در عصر اخیر به جای اصطلاح رایج فقها یعنی ستر و پوشش کلمه حجاب و پرده و پردگی شایع شده است برای من مجهول است، و شاید از ناحیه اشتباه کردن حجاب اسلامی به حجابهایی که در سایر ملل مرسوم بوده است باشد.