نويسنده: مريم احمدي
از سال 1386 با ابلاغ سياست هاي کلي نظام در حوزه محيط زيست توسط مقام معظم رهبري، مطالعات متعددي در خصوص طرح هاي مقابله کننده با تهديدهاي زيست محيطي دراستان هاي مختلف انجام شد. کاشت پوشش گياهي در نواحي بياباني به منظور مقابله با پديده بيابانزايي و جلوگيري از فرسايش خاک از جمله طرح هايي بود که در اولويت برنامه هاي سازمان حفاظت محيط زيست وسازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور قرار گرفت. در اين ميان در پی مطالعات انجام‌شده ازسوی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کاشت درختان کهور پاکستانی با صرف 150میلیون دلار اعتبار در خوزستان کليد خورد !
طرحي که حالا پس از گذشت بيش از 6 سال از اجراي آن در گيرو دار اختلاف نظرهاي کارشناسان مانده است. در حالي که برخي مسئولان سازمان حفاظت محيط زيست معتقدند با توجه به تطابق درخت کهور پاکستاني با اقليم خوزستان اين گياه علاوه بر تثبیت خاک ، با رشد سريع مي تواند ظرف يک دهه آتي به‌راحتی گرد و خاک موجود در استان خوزستان را کنترل کند برخي ديگر از کارشناسان محيط زيست و همچنين نمايندگان مجلس، اين گياه را تهديدي براي خاورميانه و محيط زيست نواحي جنوبي کشور دانسته اند و بر ضرورت جايگزيني گياهان بومي با اين گياه مهاجم تاکيد مي کنند!
اثراتي که يک قرن گريبان محيط زيست را مي گيرد!
حمید رضا کاویانی کارشناس اقتصاد حوزه محیط زیست از جمله مخالفان تداوم کشت درخت کهور در خوزستان در اين خصوص مي گويد: کاشت درختان کهور با توجه به غیربومی بودن این درخت، عوارض و ضایعات محیط زیستی مختلفی از جمله تخریب خاک، شور شدن خاک، از بین رفتن گونه‌های بومی در مجاورت درختان کهور، کاهش سطح آبهای زیر زمینی به دلیل رشد بیش از 80 متری ریشه این درخت در عمق خاک را به همراه دارد .
وي با تاکيد بر اينکه از درخت کهور به عنوان سرطان محیط‌زیست یاد میشود، گفت: این درخت که اکنون خاورمیانه را تهدید میکند، نمی تواند ماموریت خود را برای مقابله با ریزگرد های مناطق جنوبی کشور انجام دهد چرا که این درخت شاخ و برگ لازم را ندارد، اجازه سبز شدن سایر گونه ها را نمی‌دهد، تا 40 سال در خاک سالم می ماند و حتی بعد از آتش سوزی نیز بقایایش در خاک از بین نمی رود و منجر به فلج شدن فک و در نهایت مرگ دامی میشود که از آن تغذیه کرده است. ضمن اينکه گرده‌های این درخت همچنین در هوا منتشر شده و افراد را به بیماری آسم دچار میکند. حمید رضا کاویانی مي افزايد: از آنجا که کاشت درختان کهور در استان سیستان و بلوچستان تبدیل به یک معضل شده کاشت 50 هزار هکتار درخت کهور (و گز) در خوزستان به تنهايي براي از بین بردن مناطق جنوب کشور کافی است!
بنا به گفته این کارشناس اقتصاد حوزه محیط‌زیست درخت کهور در فهرست گونه های مهاجم اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت ثبت شده و به عنوان سرطان محیط‌زیست از ان یاد میشود و به همين دليل در حاشيه خليج فارس از کشت ان ممانعت به عمل امده است.
ورود بيماري و آفت با کهور پاکستاني
از جمله ديگر عواملي که سبب شده کارشناسان استفاده از گياه غيربومي کهور پاکستاني در نواحي جنوبي را مخرب بدانند احتمال انتقال افت ها و بيمارهاي ناشناخته به کشور با ورود اين درخت است .
محمد درویش عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع در اين خصوص مي گويد: این درختان نه تنها گونه‌های بومی را از بین می‌برند، بلکه به همراه خود آفت‌ها، حشرات و بیماری‌های ناشناخته‌ای را وارد کشور می‌کنند که بروز خطرات جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت. درويش مي افزايد: به کهور پاکستانی درخت مهاجم اطلاق میشود، چرا که در رقابت با سایر گونه‌هایی که در هر منطقه رویش داشته باشد، پیروز میشود و همه فضا را به تصرف خود در می‌آورد و اجازه رشد به گونه‌های بومی نمی‌دهد.
وی با بیان اینکه در استان خوزستان گونه‌های بومی مناسبی وجود دارد که می‌توان از آنها در جهت مقابله با ریزگردها استفاده کرد، ادامه مي دهد: هم‌اکنون نگرانی فعالان محیط زیست و گیاه شناسان این است که ورود این گیاهان باعث شود به ترتیب فلور طبیعی خود را از دست بدهیم، کمااینکه در جزیره کیش، سواحل خلیج فارس و استان هرمزگان نیز به تجربه رسیده است، تحقق این امر باعث میشود کهور ایرانی و کنار هم به تدریج اثر خود را از دست بدهند.
رد انتقادات توسط سازمان حفاظت محيط زيست!
وکلای مردم خوزستان در مجلس شورای نيز یکی از منتقدان این موضوع هستند و معتقدند راه‌های دیگری نیز برای مقابله با ریزگردها وجود دارد که به‌کارگیری آنها بر کاشت نهال ارجحیت دارد. در حالي که جواد کاظم نسب الباجی نماینده مردم اهواز درمجلس شورای اسلامی بر بررسی تهدیدات زیست محیطی کهور در کمیسیون کشاورزی مجلس تاکيد کرده و معتقد است با توجه به خطرات جبران ناپذیری که کاشت این گونه متهاجم به همراه دارد استفاده از آنها از چاله به چاه افتادن است،مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست هر گونه انتقاد نسبت به کاشت کهور پاکستانی را رد مي کنند!
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه مضراتی که برای کاشت درختان کهور برشمرده شده خیلی کلی بوده و دلایل کافی برای بیان آنها ارائه نشده است، مي گويد: کاشت کهور پاکستانی امر متداولی در مناطق گرمسیر است، کما اینکه 85 درصد گیاهان این مناطق ریشه در شبه قاره هند دارند، از سوی دیگر در استان سیستان و بلوچستان و شرق استان خوزستان نیز گونه‌های مختلف گیاهان پاکستانی اعم از کهور، موز، انبه و خربزه درختی کشت میشود، بدون اینکه هیچ مشکلی در این منطقه ایجاد کرده باشد!
اسماعیل کهرم مي افزايد: در استان خوزستان از کاشت گونه‌های خارجی استفاده میشود به این دلیل که امتحان خود را در آن اقلیم پس داده‌اند، از سوی دیگر تاکنون در 5000 هکتار درخت کهور پاکستانی کاشته شده و قرار شده تا پایان سال در 8000 هزار هکتار دیگر این استان نیز کاشته شود.
