دکتر سیدرضا میر‌طاهر
يكي از مسائلي كه دونالد ترامپ رئيس‌جمهور جنجالي امريكا چه در دوره مبارزات انتخابات رياست‌جمهوري و چه پس از راهيابي به كاخ سفيد مدام مطرح مي‌كرد، مخالفت شديد با توافق هسته‌اي ايران و گروه 1+5 موسوم به برجام و حتي ادعاي پاره كردن آن بوده است. خيلي از كارشناسان هم پيش‌بيني مي‌كردند ترامپ پس از ورود به كاخ سفيد، يكي از نخستين اولويت‌هاي خود را برخورد با برجام قرار دهد اما در عمل شاهد به تأخير افتادن اقدام ترامپ و دولت وي در اين زمينه بوديم، به نحوي كه پس از چندين ماه، رئيس‌جمهور امريكا و تيم اجرايي او در‌صدد برخورد عملي با برجام برآمده‌اند، در حالي كه ساير اعضاي گروه 1+5 از جمله متحدان اروپايي واشنگتن بر ايفاي تعهدات هسته‌اي ايران در چارچوب برجام اذعان و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز در چندين گزارش خود اين موضوع را مورد تأييد قرار داده‌اند، از جمله اينكه فدريكا موگريني مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در آخرين موضع‌گيري خود درباره برجام اعلام كرد اين توافق، تعهد كل جامعه بين‌المللي از يك طرف و ايران از طرف ديگر است كه با يك قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل هم حمايت شده و به‌طور منظم مورد تأييد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار گرفته است. هر چند توافق هسته‌اي ايران و گروه 1+5 (بريتانيا، فرانسه، روسيه، چين، امريكا و آلمان) از ژانويه 2016 اجرايي شده است، اما دولت امريكا به عنوان يكي از اعضاي اين گروه همواره برجام را نقض مي‌كند.
ترامپ ناچار شد در چارچوب گزارش‌هاي نوبه‌اي 90 روزه كه وزارت خارجه امريكا آنها را زمينه برجام به كنگره ارائه مي‌كند، بر پايبندي ايران به برجام صحه بگذارد. هر چند گفته مي‌شود در جريان جلسه‌اي كه ترامپ با مقامات ارشد امريكايي از جمله ركس تيلرسون وزير امور خارجه امريكا داشته، خواهان اعلام عدم‌ايفاي تعهدات برجامي از سوي ايران بوده تا بدين ترتيب راه را براي اقدام عليه تهران باز كند، ولي به نظر مي‌رسد او آشكارا با رويكرد دستگاه حاكميتي امريكا به ويژه كنگره براي افزايش فشارها عليه ايران به بهانه مسائلي مانند توسعه موشكي، حمايت از تروريسم و نقض حقوق بشر همراه شده كه مصداق آن امضاي مصوبه تحريمي كنگره عليه ايران و تبديل آن به قانون تحريم‌هاي جديد عليه ايران، روسيه و كره‌شمالي بوده است. تحركات ضد‌برجامي دولت امريكا چهارشنبه هفته قبل با سفر نيكي هيلي سفير امريكا در سازمان ملل به وين مقر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و و مذاكرات او با يوكيو آمانو مدير كل اين آژانس وارد مرحله جديدي شد.
سفير امريكا پس از ديدار با آمانو و گفتوگو در مورد پايبندي ايران به برجام بيانيه‌اي منتشر و در آن پيام حمايت قوي امريكا از مأموريت آژانس را منتقل و اعلام كرد كه يك آژانس قوي و معتبر در راستاي منافع امنيت ملي امريكاست. در اين بيانيه بعد از سفر سفير امريكا در سازمان ملل اعلام شد كه نيكي هيلي و مدير كل آژانس در مورد نگراني درباره تضمين پايبندي ايران به تعهداتش گفتوگو كردند، با توجه به اينكه گزارش‌هاي آژانس صرفاً مي‌تواند در مورد تأسيسات هسته‌اي كه به آنها دسترسي دارد، درست باشد. آنها همچنين در مورد اهميت جلوگيري از بهره‌برداري ايران از ابهامات موجود در توافق هسته‌اي بحث كردند. در پايان اين بيانيه آمده است كه هيلي بر اراده امريكا براي تضمين تأمين منابع مورد نياز آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي راستي‌آزمايي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران مجدداً تأكيد كرد.
در واقع هدف هيلي از اين سفر اجراي طرح مورد نظر ترامپ براي بي‌اعتبار كردن برجام از طريق رويكرد ارائه تفسير موسع از برجام و متهم كردن ايران به عدم‌اجراي آن در چارچوب مد نظر دولت امريكاست. در اين راستا هيلي به‌طور غير‌مستقيم نتايج بازرسي از تأسيسات هسته‌اي ايران را ناتمام و نسبي تلقي كرده و خواهان افزودن دامنه بازرسي‌ها از تأسيسات هسته‌اي و حتي نظامي ايران شده است.
بدين ترتيب اگر ايران با اين خواسته مخالفت كند، واشنگتن ادعا خواهد كرد ايران به مفاد برجام عمل نكرده است. با اين حال نبايد فراموش كرد كه ايران از همان زمان مذاكرات برجام، با هرگونه بازرسي از اماكن نظامي خود به بهانه پيگيري و راستي‌آزمايي برنامه هسته‌اي خود مخالفت كرده است. از نگاه ايران تحقق چنين امري به معناي رسيدن امريكا و متحدانش به ويژه رژيم صهيونيستي به خواسته ديرينه‌شان يعني در اختيار داشتن اطلاعات دقيق از تأسيسات نظامي ايران خواهد بود. نبايد فراموش كرد كه به دليل نبودن سيستم حفاظت دقيق از اطلاعاتي كه آژانس درباره برنامه هسته‌اي ايران جمع‌آوري مي‌كند، تاكنون چندين بار با درز اطلاعاتي مواجه بوده‌ايم و همين مسئله موجب اعتراض رسمي ايران به آژانس شده است. تن دادن آژانس به خواسته امريكا نه فقط باعث به خطر افتادن برجام خواهد شد بلكه استقلال عمل آن را نيز به‌شدت زير سؤال مي‌برد.
