توليد انار در کشاورزي استان خراسان بخاطر مستعد بودن شرايط اقليمي این منطقه از جایگاه خاصی برخوردار است که بخش قابل توجهی از آن نیز صادر می شود اما طی سالهای اخیر توليد انار در خراسان به دلايلی چون قيمت پایین، خشکسالي، سرمازدگي و عواملي نظيرآن دستخوش تغييرات قابل توجهي شده است بطوری که دیگر کشاورزان رغبتی برای کاشت این محصول از خود نشان نمی دهند.
در کنار مسائل توليد، مشکلات مربوط به ذخيره سازي، فراوري و تبديل انار به محصولات جانبي ديگر جهت ايجادارزش افزوده بيشتر و مشکلاتي که در مجموع مي توان آنها را مشکلات بازاريابي ناميد نقش قابل ملاحظه اي در تغيير الگوي کاشت باغداران و عدم رقبت آنها براي توليد بيشتر انار داشته است.
***
امسال خراسان رضوي بالاترين ميزان توليد انار را به خود اختصاص داد. به طوري كه بخش قابل توجهی از اين محصول براي جلوگيري از خراب شدن در دل سردخانه هاي اين استان جاي خوش كرد تا در يك زمان مناسب به فروش برسد اما گزارش ها حکایت از آن دارد که اين محصول به علت نداشتن مشتري! در حال ازبين رفتن است و اين در حالي است که واسطه ها شرایطی را به وجود آورده اند که اندک اناری هم که در بازار وجود دارد با قیمت بالایی به دست مصرف کنندگان داخلی برسد، یعنی دست رنج کشاورز را مفت هم نمی خرند ولی در عوض همان محصول با قیمت سرسام آور به دست مصرف کننده نهایی می رسد.
توليد120هزار تن انار در خراسان رضوي
خراسان رضوي يكي از قطب هاي مهم كشاورزي وباغداري در كشور است كه داراي پتانسيل بالايي براي توليد انواع محصولات دارد به صورتي كه اگر شرايط مهيا باشد اين استان مي تواند علاوه بر بازارهاي داخلي خود وساير استانهاي كشور، مقدار قابل توجهي از محصولاتش را نیز صادر و درامد ارزي قابل توجهی را نصيب كشور كند چرا كه انار داراي ويژگي خاصي از لحاظ طعم ومزه است و مشتريان پروپاقرصی دارد.
در حالي كه به علت سرماي اخير وبر خي مسائل محصولات اين استان با فراز وفرودهايي مواجهه بوده اما باغداران خراساني امسال موفق شدند 120 هزارتن انار با كيفيت خيلي خوب تا متوسط از10 هزارو476 هكتار از باغهاي خود برداشت كنند كه طبق نظر كارشناسان اين مقدار برداشت مطلوب بوده است.
هزينه بالای تولید ، قيمت پايين خريد
خراسان رضوي پس از استان مركزي دومين توليد كننده انار در كشور است اما از انجايي كه هنوز در اكثر مناطق اين استان باغداري وكشاورزي به روشهاي سنتي انجام مي گيرد طبيعتا قيمت محصولات نيز افزايش مي يابد. به همين دليل باغداران خراساني از قيمت فروش انارهاي خود راضي نبوده وترجيح مي دهد به جاي فروش انار ان را ذخيره كرده ودر زمان مناسب وبا قيمت بهتری بفروشند.
محمدرضا قدسي مدير جهاد كشاورزي استان خراسان رضوي در اين خصوص مي گويد: در حالي كه قيمت انار در بازار از 4 هزار تومان تا 6هزار تومان متغيير است اما واسطه ها اين محصول را از باغداران به قيمت1500تا 1700تومان مي خرند به همين دليل باغداران رغبتي براي فروش ندارند.
وي ادامه مي دهد : ازانجايي كه باغدار هزينه زيادي براي توليد متقبل شده است پس طبيعي است كه محصولش را نفروشد. اين جاست كه به فكر ذخيره ان مي افتد تا در زماني كه قيمت محصولش بالا رفت ان را بفروشد.
اين كارشناس باغداري در خصوص حل اين مشكل معتقد است: بايد با دادن اموزش روشهاي جديد و نوين باغداري به كشاورزان و تهيه لوازم و تجهیزات جديد چه به صورت بلاعوض ويا با حداقل قيمت، باعث شويم هزينه هاي باغداران به صورت قابل توجهی پايين امده وفروش محصول مقرون به صرفه باشد.
دلال بلاي جان باغدار
متاسفانه در كشور ما دلالان نقش مهمي را در بالا رفتن يا پايين امدن قيمت ايفا مي كنند. يكي از جاهايي كه به شدت اين دلالان تاثير گذارند خريد وفروش محصولات كشاورزي است. اين افراد از انجايي كه به كشاورزان پول قرض مي دهند و به قول خودشان ريسك مي كنند و محصولات را پيش خريد مي كنند لذا قيمت محصول كشاورزان از سوي انها تعيين مي شود.
احمدي يكي از باغداران خراسان رضوي در اين خصوص مي گويد: متاسفانه از انجايي كه اكثر باغداران ما با مشكل نقدينگي مواجهند يا قبل از رسيدن محصول يا بعد از رسيدن ان مجبورند به سراغ دلالها بروند و اينجاست كه واسطه ها با در اختيار قرار دادن كمكهاي نقدي عملا باغدار را مجبور مي كنند تا ميوه باغ را به قيمتي كه او تعيين مي كند بفروشد. اين موضوع باعث مي شود تا محصولي كه با قيمت پايين خريداري شده است با چند برابر قيمت بدست مصرف كننده برسد.
اما راه چاره چيست. اينجاست كه دولت با كمك جهاد كشاورزي مي تواند محصولات را با قيمت منطقي بخرد به طوري كه نه باغدار ضرر كند نه مصرف کنند.
روشهاي نوين بسته بندي ونگهداري
در دنيا بسته بندي وشرايط نگهداري كالا حرف اول را مي زند. مخصوصا اگر بسته بندي مخصوص مواد غذايي يا باغي و كشاورزي باشد زیرا بسته بندي و شرايط بد نگهداري مي تواند سلامت انسانها را به مخاطره بیندازد.
در گذشته باغداران انار، براي اينكه محصول خودرا بتوانند تا شب يلدا ويا تا عيد نوروز سالم نگه دارند با حفر كردن چاله هایی در زمین روي انها را با برگ و كاه خشك پوشانده و سپس روي ان مقداري خاك مي ريختند.
اما اين روش ايراد بزرگي داشت و ان هم اين بود كه اكثر انارها يا خراب مي شد و يا اگر سالم مي ماندند ارزش مواد غذايي و دارويي خود را از دست مي داد.
اما امروز به ندرت باغداري حاضر مي شود محصول خود را با اين شرايط نگه داري و انبار كند. آنها خوب می دانند كه بكار گيري روش هاي سنتي مي تواند كل محصولات باغي را نابود كند.
در روشهاي نوين، محصول انار از لحاظ كيفيت ، اندازه و سالم بودن تفكيك شده سپس درون سبد هاي پلاستيكي ريخته شده ودر داخل سردخانه هايی كه ميزان هوا، رطوبت وسرماي ان ثابت است نگهداري می شود.
بفروشیم، نفروشیم، برود سردخانه!
در استان خراسان رضوي بیشترین سطح زیر کشت انار خراسان رضوی به ترتیب مربوطه به شهرستان های مه ولات، خلیل آباد، کاشمر و بجستان است. به طوري كه در صورت مهیا بودن شرایط، 60 درصد اين محصول به كشورهاي حوزه خليج فارس وساير استانها صادر مي شود.
امسال به خاطر تحريم ها و قيمت پايين خريد و همچنين به دلیل زيادي اين محصول، انار اين استان نه خارج از كشورصادر شد و نه مشتري داخلي پيدا كرد و باغداران مجبور شدند براي خراب نشدن انارها انها را به سردخانه هاي استان بسپارند تا در يك موقعيت خاص به فروش برسد. اما ناگهان مشخص شد انارها ي موجود در سردخانه به خاطر گراني! مشتري ندارند و اگر وضع به اين منوال بگذرد انارها خراب شده و بايد به كود تبديل شوند.
عباسي يكي از انبارداران منطقه با تائيد اين موضوع مي گويد: متاسفانه در حالي انارهاي متوسط در ساير شهرها كيلويي بين 4هزار تا 6هزارتومان بفروش مي روند که انارهاي انباري ما بدون مشتريند و حتي كسي حاضر نيست اين محصول را حتي كيلويي يك هزارتومان از ما خريداري كند و احتمال دارد، مجبور شويم انارها را به زباله و يا كود تبديل كنيم.
با گذری نظری به کشورهای پیشرفته و صاحب نام از لحاظ كشاورزي متوجه می شویم که آنها معمولا با براورد ميزان مصرف داخلي و صادرات از باغدران مي خواهند تا به اندازه محصولاتشان را توليد کنندتا متضرر نشوند همچنین در اينگونه مواقع صنايع تبديلي كه در كنار مزارع و باغات ايجاد شده اند به كمك امده و از بين رفتن محصول جلوگيري مي كند. لذا اگر بخواهيم جلوي ضررهاي مادي در كشاورزي را بگيريم چاره اي جز برنامه ريزي درست و بيمه كشاورزان نخواهيم داشت.
روش هاي سنتي بلاي جان باغداران
با افزايش جمعيت جهان، دانشمندان علوم غذايي به اين فكر افتادند كه اگر قرار باشد محصولات كشاورزي و باغي تكاپوي جمعيت جهان را بدهد بايد با روش هاي سنتي و قديمي خداحافظي كرد. روش اصلاح ژنتيكي گياهان و دانه ها باعث شد تا محصول بيشتر با كيفيت بالاتر و با كمترين هزينه و اسيب بدست ايد. به همين دليل امروز بر عكس گذشته شما در تمام فصول انواع و اقسام ميوه ها را در بازار مي بينيد. متاسفانه در كشور ما هنوز با وجود دانشگاهها ومراكز علمي در خصوص علوم كشاورزي، كشاورزان و باغداران روش هاي سنتي را به روشهاي نوين ترجيح مي دهند كه نتيجه ان كاهش و ريسك پذيري در كشاورزي و باغداري است و تنها چاره اين است كه دولت با حمايت هاي خود وساير بخش ها مخصوصا بخش خصوصي ، انها را به استفاده از روش هاي نوين و استفاده از بذرهاي اصلاح شده تشويق كند. چرا كه تا زماني كه از روشهاي سنتي فاصله نگيريم اوضاع مانند گذشته خواهد بود وكشاورز و باغدار به جاي سود بردن يا ضرر مي دهد و يا در بهترين شرايط حداقل سود موجود را مي برد.
