سينماي كودك ايران در آستانه سال تحويل خود قرار دارد. بيست و هفتمين جشنواره بين‌المللي فيلم كودك و نوجوان ايران از روز 15 مهرماه در شهر اصفهان آغاز به كار مي‌كند. اين جشنواره مهمترين رخداد داخلي سينماي كودك و يكي از چند جشنواره مطرح كودك و نوجوان در سطح جهاني است. برگزاري اين جشنواره فرصتي را به دست مي‌دهد تا نگاهي به وضعيت سينماي كودك در ايران داشته باشيم.
به گزارش«جوان»، مهرماه هر سال برگزاري جشنواره فيلم كودك و نوجوان جان تازه‌اي به سينماي كودك در ايران مي‌دهد. جشنواره‌اي كه به رغم چند بار جا به جايي چند سالي است كه در اصفهان برگزار مي‌شود و مي‌توان تغييرات جدي آن را از دوره بيست و پنجم به بعد جشنواره مشاهده كرد. در چند ساله اخير با تغيير نگاهي كه در بخش مديريت جشنواره به وجود آمده، امكان رشد و اوجگيري دوباره سينماي كودك در ايران فراهم شده است. اما با وجود اين هنوز هم سينماي كودك در ايران، بدون كمك‌هاي دولتي، توان عرض اندام ندارد. براي شناخت وضعيت سينماي كودك و اهميت برگزاري جشنواره فيلم كودك و نوجوان، نظر چند تن از كارگردانان فعال سينماي كودك را جويا شديم.
جاي خالي كانون و تلويزيون در سينماي كودك
سيروس حسن‌پور كه با فيلم مرواريد، سال گذشته در جشنواره بيست و ششم حضور درخشاني داشت، درباره وضعيت سينماي كودك ايران و مقايسه آن با سينماي كودك در جهان، به «جوان» مي‌گويد: واقعيت اين است كه آن طور كه بايد به سينماي كودك توجه نمي‌شود. اين توجه بايد در سطح مسئولان و مديريت كلان كشور باشد. هم اكنون تنها بنياد فارابي است كه گاهي كار‌هاي كودك توليد مي‌كند، اين در حالي است كه پيش از اين كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان سهم خوبي در توليد فيلم كودك داشت. تلويزيون هم در دوره‌اي فيلم‌هاي خوبي براي كودكان توليد مي‌كرد. اما اكنون بسياري از كارگردان‌ها به سراغ فيلم‌هاي مناسب براي گروه بزرگسال رفته‌اند و از سينماي كودك فارغ شده‌اند. اين در حالي است كه سينماي كودك در جهان مسير خوبي را طي مي‌كند و ما شاهد توليد فيلم‌ها و انيميشن‌هاي خوبي هستيم، به طوري كه مخاطبان داخلي ما هم جذب آنها مي‌شوند. آنها با برنامه جلو مي‌روند اما متأسفانه در يكي دو دهه اخير به دليل مسائل اقتصادي و نگرش‌هاي مسئولان- كه ناشي از تغيير مديريت‌ها است- سينماي كودكمان دچار افول شده است.
حسن‌پور درباره لزوم برگزاري جشنواره كودك مي‌گويد: تجربه ثابت كرده است كه جشنواره محل نمايش دستاورد‌هاي سينماي كودك است. محصولاتي كه در طول سال توليد مي‌شوند در معرض نمايش و ديده شدن قرار مي‌گيرند و آراي فيلمسازان مورد نقد ديگران قرار مي‌گيرد. اگر اين جشنواره هم نبود، معلوم نبود كه چه بلايي بر سر سينماي كودك مي‌آمد؟
كارگردان فيلم مرواريد مي‌افزايد: اين اشتباه است كه در طول سال چند روز جشنواره را به سينماي كودك توجه كنيم. فرهنگ غلطي است كه متأسفانه جا افتاده است و آن اين است كه در هنگام رسيدن به جشنواره، موضوع را باز مي‌كنيم، به آن مي‌پردازيم و بعد آن را تا سال بعد مي‌بنديم. اين يك بد اخلاقي عمدي در حق سينماي كودك است. در صورتي كه بايد اين شور و هيجان را در طول سال داشته باشيم. هم اكنون سينماي دفاع مقدس هم همين طور است، در هفته دفاع مقدس پرونده سينماي دفاع مقدس باز مي‌شود و با تمام شدن هفته پرونده نيز بسته مي‌شود. اين روند بايد تغيير كند.
فيلم خوب داريم اكران خوب نداريم
وحيد نيك‌خواه آزاد امسال با فيلم « گنجشك اشي مشي» در جشنواره حضور دارد. اين كارگردان با سابقه سينماي كودك، در تشريح وضعيت اين سينما مي‌گويد: اگر تعريف ما از سينماي كودك به معني برگزاري جشنواره با حضور چند فيلم باشد، وضعيتمان خوب است اما اگر سينما را به معني اكران و گيشه ببينيم، وضعيت سينماي كودك بسيار بد است. مشكل سينماي كودك اين است كه فيلم خوب داريم اما اكران خوب نداريم. نيك‌خواه آزاد مي‌افزايد: در فيلم كودك بايد گروه سني كودك و نوجوان از فيلم خوششان بيايد. اين فيلم بايد تعادلي ميان جذابيت و محتوا و مضمون داشته باشد. فعلا بخش عمده سينماي كودك در دست بخش دولتي است و بخش خصوصي خود را از اين سينما كنار كشيده است. فيلم‌هايي كه در بخش دولتي توليد مي‌شوند از نظر محتوا و مفهوم بسيار خوب هستند اما توجه چنداني به جذابيت در آنها نمي‌شود. چند تايي هم كه جذابيت دارند به دليل فقدان برنامه‌ريزي در اكران شكست مي‌خورند. اين كارگردان نظر خود را درباره لزوم برگزاري جشنواره كودك اين گونه بيان مي‌كند: فعلا تنها بخشي از سينماي كودك است كه فعال است و مي‌توان گفت تنها نشانه حضور سينماي كودك در كشور است كه بايد آن را حفظ كرد.
قوانين نانوشته عليه سينماي كودك
فرزاد اژدري، كارگردان فيلم « سلام بر فرشتگان» امسال با فيلم « عمليات مهدكودك» در جشنواره فيلم كودك و نوجوان اصفهان حاضر شده است. اژدري درباره حمايت‌هاي دولتي از سينماي كودك و مشكلات فيلمسازان اين ژانر به «جوان» مي‌گويد: براي اينكه سينماي كودك داشته باشيم، هم بايد كمك‌هاي دولتي وجود داشته باشد، هم تهيه‌كنندگان بخش خصوصي به وسط ميدان بيايند تا شاهد اتفاق مثبتي در سينما باشيم. هم اكنون كساني كه كار كودك انجام مي‌دهند مجبورند به نهاد‌هاي مختلف مراجعه و دستشان را دراز كنند تا كمك بگيرند. حضور تهيه كنندگان بخش خصوصي از اين جهت مهم است كه آنها با ارتباط هايي كه دارند به راحتي مي‌توانند باعث رونق ساخت فيلم كودك شوند. از سوي ديگر بخش دولتي به دليل تغيير مديريت‌ها دچار ثبات نيست و همچنين اين امكان را ندارد كه به همه تقاضا‌هاي سينماي كودك پاسخ دهد. اژدري درباره وضعيت مطلوب سينماي كودك، معتقد است: براي هر فصل بايد بين سه چهار فيلم كودك داشته باشيم. مهمترين مشكل ما در اكران فيلم‌ها است. اكران آخرين چرخه توليد فيلم است. شايد يك تهيه كننده قدرت داشته باشد با هزينه شخصي يك فيلم كودك بسازد اما اگر اكران خوبي نداشته باشد ديگر به سراغ ساخت فيلم كودك نخواهد آمد. متأسفانه قوانين نانوشته بدي وجود دارد كه اكران فيلم كودك را به پاييز اختصاص مي‌دهند در حالي كه تابستان وقت فراغت كودكان است. مي‌گويند اكران فيلم كودك درعيد نباشد و فقط فيلم‌هاي شاد و مرفه پخش شود. به اين شكل بهترين زمان‌ها براي ديده شدن فيلم كودك از بين مي‌رود.
اهرم‌هاي تشويقي، عامل رونق سينماي كودك
غلامرضا رمضاني، كارگردان فيلم «همبازي» كه امسال با فيلم« گنجشك اشي مشي» در جشنواره حضور دارد، در گفت و گو با «جوان» نظر خود را درباره سينماي كودك، اينگونه بيان مي‌كند: درباره گذشته صحبت‌هاي زيادي شده است، اما مهم، آينده است. به نظر مي‌رسد دولت جديد تفكراتي دارد كه من و خيلي‌هاي ديگر از آن بي‌خبريم، اما مي‌توانيم به آن خوشبين باشيم. سينماي كودك در ايران دو بعد دارد؛ يكي تربيتي و آموزشي است كه صرفاً براي آموزش توليد مي‌شود و نگاه گيشه‌اي ندارد. اين سينما براي فعاليت نيازمند حمايت دولت است، اما بعد ديگر فيلم‌هايي هستند كه در كنار ديد آموزشي داراي جذابيت‌هاي گيشه‌اي نيز هستند. اگر تهيه كننده از بازگشت سرمايه مطمئن باشد در سينماي كودك فعاليت خواهد كرد. اما نگاه‌هاي غير اصولي به سينماي كودك باعث شده اين بازگشت سرمايه اتفاق نيفتد. نگاهي كه گاهي تحقير‌آميز، گاهي تنبيهي و گاهي هم تبعيضي است، به طوري كه بيشتر وقت‌ها فيلم كودك نداريم و زماني همزمان چند فيلم كودك اكران مي‌شود. براي رونق سينماي كودك بايد اهرم‌هاي تشويقي فعال شوند. در گذشته زماني كه فيلم‌هايي چون گلنار و شهر موش‌ها توليد مي‌شد، فيلم‌هاي كودك وام داشتند اما فيلم‌هاي عادي يك سوم وام را دريافت مي‌كردند. اين اهرم‌ها بايد بار ديگر فعال شوند. در نهايت نيز با فعال شدن بخش‌خصوصي، حضور دولت و سينماي دولتي چه در بخش سينماي عمومي و چه در بخش كودك كم شود. مهمترين آسيب حضور بخش دولتي عدم دغدغه بازگشت سرمايه است. ما بايد به سمتي برويم كه سينماي كودك بازگشت سرمايه داشته باشد تا بتواند روي پاي خودش بايستد.
لازم به ذكر است جشنواره بين‌المللي كودك و نوجوان ايران، از روز دوشنبه در شهر تاريخي اصفهان برگزار خواهد شد. اين جشنواره ويترين سينماي كودك ايران است، ويتريني كه مي‌تواند هر ساله پر بار تر شود. به شرط آن كه كودكان در سينماها مخاطب اين فيلم‌ها باشند.
