جوان آنلاین: در حالی که هر سال با آغاز فصل سرما، ناترازی گاز به تعطیلی صنایع، مازوتسوزی و تشدید آلودگی هوا منجر میشود، با تکیه بر اسقاط کامل بخاریهای فرسوده و توقف فروش این تجهیزات پرمصرف در بازار با تأمین مالی صنایع، میتوان یکی از مؤثرترین و کمهزینهترین مسیرهای خروج از بحران انرژی و رفع ناترازی گازی زمستانی صنایع را اجرا کرد.
ناترازی گاز در زمستان به یکی از چالشهای تکراری اقتصاد ایران تبدیل شده است؛ چالشی که پیامدهای آن هر سال در قالب افت تولید صنعتی، محدودیت صادرات و افزایش مصرف سوختهای آلاینده نمایان میشود. با وجود برخورداری کشور از ذخایر عظیم گاز، مصرف بالای بخش خانگی و استفاده گسترده از بخاریهای فرسوده و غیربهینه، فشار سنگینی بر شبکه گاز وارد کرده است. تا زمانی که این تجهیزات قدیمی در منازل و بازار وجود دارد، عبور از بحران ناترازی صرفاً در حد شعار باقی خواهد ماند.
کارشناسان انرژی معتقدند تعویض بخاریهای فرسوده بدون اسقاط قطعی آنها، نتیجهای جز بازتولید بحران ندارد. بخاریهایی که تنها از یک خانه جمعآوری شوند، اما اسقاط نشوند، بهراحتی دوباره وارد چرخه مصرف میشوند و همان میزان گاز را هدر میدهند. از همین رو، اسقاط کامل و غیرقابل بازگشت این تجهیزات باید بهعنوان پیششرط هر طرح اصلاح مصرف در دستور کار دولت قرار گیرد؛ اقدامی که مشابه آن در طرح اسقاط خودروهای فرسوده تجربه شده است.
در کنار اسقاط، ممنوعیت فروش بخاریهای فرسوده و غیراستاندارد یک الزام فوری است. عرضه این تجهیزات در مغازهها، به معنای تداوم اتلاف انرژی و تشدید ناترازی گاز است. بر همین اساس، همه واحدهای صنفی باید مکلف به جمعآوری این بخاریها از بازار شوند و دستگاههای نظارتی نیز با متخلفان برخورد جدی داشته باشند. استمرار فروش بخاریهای فرسوده، عملاً تمام سیاستهای مدیریت مصرف را بیاثر میکند. نکته کلیدی دیگر، تأمین مالی سریع طرح تعویض بخاریها با محوریت صنایع است. صنایعی که هر زمستان به دلیل کمبود گاز با کاهش تولید یا توقف خطوط مواجه میشوند، بیشترین نفع را از اجرای این طرح خواهند برد. مشارکت صنایع در تأمین مالی تعویض بخاریهای فرسوده، یک بازی برد - برد است. پس از جمعآوری بخاریهای فرسوده از منازل و بازار، مسئولیت دولت و صنایع تنها به تعویض محدود نمیشود. اسقاط اصولی این تجهیزات باید بهصورت مشترک انجام شود تا امکان بازگشت آنها به بازار به صفر برسد. این فرآیند، علاوه بر کنترل مصرف گاز، میتواند زمینهساز توسعه زنجیره بازیافت و تأمین مواداولیه برای صنایع فلزی نیز باشد. عبور از ناترازی گاز نیازمند تصمیمی قاطع است که با تکیه بر تعویض سریع بخاریهای فرسوده با مدلهای پربازده، اسقاط کامل تجهیزات قدیمی، ممنوعیت فروش بخاریهای غیراستاندارد و تأمین مالی طرح با مشارکت صنایع امکانپذیر خواهد شد. اگر این تصمیمها امروز اجرایی نشود، فردا هزینههای سنگینتری در قالب تعطیلی صنایع، تشدید آلودگی هوا و از دست رفتن فرصتهای اقتصادی به کشور تحمیل خواهد شد. بحران ناترازی گاز با تعارف حل نمیشود؛ با اقدام فوری و تصمیم سخت حل میشود. در حالی که هر سال با آغاز فصل سرما، ناترازی گاز به تعطیلی صنایع، مازوتسوزی و تشدید آلودگی هوا منجر میشود، با تکیه بر اسقاط کامل بخاریهای فرسوده و توقف فروش این تجهیزات پرمصرف در بازار با تأمین مالی صنایع، میتوان یکی از مؤثرترین و کمهزینهترین مسیرهای خروج از بحران انرژی و رفع ناترازی گازی زمستانی صنایع را اجرا کرد.
کاهش ۱۰۰ میلیون مترمکعبی ناترازی گاز زمستانی با تعویض و اسقاط ۲۰ میلیون بخاری فرسوده
رامین رستمیان، کارشناس اقتصاد توسعه در گفتوگو با «جوان» با اشاره به اهمیت تعویض بخاریهای فرسوده گفت: بررسیهای حوزه اقتصاد انرژی نشان میدهد ریشه اصلی ناترازی گاز، نه در کمبود عرضه بلکه در الگوی مصرف بخش خانگی نهفته است. سهم بالای بخاریهای فرسوده و کمبازده در سبد گرمایشی خانوادهها، باعث شده بخش قابلتوجهی از گاز تولیدی کشور بدون خلق ارزش اقتصادی مصرف شود. این در حالی است که هر مترمکعب گاز صرفهجویی شده در بخش خانگی، میتواند بهطور مستقیم به تولید، صادرات و ارزآوری در بخش صنعت اختصاص یابد.
وی ادامه داد: تعویض بخاریهای فرسوده تنها زمانی به کاهش واقعی مصرف منجر میشود که با اسقاط قطعی و غیرقابل بازگشت این تجهیزات همراه باشد. تجربه سالهای گذشته نشان داده است که جمعآوری بدون اسقاط به بازگشت دوباره بخاریها به بازار و استمرار اتلاف انرژی منجر میشود. از همین رو، اسقاط بخاریهای فرسوده باید به عنوان رکن اصلی سیاست مدیریت مصرف گاز تعریف شود؛ سیاستی که اثر آن بهمراتب سریعتر و کمهزینهتر از توسعه میادین جدید گازی است.
این کارشناس انرژی با اشاره به لزوم ممنوعیت فروش بخاریهای غیراستاندارد در بازار نیز گفت: در کنار اسقاط، ممنوعیت فروش بخاریهای غیراستاندارد در بازار یک ضرورت اجتنابناپذیر است. ادامه عرضه این تجهیزات، عملاً تمام سیاستهای اصلاح مصرف را خنثی میکند. واحدهای مرتبط با تعزیرات در سرتاسر کشور باید مکلف به جمعآوری این بخاریها از سطح بازار شوند و دستگاههای نظارتی نیز با رویکردی بازدارنده، از بازتولید این چرخه معیوب جلوگیری کنند. کنترل بازار تجهیزات گرمایشی و ممنوعیت فروش بخاریهای غیراستاندارد، یکی از پیشنیازهای موفقیت این برنامه اصلاحی مصرف در بخش خانگی است.
وی افزود: اسقاط بخاریهای فرسوده و جایگزینی آنها با تجهیزات پربازده، یکی از معدود سیاستهایی است که همزمان به تعادل بازار گاز، پایداری تولیدات صنعتی، کاهش آلودگی هوا و افزایش بهرهوری در مصرف انرژی در بخش خانگی و تجاری منجر میشود. اجرای این سیاست نیازمند تصمیم قاطع، هماهنگی نهادی و مشارکت فعال صنایع در سرمایهگذاری طرح است. در شرایطی که توسعه عرضه گاز با محدودیتهای سرمایهگذاری و زمانی مواجه است، اصلاح مصرف از مسیر تعویض و اسقاط بخاریهای فرسوده، سریعترین و اقتصادیترین انتخاب برای عبور از بحران زمستانی گاز به شمار میرود.
رستمیان در پایان گفت: با تکیه بر تعویض و اسقاط ۲۰ میلیون بخاری با سرمایهگذاری ۷ میلیارد دلاری صنایع یا دولت، در کمتر از دو سال بیش از ۱۰۰ میلیون مترمکعب کاهش مصرف در بخش مصرف خانگی خواهیم داشت و این عدد به معنای کاهش یک سوم ناترازی روزانه کشور و معادل کل مصرف صنایع کشور و بخش مهمی از نیروگاههای کشور است که امکان آزادسازی مازوت و صادرات آن و ارزآوری برای کشور را فراهم میکند و به این ترتیب نه تنها ۷ میلیارد دلار سرمایهگذاری با تأمین گاز صنایع سودآور صادراتی و تغییر خوراک مازوت به گاز در نیروگاهها در کمتر از دو سال باز خواهد گشت، بلکه زمینه عدم توقف تولید صنعتی کشور در بخش مهم و کلیدی صادراتمحور نیز حفظ خواهد شد. علاوه بر اسقاط بخاریهای فرسوده در بازار نیز نباید هیچ فروشندهای بخاری غیراستاندارد و با بازدهی پایین به فروش برساند و از همین رو باید دولت در بازار فروش بخاریها نیز نظارت جدی داشته باشد و فروش بخاریهای غیراستاندارد ممنوع شود.
