روز ۱۶آذر سال۱۳۳۲ سرآغاز استکبارستیزی و مبارزه با نظام سلطه در فضای دانشگاهها و مراکز علمی محسوب میشود. بعد از کودتای ۲۸مرداد سال۱۳۳۲ با فاصله کمی دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به ورود نیکسون، معاون رئیسجمهور وقت امریکا راهپیمایی و تظاهرات برپا کردند که با سرکوب پهلوی به خاک و خون کشیده شدند. نیکسون به ایران آمده بود تا ضمن پاداش به رژیم ستمشاهی معاهدههای مختلفی برای به یغما بردن ثروت ملی منعقد کند و بنا بود دکترای افتخاری در دانشگاه تهران به وی تقدیم شود.
از آن سال همواره دانشجویان تا زمان پیروزی انقلاب، بهمناسبت شهادت سه دانشجوی ۱۶آذر، علیه استکبار جهانی و استبداد رژیم پهلوی تجمع و حرکت اعتراضی میکردند. مرکز اسناد انقلاب اسلامی سندی از اداره سوم ساواک را منتشر کرده که درباره ممانعت از برگزاری مراسم ۱۶آذر در سال ۱۳۵۱ است. جریان مبارزات دانشجویی، با ادغام در حرکت مردمی و شکلدهی به جنبشی عظیم در برابر نفوذ و سلطهجویی غرب تا به امروز به عنوان یکی از خطوط اصلی مقاومت در گفتمان ضداستکباری مطرح میشود.
رهبر انقلاب اسلامی ۱۶آذر را نقطه شروع حرکت مبارزات در دانشگاهها دانستند و فرمودند: دانشگاههای کشور، محیطهای دانشجویی کشور، مرکز تحرک و فعالیت است و یکی از بازوهای اساسی نهضت در تمام طول این مدت که این را ما از نزدیک هم خودمان شاهد بودیم، هم دوستانی که در کار نهضت و مبارزات بودند و هم همه این را تجربه کردهاند و آزمودهاند... شروع این حرکت یا مقطع شناختهشده این حرکت، همین ۱۶آذر است.
رویداد ۱۶آذر توانست جلوههای عمیقتری از نهضت مبارزه مردم با نظام سلطه را به تصویر بکشد و نشان دهد جامعه علمی نیز همدوش سایر مردم در خط مبارزه با استعمارگری قرار دارد. سرکوب و به خاک و خون کشیدن تظاهرات دانشجویان، بیشتر از آنکه سبب فروکش اعتراضات و مبارزات مردمی شود، سرمنشأ شکلگیری نهضتی از درون جامعه علمی کشور شد و هزینه گزافی را هم شامل پهلویها و هم امریکا کرد. در حالی که ایالاتمتحده تلاش میکرد محیط دانشگاه را به عرصهای برای نفوذ و مشروعیتبخشی به اقدامات خود تبدیل کند، روندی معکوس شکل گرفت و دانشگاه به کانونی برای مقابله تبدیل و سرمایههای فکری و اجتماعی آن از دسترس رژیم پهلوی و امریکا خارج شد.
نهضت خروج امریکا از کشور به منطقه رسید
نهضت استکبارستیزی و عدالتخواهانه دانشجویان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، به خارج از کشور نیز صادر شد. در واقع، انقلاب اسلامی ایران با تحول در ساختار سیاسی در منطقه، الگویی الهامبخش برای جنبشهای آزادیخواهی و ضداستعماری در سطح جهانی به ویژه جنبشهای آگاه دانشجویی شد. انقلاب توانسته است تأثیرات عمیق و حیاتبخشی بر مردم، مسلمانان و مستضعفین جهان بگذارد و مستکبرین را به چالش بکشد و حرکتهای حقطلبانه را امید و حیاتی دوباره و تازه بدهد. استکبارستیزی به عنوان شاخصه اصلی دانشجوی انقلابی، در بین دانشجویان خارجی نیز تسری یافت و جنبش دانشجویی در بطن جنشهای مردمی به فعالیت خود ادامه داد. بسیاری از تحلیلگران غربی معتقدند جنبشهای دینی- مردمی در خاورمیانه و بیداری اسلامی متأثر از انقلاب اسلامی بوده است. جان اسپوزیتو، مدیر برنامه اسلام و مسیحیت در قرن ۲۱ در خصوص انقلاب اسلامی و تبعات منطقهای و جهانی آن معتقد است، انقلاب ایران پدیدآورنده حرکتی نو در جهان اسلام بود.
در سالهای اخیر، گفتمان اثرگذار انقلاب اسلامی از یک سو و جنگافروزی و جنایات گسترده عوامل وابسته به غرب با حمایت ایالاتمتحده در منطقه از سوی دیگر، تحولاتی ژرف در باورها و نگرش جوامع منطقه پدید آوردهاند. این باور از خروج امریکا از کشور در سال ۱۳۵۷، به باور خروج امریکا از منطقه تبدیل شده و بسیاری از مردم منطقه خواهان اخراج امریکا از منطقه هستند. به ویژه رژیم خونبار و یاغی صهیونیستی به دلیل حمایت و حضور امریکا در منطقه، به تجاوزات مکرر خود نه تنها در غزه بلکه در قبال کشورهای منطقه ادامه میدهد.
در حقیقت، روز دانشجو به همه دانشجویانی تعلق دارد که در سرتاسر جهان آگاهانه و هوشیار با نظام استکباری غرب مبارزه میکنند. رهبر معظم انقلاب نیز روز دانشجو را متعلق به دانشجویان ضداستکباری دانستند و فرمودند: ۱۶آذر مال دانشجوی ضدنیکسون است، دانشجوی ضدامریکاست، دانشجوی ضدسلطه است.
تلاشهای سیاسی برای انحراف در حرکت دانشگاه
یکی از محورهای اصلی تمرکز استکبار جهانی در عرصه جنگ نرم فرهنگی محیطهای دانشجویی است، این تلاش دشمنان با هدف تأثیرگذاری بر اذهان نسل آینده مدیران کشور صورت میگیرد.
در داخل هم گروههای سیاسی همچون اصلاحطلبان تلاش دارند حرکت ضداستکباری دانشجویی را به هماهنگی با دنیای غرب تقلیل دهند و واسطه این امر را همکاریهای علمی و دوری گزیدن از سیاست معرفی کنند چراکه گفتمان اصلاحات که در بیانیه اخیر آن به طور عیان به عنوان پارادایمسازی جدید وجود دارد، عادیسازی ارتباط با غرب از طریق فشار بر نظام و سیاهنمایی است که مبارزه ضداستکباری را به همکاریهای دیپلماتیک تقلیل میدهد. آنها از یک طرف میکوشند با آلوده کردن فضای سیاسی دانشگاهها فضای گشودن باب تعامل سازنده با جهان و کمرنگکردن اعتماد ملی به گفتمان ضداستکباری را ترویج دهند، از طرفی دیگر پایگاه از دست رفته مردمی را در دانشگاهها بازیابند، این در حالی است که دانشگاهیان و نخبگان موجود در آن و کسانی که ایدهها و افکار اصلاحطلبان را برای اداره کشور قبول داشتند، اکنون نسبت به اصلاحطلبان ناامید شدهاند و همین امر سبب شده است اصلاحطلبان امروز خود را بدون پایگاه محکم اجتماعی ببینند و این تردید و یأس پایگاه اجتماعی اصلاحطلبان به دلیل عملکرد آنان در سالها سیاستورزی در کشور است، این در حالی است که رهبر معظم انقلاب تأکید دارند دانشگاه باید سیاسی باشد، اما نه به معنای پاتوق احزاب یا سیاستبازیهای حزبی، بلکه به عنوان فضایی برای بیداری و تحلیل سیاسی دانشجویان.
