جوان آنلاین: نمایش «اپرای تنها» به نویسندگی روح الله سمیع و کارگردانی هانا صالحی‌راد از ۱۲آبان در تماشاخانه سنگلج روی صحنه رفته و تلاش دارد میان آیین‌های نمایشی سنتی و زبان بصری تئاتر معاصر پیوندی برقرار کند. در این اثر، کارگردان کوشیده با استفاده از عناصر نقالی، تعزیه و میزانسن‌های مدرن، روایتی تازه از واقعه عاشورا ارائه دهد. هانا صالحی‌راد، کارگردان «اپرای تنها» در گفتوگو با «جوان» درباره شیوه تلفیق فرم‌ها و نگاه زیبایی‌شناسانه نمایش می‌گوید.
در ابتدا بگویید چرا تصمیم گرفتید روایت عاشورا را با فرم جدید و نقالی تلفیق کنید؟
چون باید فرزند زمان خویشتن بود. برای پر کردن شکاف میان نسل‌ها و جا انداختن مفاهیم عمیق انسانی، نیازمند بیان روزآمد و شیوه‌های نوین ارتباط با نسل امروز هستیم. نسلی که بسیار باهوش است و برای درگیر شدن با هویت فرهنگی قدیم، به اطلاعات دقیق و روش‌های مؤثر نیاز دارد. دیگر نمی‌توان بدون ذوق هنری او را همراه کرد. در این مسیر، نقالی که یکی از زیباترین شیوه‌های نمایش ایرانی است و بر پایه قصه‌گویی شکل گرفته، در این اثر مورد استفاده قرار گرفته و با تعزیه که دیگر گونه جذاب نمایش ایرانی است، تلفیق شده‌است.
از نظر بصری و موسیقایی، چه ویژگی‌هایی برای خلق فضای «غروب عاشورا» در نظر گرفتید؟
در طراحی صحنه، با استفاده از گونی‌های کنفی در جای‌جای صحنه تلاش شد فضای صحرا برای مخاطب تداعی شود. همچنین بدن‌های بی‌سر و زخمی که در صحنه پراکنده‌اند، به همراه نورپردازی، به ایجاد حس اندوه و غروب عاشورا کمک می‌کنند. در موسیقی نیز از ساز‌های تخصصی تعزیه یعنی ترومپت و سایدرام استفاده شده تا گوش مخاطب تعزیه‌دوست با حال‌وهوای اثر ارتباط برقرار کند.
آیا در طراحی میزانسن‌ها از آیین‌های سنتی الهام گرفتید؟
بله! در طراحی میزانسن‌ها از عنصر دایره که یکی از ویژگی‌های اصلی تعزیه و نمادی معنوی و متافیزیکی است، بهره گرفته‌ایم. در کنار آن، از عناصر تئاتر مدرن نیز استفاده شده تا ترکیبی از سنت و معاصریت به‌وجود آید. در طراحی صحنه‌های جنگ هم نیم‌نگاهی به آیین رقص خنجر داشته‌ایم.
فکر می‌کنید «اپرای تنها» چقدر به زبان جدیدی در روایت مذهبی نزدیک شده‌است؟
ما در «اپرای تنها» داعیه خلق زبان جدید نداشته‌ایم، اما تمایل داشتیم فضایی تأثیرگذار و دلنشین برای رساندن پیام اثر و برقراری ارتباط با مخاطب ایجاد کنیم. مهم‌ترین هدف ما این بود که پیام عاشورا را در قالبی تازه و احساسی منتقل کنیم؛ امید که به این هدف نزدیک شده‌باشیم.
به نظرتان چرا می‌بایست به این موضوع پرداخت؟
چون واقعه کربلا درس انسانیت است، چیزی که مختص به یک تاریخ خاص نیست و پیامی برای همه انسان‌ها در همه دوران‌هاست.
شخصیت‌پردازی در نمایش را چطور می‌بینید؟
به طور کلی شخصیت‌پردازی اثر به گونه‌ای است که کاملاً قابل انطباق با جامعه امروز است و هر تماشاگری بعد از دیدن نمایش قطعاً برای شخصیت‌ها و اتفاقات ما به ازای امروزی می‌یابد.
تنها در نمایشتان نماد چیست؟
تنها نماد هر انسان آزاده‌ای است که از تن خود برای رشد روح و روان بهره می‌برد و به این قفس تن به عنوان سکوی پرش روح نگاه می‌کند.
اجرای نمایشی با حال و هوای مذهبی چه تأثیر و هدفی در جامعه را دنبال می‌کند؟
اجرای آثاری با حال و هوا و درونمایه اپرای تنها مثل یک ایست ناگهانی در برابر یک خطر بزرگ است. خطر از دست رفتن هویت، فرهنگ، و دلسردی از این دنیای سرد و پرشتاب، دعوتی است از تماشاگر آگاه برای بازنگری در خود، بازنگری در اینکه آیا از تن سکویی برای پرش روح ساخته یا در چنبره مادیات و نیاز‌های زمینی آن را اسیر کرده‌است. پیام اثر می‌تواند این باشد که‌ای انسان، این تن در نهایت زیبایی و کمال آفریده و به تو هدیه شد، پس این هدیه را به زیباترین سرانجام برسان.
شکل‌گیری گروه «اپرای تنها» چطور انجام شد و چه مدت تمرین داشتید؟
اپرای تنها محرم امسال در سوگواره آیینی شهر شمشک- دربندسر اجرا شد و سپس جهت اجرای عموم به سالن سنگلج ارائه شد. در این فاصله تعدادی از بازیگران به دلیل مشغله‌های کاری جدید موفق به ادامه همکاری با ما نشدند و به همین دلیل پس از جایگزینی بازیگران جدید، حدوداً یک ماه تمرین داشتیم. در صورت وجود امکان و شرایط مناسب از اجرا در شهر‌های دیگر استقبال می‌کنیم. بد نیست این را بگویم من از زمانی که به تئاتر علاقه‌مند شدم مخاطب نمایش‌های سنگلج بودم و همیشه این سالن برای من حال و هوای خاصی داشته و به همین جهت بسیار خوشحالم که موفق به اجرای اثر در این سالن شدم.
در مسیر تولید، مهم‌ترین چالش گروه چه بود؟
در مسیر تولید تئاتر این روز‌ها با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستیم که مهم‌ترینش مشکلات اقتصادی، نبود فضای مناسب برای تمرین، و موانعی است که بعضاً بیهوده و بی‌جهت سرراه هنرمندان قرار می‌گیرد.
استقبال و واکنش مخاطبان را چطور دیدید؟
خدا را شکر با استقبال خوبی مواجه شدیم و بازخورد‌های دلگرم‌کننده‌ای از مخاطب گرفتیم. حتی شاهد درگیری احساسی برخی از مخاطبان با فضای نمایش بودیم.
