جوان آنلاین: این روز‌ها روابط بین ترکیه و اتحادیه اروپا تعریفی ندارد. مقامات آنکارا بار‌ها اعلام کرده‌اند که تکمیل عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را به عنوان یک موضوع استراتژیک و حیاتی می‌نگرند. اما در دیگر سو، مقامات بروکسل چنین دیدگاهی ندارند. در این میان، انتشار نقشه جدید کشور‌های اتحادیه اروپا و نوع رویکرد این اتحادیه به ترکیه، توجه روزنامه‌های آنکارا و استانبول را به سوی خود جلب کرد.
به گزارش تسنیم، چندین روزنامه چاپ آنکارا از جمله روزنامه‌های سوزجو، قرار، جمهوریت و دنیا گازته، به این اشاره کردند که در وب‌سایت رسمی اتحادیه اروپا و در گزارش «وضعیت کشور‌های اتحادیه در سال ۲۰۲۵» عملاً جایگاهی برای ترکیه در نظر گرفته نشده و تنها کشوری است که در نقشه گسترش اتحادیه اروپا با رنگ «قرمز» مشخص شده و در راهنمای نقشه نیز چنین توضیحی داده شده است: «مذاکرات عضوت، متوقف شده است».
اتحادیه اروپا «عقب‌نشینی در دموکراسی و حاکمیت قانون» را دلیل این تصمیم عنوان کرد و اظهار داشت که مذاکرات از سر گرفته نخواهد شد. کمیسیون اتحادیه اروپا نارضایتی خود را از اصلاحاتی که پس از مذاکرات جاری با ترکیه انجام شد، ابراز کرد. این بیانیه بر آزادی بیان تأکید کرده و به طور خاص اعلام کرده که مواد بحث‌برانگیز قانون جزا باید حذف یا اصلاح شوند.
اتحادیه اروپا آشکارا سیاست‌های دولت اردوغان را به باد انتقاد گرفته و خواستار آن شده که آزار و اذیت سیاسی منتقدان و دانشگاهیان در یک دموکراسی اروپایی غیرقابل قبول است.
در بخش تفصیلی تحقیقات اتحادیه اروپا درباره ترکیه آمده است: «نیاز به بهبود اصلاحات قضایی، مبارزه با فساد و حقوق قوی‌تر برای زنان، کودکان و نهاد‌های مدنی وجود دارد. با توجه به افزایش فاصله گرفتن ترکیه از اتحادیه اروپا و عقب‌ماندگی‌های جدی در زمینه‌های دموکراسی، حاکمیت قانون، حقوق اساسی و استقلال قضایی، افتتاح فصل‌های جدیدی برای مذاکره بر سر تکمیل روند عضویت، غیرممکن است. با این حال، حفظ ترکیه به عنوان یک شریکِ خارج از اتحادیه، مفید خواهد بود».
اتحادیه اروپا در شرایطی برای ترکیه غزل خداحافظی از عضویت سر داده که روند گسترش اتحادیه در بالکان و توجه به کشور‌هایی مانند آلبانی، بوسنی و هرزگوین، گرجستان، مولداوی، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی، صربستان و اوکراین، همچنان در اولویت است.
در این میان، صربستان و مونته‌نگرو در پیشرفته‌ترین مرحله از روند الحاق به اتحادیه قرار گرفته‌اند. مقدونیه شمالی و آلبانی به دلیل مسدود شدن توسط سایر کشور‌های عضو اتحادیه اروپا، در انتظار سیگنال شروع مجدد هستند. همچنین بوسنی و هرزگووین و کوزوو نامزد‌های احتمالی الحاق در نظر گرفته می‌شوند و شرایط برای اوکراین و گرجستان نیز همچنان در دست بررسی است.
حالا چند سالی است که رویکرد اتحادیه اروپا به ترکیه از «جذب عضو جدید» به سمت «همکاری دفاعی – امنیتی» تغییر کرده است. به عبارتی روشن، حالا سران اتحادیه اروپا، به این ارزیابی رسیده‌اند که حضور ترکیه در ناتو و موقعیت ژئوپولیتک این کشور، برای حفظ امنیت اروپا ضروری است. ولی با ترکیه، صرفاً می‌توان در زمینه دفاع و اقتصاد همکاری کرد و نمی‌توان او را مانند یک همراه و رفیق همیشگی دید.
مراد یتکین از تحلیلگران مشهور ترکیه درباره اهمیت تغییر رویکرد اتحادیه اروپا به ترکیه می‌گوید: «تا چند سال پیش، هر روزنامه و سایت اروپایی را که بررسی می‌کردی، کاریکاتور‌های متعددی با کنایات سلطان اردوغان قابل مشاهده بود. مخصوصاً در رسانه‌های اروپای غربی این حملات جدی، به طور گسترده رواج داشت. آنها اردوغان را به عنوان مروج سیاست‌های نئوعثمانی و اسلام سیاسی، مانند آنتی‌تز غرب قلمداد می‌کردند. آن قدر از او منزجر بودند که حتی در جریان کودتای ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ میلادی در ترکیه، شاهد هیچ نوع حمایت واقعی از سوی کشور‌های غربی نبودیم. اردوغان شب و روز درباره امنیت برای آنها حرف می‌زد. ولی آنها به اردوغان می‌گفتند: تو باید به دموکراسی و حقوق اهمیت بدهی. در آن سالها، نه اردوغان را به کشور‌های اروپایی دعوت می‌کردند و نه رهبران اروپایی تمایلی داشتند مهمان آنکارا شوند. اما حالا هم کشور‌های عضو اتحادیه اروپا و هم انگلیس که از اتحادیه خارج شده، تمایل دارند در حوزه دفاعی با اردوغان کار کنند».
یتکین در ادامه به این اشاره کرده که سفر کی‌یر استارمر، نخست وزیر انگلیس در ۲۷ اکتبر به آنکارا، رویداد مهمی است که خیال اردوغان را از بابت هواپیما‌های جنگنده آسوده کرده است. چرا که او رسماً با فروش یوروفایتر به ترکیه، موافقت کرد. در همین حال، قطر و عمان هم یوروفایتر‌های دست دوم خود را به ترکیه فروختند و دیدار بین اردوغان با فریدریش مرتس صدراعظم آلمان، برای ۳۰ اکتبر برنامه‌ریزی شده است.
مجوز یوروفایتر که در دولت قبلی به دلیل نگرش سبز‌ها در مورد دموکراسی و حقوق رد شد، در زمان مرتس به ترکیه اعطا شد. چرا که او به دنبال تقویت جبهه جنوبی ناتو علیه روسیه است. اکنون، او در تلاش است تا بر وتوی دولت‌های یونان و قبرس، غلبه کند.
در همین حال، ترکیه خواستار تسهیل ویزای اتحادیه اروپا است، اما هنوز موانعی برای دموکراسی و حقوق در این زمینه وجود دارد. حالا باید دید چه چیزی تغییر کرده است؟ آیا در این مدت، اردوغان تمام انتقادات را لحاظ کرده و در مسیر دموکراسی و حقوق قدم برداشته است؟ خیر. تغییری روی نداده و افرادی همچون صلاح الدین دمیرتاش و عثمان کاوالا که دادگاه حقوق بشر اروپا حکم به آزادی آنها داده، همچنان محبوس هستند و علاوه بر اکرم امام اوغلو، صد‌ها تن دیگر نیز راهی زندان شده‌اند.
ترکیه در طول دهه گذشته در شاخص حاکمیت قانون ۳۸ رتبه سقوط کرده و به رتبه ۱۱۸ رسیده است. استقلال قوه قضاییه ترکیه کاملاً زیر سوال رفته، سرمایه گذاران خارجی غالباً از ترکیه رفته‌اند و آزادی رسانه‌ها با محدودیت‌ها و مجازات‌های جدیدی رو‌به‌رو است.
به عبارت دیگر، پیشرفتی در دموکراسی و حقوق ترکیه حاصل نشده و از برخی جهات، اوضاع بدتر شده است. با این حال، سران کشور‌های اروپایی تمایل دارند با ترکیه و اردوغان، روابط نزدیک برقرار کنند.
از دید تحلیلگران ترکیه، هفت دلیل اصلی وجود دارد:
اولین دلیل، این است که برخلاف پیشبینی اروپاییان، مخالفین در انتخابات ۲۰۲۳ شکست خوردند و اردوغان همچنان در قدرت است.
دوم، در همان روز اول جنگ روسیه و اوکراین، او با بستن تنگه‌ها مطابق با کنوانسیون مونترو ۱۹۳۶ - پیمانی که قبلاً آن را دست کم گرفته بود - مسیر جنگ را تغییر داد و متعاقباً گفتوگو با مسکو و کی یف را حفظ کرد.
سوم، موازنه دفاعی تغییر کرده و پهپاد‌ها و صنایع دفاعی ترکیه، توجه اتحادیه اروپا را به سوی خود جلب کرده است.
چهارم، فشار ترامپ بر کشور‌های اروپایی ناتو برای افزایش بودجه تسلیحاتی خود علیه روسیه، نقش ترکیه را برجسته کرده است.
پنجم، نقش ترکیه در تغییر حکومت در سوریه برای اروپاییان موضوع مهمی است.
ششم، با ظهور راست ملی‌گرا در اروپا، صدای کسانی که در غرب درباره دموکراسی و حقوق بشر صحبت می‌کردند، خاموش شده و بسیاری از مخالفین اردوغان بر سر قدرت نیستند.
هفتم، درگیری جهانی از شعار‌های غربی دموکراسی و حقوق بشر به جنگ‌های تجاری تغییر یافته است.
