جوان آنلاین : امروز ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ مهر ۲۰۲۵) است. ۱۰ سال قبل در چنین روزی، یعنی ۱۸ اکتبر ۲۰۱۵، ایران و سایر کشور‌های عضو برجام رسماً توافق را تأیید کردند و مقدمات اجرای آن آغاز شد که به عنوان «روز تصویب برجام» (Adoption Day) شناخته می‌شود و مطابق با متن برجام توافق شد پرونده هسته‌ای ایران به فاصله ۱۰ سال بعد، یعنی امروز عادی شود. مطابق با برجام، ایران قادر خواهد شد «به طور کامل حق خود برای انرژی هسته‌ای جهت مقاصد صلح‌آ میز را طبق مواد ذی‌ربط معاهده منع اشاعه هسته‌ای و همسو با تعهداتش در آن سند اعمال نماید و در نتیجه با برنامه هسته‌ای ایران همچون برنامه هر دولت دیگر غیردارنده سلاح‌های هسته‌ای عضو معاهده عدم اشاعه رفتار خواهد شد». اما چند هفته قبل دولت‌های اروپایی با فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک، مانع از رسیدن به ۱۸ اکتبر و عادی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران شدند. ایران گفته که از امروز قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت خودکار خاتمه می‌یابد و در نتیجه، موضوع هسته‌ای خود را از دستورکار شورای امنیت خارج شده می‌داند، موضوعی که روس‌ها نیز دیروز در بیانیه‌ای آن را تأیید و اعلام کردند که بایستی تمام محدودیت‌ها و رویه‌های در نظر گرفته شده در قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شده و شورای امنیت سازمان ملل موظف است به بررسی مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران پایان دهد، موضوعی که چینی‌ها آن را با نادیده گرفتن تحریم‌های ایران، در عمل اجرا می‌کنند.
مطابق با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، ایران و کشور‌های ۱+۵ توافق کردند که برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که برجام را تأیید کرده بود، بعد از ۱۰ سال به‌طور خودکار خاتمه پیدا کند، موضوعی که در برجام و ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به «ترمینشن دی Termination Day» (روز پایان) به آن اشاره شده است. در برجام در این باره آمده است: «روز پایان، ۱۰ سال پس از روز تصویب (۱۸ اکتبر ۲۰۱۵) خواهد بود و در آن تاریخ، مفاد برجام خاتمه می‌یابند.» قطعنامه ۲۲۳۱ نیز تصریح می‌کند: «در روز پایان، ۱۰ سال پس از روز تصویب، موضوع هسته‌ای ایران از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شود و قطعنامه ۲۲۳۱ به‌صورت خودکار خاتمه می‌یابد.» با این حال، تنها چند هفته قبل از اینکه برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به «روز پایان» (یعنی امروز) برسند، سه دولت اروپایی طی نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل، مکانیسم اسنپ‌بک یا ماشه را فعال کردند و به جای عادی‌سازی پرونده هسته‌ای ایران، در عمل، فرایند بازگشت تحریم‌های ایران را کلید زدند، موضوعی که سبب شد ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵ (۶ مهر ۲۰۲۵)، آنها بازگشت مجدد شش قطعنامه تحریمی علیه ایران، مربوط به دهه ۱۳۸۰ شمسی را اعلام کنند، هرچند ایران، روسیه و چین چنین بازگشتی را بلااثر خوانده و تأکید دارند که تکمیل آن و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را به رسمیت نمی‌شناسند.
ربات‌هایی که از آینده آمده‌اند!
فیلم ترمیناتور، داستان ربات‌هایی است که از آینده بازمی‌گردند تا از وقوع آینده‌ای جلوگیری کنند که از دید آنها خطرناک است. در حالی که امروز ایران و جهان به روز Termination Day (پایان قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام) وارد می‌شوند، دولت‌های اروپایی و امریکا در نقش ترمیناتور‌هایی ظاهر شدند که مأموریت‌شان جلوگیری از رسیدن برجام به نقطه نهایی خود بود، نقطه‌ای که در آن پرونده هسته‌ای ایران عادی می‌شود و با برنامه هسته‌ای ایران نیز مانند «برنامه هر دولت دیگر غیردارنده سلاح‌های هسته‌ای عضو معاهده عدم اشاعه رفتار خواهد شد». این اقدام اروپایی‌ها نوعی «بازنویسی آینده» بود؛ حرکتی برای متوقف‌کردن فرآیندی که خودشان یک دهه پیش در شکل‌گیری آن نقش اصلی داشتند. دامن زدن به چنین وضعیتی باعث تشدید و تقویت این ظن و گمان جدی شده که در اسرائیل و به تبع آن در میان دول غربی، کسانی وجود دارند که در هر اقدامی که باعث شود برنامه هسته‌ای ایران عادی شود، اخلال می‌کنند. دنی سیترینوویچ، عضو غیرمقیم برنامه‌های خاورمیانه شورای آتلانتیک معتقد است: «اسرائیل با هرگونه توافقی با ایران، حتی توافقی که آن را از گزینه تولید سلاح هسته‌ای دور کند، مخالفت می‌کند. زیرا از نظر اورشلیم، مسئله هسته‌ای تنها بخشی از مجموعه‌ای از مشکلات است و باید از فرصت فعلی برای اقدام جهت سرنگونی حکومت ایران استفاده شود.» پیتر بینارت، روزنامه‌نگار و ستون‌نویس امریکا این واقعیت را با زبانی متفاوت بیان می‌کند. او می‌گوید: «چرا تشکیلات یهودیان امریکا سیاست‌هایی را ترویج می‌دهد که ایالات متحده را به جنگ نزدیک‌تر می‌کند؟ زیرا نمی‌تواند دیپلماسی واقعی را تحمل کند، که مستلزم پذیرش این است که ایران یک قدرت منطقه‌ای در خاورمیانه است، درحالی که آیپک، ایالات متحده، اسرائیل و متحدان آنها را تنها مراکز مشروع نفوذ می‌داند.»
نزاع در مسیر نظم بین‌المللی
نزاع بر سر وضعیت ایران به نظر می‌رسد برای اولین بار منجر به شکافی بین قدرت‌های بزرگ شده که اثرات آن بر موقعیت شورای امنیت سازمان ملل نیز در حال بروز است. میخائیل اولیانوف نماینده روسیه روز جمعه با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «فردا (شنبه) مهلت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را تأیید کرده بود، به پایان می‌رسد. برجام پایان خواهد یافت و آژانس از این پس ایران را تنها در چارچوب توافق جامع پادمان‌ها بررسی خواهد کرد.» وی افزود که با پایان مهلت قطعنامه ۲۲۳۱ «ما شاهد شرایط جدیدی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران هستیم.» وزارت خارجه روسیه همچنین با صدور بیانیه‌ای توضیحی، همین موضوع را تشریح کرده است. روسیه با اشاره به پایان قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام، گفته است: «از روز شنبه باید تمام محدودیت‌ها و رویه‌های در نظر گرفته شده در این قطعنامه لغو شوند و شورای امنیت سازمان ملل موظف است به بررسی مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران پایان دهد.» مسکو در عباراتی که تکرار موضع قبلی آن درباره بلااثر بودن بودن اسنپ‌بک است، گفته است: «تلاش‌های امضاکنندگان اروپایی برجام برای بازگرداندن قطعنامه‌های تحریم شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران که به عنوان بخشی از اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شده بودند، شکست خورده است.» در این بیانیه رسمی آمده است: با وجود ادعا‌های مداوم، اما بی‌اساس سه کشور اروپایی، روند بازگرداندن محدودیت‌های تحریمی قبلی علیه ایران به دلیل شدت نقض‌های مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ توسط انگلیس، فرانسه و آلمان و همچنین عدم رعایت کامل رویه‌های تعیین‌شده که دقیقاً برای جلوگیری از دستکاری طراحی شده بودند، نمی‌تواند موفقیت‌آمیز تلقی شود.» وزارت امور خارجه روسیه تأکید کرده که «شورای امنیت سازمان ملل هیچ تصمیمی مبنی بر اجازه دادن به دبیرخانه سازمان ملل برای نتیجه‌گیری مستقل در مورد بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران اتخاذ نکرده» و خطاب به دبیرکل سازمان ملل تصریح می‌کند: «ما از دبیرکل سازمان ملل متحد درخواست کرده‌ایم که فوراً اطلاعات نادرستی را که خودسرانه در وب‌سایت سازمان ملل منتشر شده است، در مورد روند ادعایی بازگرداندن قطعنامه‌های منسوخ شده علیه ایران حذف کند؛ به ویژه از آنجا که در شرایط فعلی، این قطعنامه‌ها نه اهداف توافق شده‌ای دارند، نه مدت اعتبار و نه مکانیسم لغو» خاویر ویلار دیروز در یادداشتی در آسیا تایمز با اشاره به شکاف پدید آمده بر سر مکانیسم اسنپ‌بک، نوشته است: «آنچه در ابتدا به عنوان یک بند حفاظتی قانونی در نظر گرفته شده بود، از آن زمان به نقطه اصطکاک ژئوپلیتیکی، محل مناقشه حقوقی و بازتابی از تغییر شکل عمیق و سریع نظم بین‌المللی تبدیل شده است.» او تأکید کرده که این اختلاف «چیزی بیش از یک اختلاف حقوقی است و دو دیدگاه متضاد در مورد چگونگی عملکرد نظم بین‌المللی را آشکار می‌کند.» او می‌گوید: «برای تهران و متحدانش، مانند چین و روسیه، قانون محصول یک پیمان است و شکستن آن پیمان، آن را بی‌اعتبار می‌کند. برای واشینگتن و شرکایش، قانون می‌تواند فراتر از رضایت، به‌ویژه هنگامی که تحت منافع امنیتی جمعی حفظ شود، پابرجا بماند.»
