جوان آنلاین: هر خانوار ایرانی در سال گذشته با هزینه‌ها و درآمد‌های متفاوتی روبه‌رو بود. گزارش سالانه طرح هزینه و درآمد خانوار مرکز درآمد در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد، متوسط هزینه خالص سالانه یک خانوار شهری حدود ۲۶۹میلیون‌تومان و خانوار روستایی ۱۴۵میلیون‌تومان بوده است. این گزارش با جمع‌آوری اطلاعات از بیش از ۱۹هزار‌خانوار شهری و ۱۸هزار خانوار روستایی، روند تغییرات اقتصادی خانواده‌ها را در سطح کشور و استان‌ها ترسیم کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، هزینه‌های شهری و روستایی در بخش‌های خوراکی و غیرخوراکی به طور قابل توجهی افزایش یافته و درآمد خانوار‌ها نیز رشد داشته است. مهم‌ترین منابع درآمد خانوار‌های شهری و روستایی از مشاغل مزد و حقوق بگیری، مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و درآمد‌های غیرشغلی تأمین شده است. در این گزارش همچنین به استفاده خانوار‌ها از لوازم عمده زندگی، نوع سوخت مصرفی و تفاوت‌های استانی پرداخته شده است، تا تصویری جامع از شرایط اقتصادی خانواده‌ها ارائه شود و روند رفاه و معیشت مردم روشن شود.
در سال ۱۴۰۳، متوسط هزینه خالص سالانه یک خانوار شهری ۲،۶۹۳،۴۷۸هزارریال بوده که نسبت به سال قبل آن ۴/ ۳۰ درصد افزایش یافته است. سهم هزینه‌های خوراکی و دخانی۶/ ۲۳ درصد و هزینه‌های غیرخوراکی ۴/ ۷۶ درصد از کل هزینه‌ها را تشکیل می‌دهند. بیشترین سهم در بخش خوراکی‌ها مربوط به گوشت با ۴/ ۲۴ درصد است و در بخش غیرخوراکی، بیشترین سهم با ۲/ ۵۷ درصد مربوط به مسکن، سوخت و روشنایی است. این افزایش هزینه‌ها می‌تواند فشار قابل توجهی بر خانوار‌های کم‌درآمد وارد کند، زیرا بخش عمده درآمد آنها صرف خرید نیاز‌های اساسی می‌شود.
رشد درآمد خانوار‌های شهری
متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری در سال ۱۴۰۳ برابر با ۳،۴۳۱،۶۳۹هزار ریال بوده که ۶/ ۳۳ درصد نسبت به سال قبل آن افزایش یافته است. درآمد خانوار‌های شهری بیشتر از رشد هزینه‌ها افزایش یافته و نشان‌دهنده بهبود نسبی قدرت خرید است. منابع تأمین درآمد شامل ۵/ ۳۰ درصد از مشاغل مزد و حقوق بگیری، ۶/ ۱۶ درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و ۹/ ۵۲ درصد از محل درآمد‌های غیرشغلی خانوار است.
تغییرات استفاده از لوازم زندگی در شهر‌ها
در سال ۱۴۰۳، درصد خانوار‌های شهری که از تلویزیون رنگی استفاده می‌کنند به ۳ /۹۷ درصد رسیده است، استفاده از جاروبرقی۶/ ۹۲ درصد، ماشین لباسشویی ۶/ ۸۹ درصد، یخچال فریزر ۳/ ۶۹ درصد و اتومبیل شخصی ۹/ ۵۴ درصد است. همچنین استفاده از مایکروویو و فر‌های هالوژن‌دار۱/ ۱۶ درصد و ماشین ظرفشویی۶/ ۹ درصد افزایش یافته است. این ارقام نشان می‌دهد، تمایل خانوار‌های شهری به استفاده از تکنولوژی‌های خانگی افزایش یافته و سبک زندگی تغییر می‌کند.
مصرف سوخت در مناطق شهری
بیش از ۹۵درصد خانوار‌های شهری از گاز طبیعی شبکه عمومی برای گرمایش استفاده می‌کنند. این امر نشان می‌دهد؛ دسترسی به سوخت پاک و کم‌هزینه برای اکثر خانوار‌ها فراهم است و می‌تواند تأثیر مثبتی بر هزینه‌های خانوار و محیط‌زیست داشته باشد.
هزینه‌ها و درآمد خانوار‌های روستایی
متوسط هزینه خالص سالانه یک خانوار روستایی ۱،۴۴۶،۸۲۲هزار ریال بوده که نسبت به سال قبل ۷/ ۳۰ درصد افزایش یافته است. سهم هزینه‌های خوراکی و دخانی ۷/ ۳۷ درصد و هزینه‌های غیرخوراکی ۳/ ۶۲ درصد است. در بخش خوراکی بیشترین سهم مربوط به گوشت با ۸ /۲۳ درصد و در بخش غیرخوراکی بیشترین سهم با ۷/ ۳۷ درصد مربوط به مسکن، سوخت و روشنایی است.
رشد درآمد خانوار‌های روستایی
متوسط درآمد سالانه خانوار‌های روستایی ۲،۰۱۳،۹۸۰هزار ریال بوده که نسبت به سال قبل ۹/ ۳۴ درصد افزایش یافته است. منابع درآمد شامل ۴/ ۳۱ درصد از مشاغل مزد و حقوق بگیری، ۹/ ۲۸ درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و ۷/ ۳۹ درصد از محل درآمد‌های غیرشغلی خانوار است. این داده‌ها نشان می‌دهد؛ درآمد خانوار‌های روستایی نیز افزایش یافته و رشد درآمد بیشتر از رشد هزینه‌ها بوده است که می‌تواند قدرت خرید آنها را تقویت کند.
تغییرات استفاده از لوازم زندگی در روستا‌ها
در سال ۱۴۰۳، درصد خانوار‌های روستایی که از اجاق گاز استفاده می‌کنند ۶/ ۹۸ درصد است، تلویزیون رنگی ۳ /۹۵ درصد، جاروبرقی ۵/ ۷۴ درصد، ماشین لباسشویی ۸/ ۶۵ درصد، یخچال فریزر ۸/ ۵۹ درصد و اتومبیل شخصی۸/ ۳۸ درصد است. استفاده از مایکروویو و فر‌های هالوژن‌دار۱/ ۳ درصد و ماشین ظرفشویی ۷ /۰ درصد افزایش یافته است. این تغییرات نشان می‌دهد؛ زندگی روستایی نیز به تدریج به سبک زندگی شهری نزدیک می‌شود، هرچند نرخ دسترسی به برخی لوازم هنوز پایین‌تر است.
مصرف سوخت در مناطق روستایی
بیش از ۸۲درصد خانوار‌های روستایی از گاز طبیعی شبکه عمومی و ۳/ ۷ درصد از نفت سفید برای گرمایش استفاده می‌کنند. این داده‌ها نشان می‌دهد؛ در برخی مناطق روستایی، دسترسی به سوخت‌های پاک محدودتر است و ممکن است فشار هزینه‌ای بیشتری به خانوار‌های کم‌درآمد وارد شود.
تفاوت‌های استانی در هزینه‌ها و درآمدها
بررسی متوسط هزینه کل سالانه خانوار‌های شهری نشان می‌دهد؛ استان تهران با ۳،۹۵۱،۴۰۹هزار ریال بیشترین هزینه و استان سمنان با ۱،۵۳۲،۴۶۹هزار ریال کمترین هزینه را داشته‌اند. در زمینه درآمد، استان تهران با ۴،۹۳۱،۷۸۴هزار ریال بیشترین و استان ایلام با ۲،۱۴۴،۲۳۵هزار ریال کمترین درآمد را داشته است.
در خانوار‌های روستایی، استان بوشهر با ۲،۳۵۸،۵۶۶هزار ریال بیشترین و استان سیستان‌و‌بلوچستان با ۷۶۶،۰۷۴هزار ریال کمترین هزینه را داشته‌اند. در زمینه درآمد، استان یزد با ۳،۳۶۹،۷۸۲هزار ریال بیشترین و سیستان‌و‌بلوچستان با ۹۲۰،۸۳۳هزارریال کمترین درآمد را داشته‌اند. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد؛ نابرابری استانی هنوز بخش مهمی از زندگی اقتصادی مردم را شکل می‌دهد.
پیامد‌های اقتصادی و اجتماعی
رشد هزینه‌ها و درآمدها، تغییرات سبک زندگی و دسترسی به لوازم زندگی و سوخت، تصویر روشنی از وضعیت معیشت خانوار‌ها ارائه می‌دهد. افزایش درآمد نسبت به هزینه‌ها می‌تواند نشانه بهبود قدرت خرید باشد، اما نابرابری‌های استانی و تفاوت دسترسی به خدمات و لوازم زندگی، چالش‌های جدی پیش روی سیاستگذاران است.
جمع‌بندی
گزارش هزینه و درآمد خانوار در سال ۱۴۰۳نشان می‌دهد، خانوار‌های شهری و روستایی ایران با افزایش هزینه‌ها و درآمدها روبه‌رو بوده‌اند. تغییرات سبک زندگی، استفاده از لوازم‌خانگی و سوخت و تفاوت‌های استانی، تصویر جامع از معیشت مردم ارائه می‌کند و نیاز به سیاست‌های هدفمند برای کاهش نابرابری و حمایت از خانوار‌های کم‌درآمد را نشان می‌دهد.
