جوان آنلاین: در طول چندین ماه اخیر شرایط غیر قابل قبول و نابسامانی بر عرصه هنر‌های نمایشی کشور سایه انداخته است. شکل‌گیری این اوضاع علل ناقصه متنوعی دارد که در کنار هم به علت تامه شرایط فعلی نابسامانی امروز آن تبدیل شده‌اند، در حالی که هر کدام از این مشکلات به تنهایی برای به انحراف کشاندن تئاتر از اهداف اصلی‌اش کافی به نظر می‌رسد؛ از اداره سرپرست گونه چندین ماهه تا آب رفتن تنه اجرایی و بنیه مالی آن که این اواخر هم صدای ناله و فریاد فعالان تئاتر استان‌ها و نامه سرگشاده جمعی از فعالان تئاتر عروسکی کشور خطاب به وزیر ارشاد و ابراز نگرانی شدید از عملکرد معاونت امور هنری به آنها اضافه شده است. متأسفانه به این فهرست باید کوچک‌تر شدن اداره کل هنر‌های نمایشی در چارت سازمانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به «دفتر» و همچنین معرفی نشدن دبیر چهل و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در فاصله کمتر از شش ماه تا برگزاری این رویداد هنری. با همه این احوالات مشخص نیست که شرایط فرهنگی هنری کی قرار است به حالت عادی برگردد؟! انتشار چارت جدید بخش‌ها و معاونت‌های وزارت فرهنگی ارشاد اسلامی و تغییراتی که قرار است در آینده‌ای نزدیک با نقش آفرینی حسین انتظامی رخ بدهد نگرانی‌هایی را برای اهالی تئاتر ایجاد کرده است.
سیر نزولی یک اداره کل
در سال‌های دور و ایام پیروزی انقلاب اسلامی زمانی که قرار بود ساختار‌های فرهنگی و هنری کشور مانند دیگر بخش‌های سیاسی، اقتصادی و اجرایی با توجه به ماهیت انقلاب اسلامی باز تعریف شوند، هنر‌های نمایشی به همراه موسیقی و هنر‌های تجسمی ذیل معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفتند. البته سینما به دلیل چشمگیر بودنش و همچنین علاقه‌مندی بسیاری از مدیران آن روزگار به عنوان معاونت دیده شد و به عنوان معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شکل گرفت. البته بعد‌ها و در زمان دولت دهم، شورای عالی اداری در یکصد و چهل و پنجمین جلسه خود در تاریخ ۲۷/۱۰/۱۳۸۹ بنا به پیشنهاد مشترک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور، با تصویب مصوبه‌ای «معاونت امور سینمایی و سمعی و بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» و «پژوهشکده هنر و رسانه»، «مؤسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات» با کلیه امکانات، منابع، تجهیزات، اعتبارات، تعهدات و نیروی انسانی را در یکدیگر ادغام کردند که از آن روز به بعد به «سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری کشور» تغییر پیدا کرد. بر همین مبنا معاونت امور هنری وزارت ارشاد بودجه‌ای را که دریافت می‌کند باید بین سه زیرمجموعه اصلی خود تقسیم کند، روندی که به دلیل آب رفتن بودجه سالانه و همچنین گران‌تر شدن هزینه‌های تولید به مانعی برای گسترش و توسعه این عرصه‌های هنری سه گانه از نظر ساختاری، حمایتی و تولیدی تبدیل شد.
بر خلاف مسیر روبه رشدی که سینما طی کرده، هنر‌های نمایشی در یک عقبگرد عجیب قرار گرفته است که ظاهراً این حرکت واپسگرایانه در چارت اعلامی جدید تغییرات وزارت ارشاد همچنان ادامه دارد. با فعالیت مرکز هنر‌های نمایشی و روند رو به رشد تعداد فعالان و هنرمندان تئاتری و همچنین نیازی که در سراسر کشور به لحاظ زیرساخت و همچنین فعالیت‌های تئاتری وجود داشت، بحث بر سر شکل‌گیری سازمان تئاتر شکل گرفت.
به همین علت زمزمه‌های بیرون آمدن هنر‌های نمایشی از ذیل معاونت امور هنری و همچنین استقلال بودجه‌ای و عملکردی آن مورد اقبال هنرمندان قرار گرفت. البته این مطالبه جدی خانواده تئاتر، تا به امروز در حد حرف باقی مانده و با گذشت چند دوره مدیریتی، نه تنها مرکز هنر‌های نمایشی نیز به اداره‌کل هنر‌های نمایشی تقلیل پیدا کرد بلکه طبق چارت جدید وزارت ارشاد قرار است از اداره کل به دفتر تنزل جایگاه پیدا کند.
اوضاع دراماتیک تئاتر استانی
یکی دیگر از معضلات اصلی حوزه هنر‌های نمایشی به رها شدن تئاتر استان‌ها بر می‌گردد که می‌توان جزئیات بیشتری از آن را در صحبت‌های بابک صبوری، رئیس هیئت مدیره مؤسسه هنر‌های نمایشی استان سمنان، در انتقاد از وضعیت جشنواره‌های نمایشی استانی پیداکرد. صبوری با اشاره به مشکلاتی که در استان با آنها مواجه هستند می‌گوید: ما در استان سمنان چهار سال است که هیچ کمک مالی به عنوان کمک هزینه جشنواره‌ای دریافت نکرده‌ایم و متأسفانه از اسفند ماه ۱۴۰۳ شاهد نابسامانی شدیدتری نسبت به قبل بوده‌ایم.
وی می‌افزاید: همیشه فراخوان جشنواره‌های استانی در زمان مشخصی منتشر می‌شد و ما سیاست‌گذاری را با کمک مدیران تشکیل می‌دادیم، اما امسال هیچ چیز مشخص نیست. الآن تکلیف جشنواره تئاتر مریوان که یک جشنواره کاملاً استخوان‌دار و رسمی است و تراز بین‌المللی دارد و برای خودش در دنیا برند شده است، چه می‌شود؟ حتی تصمیمی مبنی بر اینکه آیا امسال برگزار می‌شود یا نه، گرفته نشده است. حتی وضعیت جشنواره تئاتر کودک، جشنواره‌های عروسکی و جشنواره‌های استانی دیگر نیز نامعلوم است. ما در شورای مشورتی هنر‌های نمایشی کشور با مشکل اساسنامه ثبت انجمن‌ها رو‌به‌رو هستیم و چهار سال است که می‌گوییم این اساسنامه ایراد ماهوی، حقوقی، بیمه‌ای و حتی نگارشی دارد؛ اما اصلاً دغدغه‌شان این قضیه نیست و چنین موضوعی را در اولویت نمی‌دانند.
نامه سرگشاده به وزیر
یکی دیگر از معضلات اصلی هنرمندان فعال در عرصه هنر‌های نمایشی به وضعیت نابسامان و رها شده تئاتر عروسکی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پرظرفیت‌ترین شاخه‌های هنر‌های نمایشی کشورمان است. شرایط غیر قابل قبول در این عرصه‌ها باعث شد تا جمعی از فعالان برجسته تئاتر عروسکی کشور، در نامه‌ای سرگشاده به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضمن ابراز نگرانی شدید از عملکرد معاونت امور هنری، خواستار حمایت فوری و برنامه‌ریزی مدون برای آینده این هنر ارزشمند شوند. در این نامه که به امضای هنرمندان شاخصی هم رسیده، به مشکلات عدیده و بی‌توجهی‌های اخیر این حوزه در شش سرفصل «برکناری رئیس جشنواره ۱۰ روز مانده به آغاز بیستمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی»، «رفتار‌های سؤال‌برانگیز»، «عدم برنامه‌ریزی به‌ویژه وضعیت اسفبار مجموعه تئاترشهر»، «انتصابات غیر اصولی»، «برخورد‌های آمرانه» و «بی‌توجهی به مشکلات» در کنار بی‌توجهی به نظرات مشورتی انجمن صنفی سراسری نمایشگران عروسکی به عنوان یکی از مهم‌ترین گلایه‌های فعالان این حوزه می‌پردازد.
هنر‌های نمایشی (در حد و اندازه خودشان) به‌عنوان یک کنش و واکنش جمعی، عامل انتقال ارزش‌های فرهنگی یک جامعه هستند که پدیدآورنده یک جماعت و شکل‌دهنده به یک گروه اجتماعی همسان و هم‌سطح است و زمینه‌ای برای تمرین مشارکت و مسئولیتپذیری اجتماعی و ایجاد‌کننده هویت مشترک از طریق زبانی واحد است. به همین علت مسئولان وزارت ارشاد باید فکر عاجل و البته قابل اجرایی برای آینده هنر‌های نمایشی کشور داشته باشند تا ضمن جلوگیری از پیشرفت این واپسگرایی اجازه تبدیل شرایط فعلی به زخمی را که مستعد جذب مگس‌های مترصد باشد، ندهند؛ و الأمر الیکم.
