جوان آنلاین: با میزبانی ترامپ خودشیفته، جمهوری آذربایجان و ارمنستان توافق صلحی را امضا کردند تا پس از سال‌ها درگیری، فصل تازه‌ای از روابط تجاری و دیپلماتیک را آغاز کنند. با این حال، این توافق نمادین که ترامپ آن را آغازگر فرصت‌های اقتصادی و صلح در قفقاز توصیف کرده، فراتر از یک آشتی ساده است که با واگذاری مدیریت کریدور جنجالی زنگزور به شرکت‌های امریکایی، پرده از نقشه پیچیده واشینگتن برای تثبیت نفوذ بلندمدت در قفقاز جنوبی برمی‌دارد؛ توطئه‌ای که هدف اصلی آن ایجاد فشار ژئوپلیتیکی بر ایران و برهم زدن مسیر‌های ترانزیتی حیاتی تهران- مسکو- پکن است که رقابت راهبردی واشینگتن با رقبای شرقی در این منطقه حساس را به نمایش می‌گذارد.
به گزارش «جوان»، دولت ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا که همواره به دنبال گسترش نفوذ در مناطق راهبردی جهان برای تأمین منافع ایالات متحده بوده، این بار قفقاز جنوبی را به عنوان میدان تازه نفوذ خود انتخاب کرده است. ترامپ برای نمایش نقش راهبردی امریکا در حل بحران‌های منطقه‌ای، جمعه شب الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان را در کاخ سفید گردهم آورد تا پس از ۳۳سال مناقشه بر سر قره‌باغ، توافق صلح میان دو کشور را به سرانجام برساند.
بر اساس توافقی که بین رهبران ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید امضا شد، ایروان و باکو متعهد شده‌اند که درگیری‌ها را برای همیشه متوقف کنند، روابط تجاری، مسافرتی و دیپلماتیک را از سر بگیرند و به حاکمیت و تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذارند. به گزارش رویترز، علی‌اف در این باره گفت: «توافق صلح، رویداد تاریخی است و ما در مسیر همکاری راهبردی با ایالات متحده امریکا قرار داریم و منشور همکاری ظرف چند ماه آینده تدوین خواهد شد». پاشینیان هم گفت: «امروز، ما با توافق صلح با آذربایجان به دستاورد مهمی دست یافتیم و پایه‌های تاریخ جدیدی را بین دو کشور بنا نهادیم». پاشینیان توافق صلح با جمهوری آذربایجان را «توافقی بزرگ» دانست و گفت: «توافق صلح با جمهوری آذربایجان، جهان را به مکانی بهتر تبدیل خواهد کرد و این توافق معامله بزرگی برای صلح است و تأثیر مثبتی بر منطقه و جهان خواهد داشت. علاوه بر این، ما قادر خواهیم بود با ایالات متحده به صلح و رفاه دست یابیم». این توافق همچنین محدودیت‌های قبلی در همکاری‌های امنیتی واشینگتن با جمهوری آذربایجان را که به دلیل سابقه حقوق بشری‌اش مورد انتقاد بوده، لغو می‌کند.
«زنگزور» ابزار مقابله با رقبای شرقی
مهم‌ترین بند این توافق به ظاهر صلح ترامپ، موافقت ارمنستان و آذربایجان بر سر ایجاد کریدور ترانزیتی «زنگزوز» یا «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» بود. این مسیر سرزمین اصلی آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به منطقه نخجوان متصل می‌کند. به گزارش آناتولی، این توافق حقوق انحصاری توسعه این کریدور حمل‌ونقل را به مدت ۹۹ سال به ایالات متحده اعطا می‌کند. ترامپ در این باره اعلام کرد: «انتظار داریم شرکت‌های امریکایی سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی قابل توجهی در این دو کشور انجام دهند.»
این به معنای حضور پایدار امریکا در جنوب ارمنستان، در فاصله‌ای کوتاه از مرز‌های شمال‌غربی ایران است، حضوری که نه تنها ابعاد اقتصادی بلکه کارکرد‌های امنیتی و اطلاعاتی نیز دارد. این پروژه همچنین بخشی از راهبرد بزرگ‌تر محور ترکیه- آذربایجان- غرب است که یک خط زمینی از استانبول تا دریای خزر و آسیای مرکزی را ایجاد می‌کند. این باعث افزایش نفوذ ترکیه و ناتو در قفقاز خواهد شد. چنین مسیری بالقوه می‌تواند ایران را در معادلات اقتصادی و امنیتی دور بزند و بستر نفوذ نظامی و سیاسی غرب را به عمق قفقاز جنوبی فراهم می‌کند. از منظر انرژی، «مسیر ترامپ» ظرفیت انتقال نفت و گاز حوزه خزر به اروپا را بدون عبور از خاک ایران یا روسیه دارد، اقدامی که می‌تواند رقابت‌پذیری صادرات انرژی ایران را کاهش داده و بازار‌های جدید غربی را فعال کند. علاوه‌براین، کریدور زنگزور، به عنوان بخشی از راهبرد واشینگتن برای مهار نفوذ چین نیز عمل می‌کند، مسیری که با دور زدن ایران و روسیه راه اتصال شرق به غرب را تحت کنترل امریکا و متحدانش قرار می‌دهد و به عنوان رقیب ژئوپلیتیک «کمربند و جاده» پکن در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی ایفای نقش خواهد کرد.
ولایتی: قفقاز به گورستان مزدوران ترامپ تبدیل خواهد شد
علی اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری روز شنبه در واکنش به توافق صلح باکو و ایروان، تأکید کرد که ایران با روسیه یا بدون او مانع احداث کریدور امریکایی در قفقاز خواهد شد، چرا که این کریدور امنیت منطقه را تهدید می‌کند و نقشه ژئوپلیتیکی آن را تغییر می‌دهد. به گزارش تسنیم، ولایتی گفت: مگر قفقاز جنوبی یک منطقه بی‌صاحب است که ترامپ آن را اجاره کند؟ قفقاز یکی از حساس‌ترین نقاط جغرافیایی دنیاست و این گذرگاه نه به دالانی در مالکیت ترامپ، بلکه به گورستانی برای مزدوران ترامپ تبدیل خواهد شد. ولایتی تأکید کرد: این کریدور موقعیت ژئوپلیتیک منطقه را تغییر می‌دهد، مرز‌ها را جابه‌جا می‌کند و در راستای تجزیه ارمنستان طراحی شده است. ولایتی با تأکید بر اینکه این کریدور تنها یک گذرگاه تجاری نیست بلکه توطئه‌ای سیاسی علیه ایران و برخی کشور‌های همسایه است، افزود: علاوه بر ترکیه سایر کشور‌های ناتو نیز می‌خواهند در این منطقه حاضر شوند و ناتو می‌خواهد مانند یک مار افعی میان ایران و روسیه قرار گیرد، اما ایران اجازه چنین کاری را نخواهد داد.
ماستمالی پاشینیان
به رغم نیات اصلی واشینگتن از به دست گرفتن مدیریت زنگزوز، نخست وزیر ارمنستان پس از امضای توافق سعی کرد نشان دهد این توافق هیچ تهدیدی برای همسایگان نیست و گفت که ارمنستان از طریق این پروژه به یک اتصال ریلی با ایران دست می‌یابد که بسیار حائز اهمیت است و فراموش نکنیم که شرکت ایرانی در حال ساخت بزرگراه شمال- جنوب است. پاشینیان همچنین در پاسخ به نگرانی‌ها درباره کریدور زنگزور که می‌تواند در روابط بین ارمنستان و روسیه تغییر ایجاد کند، خاطرنشان کرد: «با این پروژه، ارمنستان به یک اتصال ریلی با روسیه دست می‌یابد، چیزی که ۳۰ سال است از آن بی‌بهره بوده‌ایم». او افزود: «ما در حال ایجاد ارتباط ریلی با آسیای مرکزی هستیم. چین نیز در حال ایجاد یک مسیر ریلی جدید به غرب است که در حال حاضر وجود ندارد. بنابراین، مسئله چشم‌انداز بسیار مهم است و می‌تواند فرصتی اقتصادی برای همکاری بین ایران و روسیه با ایالات متحده باشد.»
این درحالی است که روسیه و ایران بار‌ها با هرگونه تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز که با صحنه‌گردانی غربی‌ها انجام می‌شود مخالفت کرده‌اند. وزارت خارجه ایران دیروز ضمن استقبال از نهایی‌شدن توافق صلح بین آذربایجان و ارمنستان اعلام کرد «هرگونه مداخله خارجی نزدیک مرز‌های خود را مخل امنیت می‌داند و بر حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی کشور‌ها بدون دخالت خارجی تأکید می‌کند و آماده ادامه همکاری‌های سازنده با دو کشور برای حفظ صلح و ثبات منطقه است. جمهوری اسلامی ایران با دقت روند‌های جاری در منطقه قفقاز جنوبی را دنبال می‌کند و با هر دو کشور همسایه، آذربایجان و ارمنستان در خصوص این تحولات در ارتباط است». روسیه هم عصر دیروز گفت که توافق صلح بین دو کشور «اهمیت اساسی در استقرار صلح خواهد داشت» با این حال هشدار داد: «ورود بازیگران خارج از منطقه نباید مشکلات و خطوط جدایی ایجاد کند» ماریا زاخاروا سخنگوی وزارت خارجه روسیه گفته است که «مایل هستیم از تجربه تلخ مداخله غرب در حل و فصل بحران‌های خاورمیانه دوری کنیم».
توافق نمادین ترامپ اگرچه در ظاهر یک طرح صلح و توسعه معرفی می‌شود، اما در عمل بخشی از نقشه ژئوپلیتیک ایالات متحده برای تغییر موازنه قدرت در قفقاز جنوبی است و به همین خاطر برخی بازیگران بین‌المللی مشروعیت روند صلح را زیر سؤال برده‌اند. کیم جونگ‌اون، رهبر کره شمالی در این باره گفت که رهبران باکو و ایروان با تهدید به این نشست رفته و به اجبار سند توافق را امضا کرده‌اند.
با این تفاسیر و ژست دیپلماتیک ترامپ، این توافق نه یک صلح واقعی بلکه یک «نمایش سیاسی» برای تثبیت منافع امریکا در منطقه است. ترامپ در هفت ماه گذشته بار‌ها ادعا کرده که توانسته با دیپلماسی مؤثر خود، جلوی جنگ‌های منطقه‌ای را بگیرد و این بار هم توافق آذربایجان و ارمنستان را به کارنامه صلح نمایشی خود اضافه کرده تا نشان دهد که او تنها ناجی جهان است.
