در سالی که بر ما گذشت، صد سال از تأسیس حوزه علمیه قم سپری شد. این موسم، اما فرصتی مناسب بود تا فراز‌های مهمی از تاریخچه این نهاد دینی مورد بازخوانی و بررسی قرار گیرد. در این مناسبت و از سوی مؤسسات تاریخ پژوهی کشور، آثار فراوانی نشر یافت که مجموعه آن‌ها متضمن معارف گسترده‌ای در حوزه دین، تاریخ و سیاست در ایران معاصر قلمداد می‌شود. اثری که هم اینک در معرفی آن سخن می‌رود، در عداد اینگونه پژوهش‌هاست که «حوزه علمیه قم و امر سیاسی» نام دارد. این تحقیق از سوی دکتر سیدمحسن طباطبایی‌فر انجام شده و مرکز اسناد انقلاب اسلامی به انتشار آن همت گماشته است. تارنمای ناشر در اشارتی کوتاه در نمایاندن اهمیت انتشار این دست از کتب به نکات پی آمده اشارت برده است:
«یکصد سال از تأسیس حوزه علمیه قم می‌گذرد و طی این مدت، ریشه یا ادامه هر رخداد سیاسی ـ مذهبی در کشور به قم و به طور مشخص حوزه علمیه و تربیت یافتگان آن ربط داشته است. چه این حادثه یک سرش در عتبات عالیات باشد، چه در تهران یا اصفهان یا تبریز یا مشهد. بنیانگذاری و سازماندهی حوزه علمیه در سده معاصر، از پدیده‌های مهم فرهنگی- اجتماعی می‌باشد که در تاریخ‌نگاری ایران معاصر کمتر به آن توجه شده است. در این میان نسبت این حوزه با امر سیاست، از موضوعات مانده در غبار ذهنیت‌های ایجابی و سلبی نسبت به جمهوری اسلامی است. اما جا دارد روی این پرسش‌ها تأمل کنیم که نسبت حوزه قم با امر سیاست، از بدو تأسیس چگونه بوده است؟ آیا کنشگران سیاسی حوزوی از الگوی واحدی در مواجهه با سیاست تبعیت می‌کنند؟ حوزویان در عرصه سیاست، چه رفتار‌هایی دارند؟ در این کتاب بحث شده است که حوزه علمیه قم طی یکصد سال اخیر، در نسبت خود با امر سیاست از الگو‌های متنوعی تبعیت کرده است، از نظارت، نقد، تحول و انقلاب گرفته تا حمایت و سازماندهی و تنها بخشی کوچکی از آن به سمت سیاست‌گریزی حرکت کرده است. گفتمان‌ها و کنش‌های مترتب بر رویکرد‌های فوق بخش عمده «حوزه علمیه قم و امر سیاسی» را به خود اختصاص داده است. این اثر در شش فصل به بررسی نظری و عملی رابطه نهاد حوزه و امر سیاسی در قرن اخیر پرداخته است. نویسنده در فصل اول با بیان تمهیدات نظری الگوی کلان و مفاهیم اساسی و مبانی فکری، این پژوهش را به رشته تحریر درآورده است. در فصل دوم به دیرینه‌شناسی رابطه حوزه و امر سیاسی می‌پردازد. سومین فصل کتاب، از شکل‌گیری حوزه علمیه قم تا شروع فعالیت‌های انقلابی در سال ۱۳۴۱ و حوادث دوران آیات حائری یزدی و بروجردی را بررسی می‌کند. در فصل چهارم این اثر، امر سیاسی حوزه پس از فوت آیت‌الله بروجردی تا بهمن ۱۳۵۷ مورد بحث قرار گرفته است. فصل پنجم و مهم‌ترین بخش این پژوهش نیز به رابطه حوزه و امر سیاسی در دوران جمهوری اسلامی می‌پردازد. در فصل ششم نیز روند‌ها و مختصات مواجهه حوزه قم با امر سیاسی و بالاخره آسیب‌ها و چالش‌های این مسئله مورد نقد و بررسی واقع شده است. گفتنی است کتاب حوزه علمیه قم و امر سیاسی به قلم دکتر سیدمحسن طباطبایی‌فر از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی در ۴۷۳ صفحه و در ۵۰۰ شماره منتشر شده است....»
