یکی از شعار‌های محوری سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری، بهبود وضعیت معیشت مردم و اصلاحات اقتصادی کشور بود؛ وعده‌ای که به اظهار بسیاری از کارشناسان، گام‌های مؤثری در راستای تحقق آن برداشته شده است. برخی کارشناسان هم معتقدند مشکلاتی از گذشته به دولت سیزدهم به ارث رسیده که حل آن‌ها زمانبر است و باید نخبگان و کارشناسان اقتصادی به دولت برای حل این مشکلات کمک کنند.
پس از روز‌های میانی تیرماه ۱۴۰۲ که عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای به‌صورت رسمی اعلام شد، در شهریورماه سال جاری هم عضویت دائم ایران در گروه بریکس درجریان نشست روز‌های اخیر سران این گروه با حضور رئیس‌جمهور کشورمان اعلام شد تا بیش از هر زمان دیگری رویکرد غربگرایی در سال‌های دهه ۱۳۹۰ یادآوری شود؛ سال‌هایی که به دیپلماسی التماسی لقب گرفت. فاصله گرفتن از رویکرد‌های التماسی و رسیدن به تفکرات عزتمندانه باعث شد ایران به‌صورت رسمی در پیمان‌هایی عضویت یابد که مزایای فراوان اقتصادی و بالطبع گشایش اقتصادی برای مردم در پی دارد.
دولت یازدهم و دوازدهم مدعی بود زبان کشور‌های غربی را می‌فهمد، اما پشت در‌های بسته آنان قرار گرفت و حتی فرصت طلایی برای عضویت در شانگهای و بریکس را در زمان خود از دست داد. این در حالی است که دولت سیزدهم بدون ادعا‌های دولت قبلی توانست ایران را بعد از عضویت در پیمان شانگهای وارد پیمان اقتصادی بسیار مهم بریکس کند.
همچنین کسانی که مدعی بودند زبان دنیا را بلد هستند با برجامی نافرجام و کشوری با تورم ۶۰ درصدی را تحویل دادند که به گفته یکی از کارشناسان در مصاحبه با روزنامه «جوان»، نداشتن برنامه و توجه نکردن به پیامد‌های اقتصادی در دولت گذشته منجر به ایجاد بی‌ثباتی در زندگی و معیشت مردم شد.
طبق گفته کارشناسان، عضویت ایران در سازمان‌هایی، چون شانگهای و گروه بریکس، ایران را به اقیانوس بیکران همکاری‌های اقتصادی متصل می‌کند و از این طریق می‌توان به کمک تعاملات تجاری با کشور‌های عضو شانگهای اثر تحریم‌ها را کم و اتکای کشور را به ظرفیت‌های داخلی و منطقه‌ای متمرکز کرد.
طبق گفته کارشناسان، فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم موجب ایجاد اقتصاد پایدار داخلی می‌شود و ثبات قیمت‌ها را در جامعه رقم می‌زند. بنابراین باید تلاش گردد تا آورده‌های دیپلماسی سیاسی در قالب دیپلماسی اقتصادی فعال و موجب بهبود معیشت مردم شود. مادامی‌که برنامه‌ها به‌درستی ایجاد شوند و اثرات خود در سطح اقتصادی را نمایان سازند، پایداری حوزه اقتصادی رقم خواهد خورد و در ادامه در بهبود معیشت مردم مؤثر خواهد بود.
عضویت ایران در گروه بریکس و شانگهای اگر باعث کنترل نرخ ارز، کاهش تورم و بهبود اقتصاد و معیشت مردم شود همانگونه که رهبر معظم انقلاب توصیف کرده‌اند موجب نزدیک‌شدن بیشتر ایران به قله هم خواهد شد.
«جوان» در گزارشی به بررسی اهمیت عضویت ایران در شانگهای و بریکس و تأثیر آن بر معیشت مردم پرداخته است. نکته قابل توجه در اظهارات کارشناسان سیاسی و اقتصادی با «جوان» این است که ابتدا برنامه بلندمدت با حضور نخبگان برای پیشبرد اهداف اقتصادی تدوین گردد تا طبق آن برنامه عمل شود.
در صورت اجرایی شدن اقدامات و اهداف اقتصادی و حرکت در جهت برنامه در مسیر مشخص، شاهد کنترل تورم، تقویت بخش خصوصی، رشد نقدینگی، افزایش تولید، افزایش درآمد دولت و در ادامه تأثیر بر معیشت مردم خواهیم بود.
بسترسازی داخلی؛ لازمه بهره‌مندی از بریکس و شانگهای
عباس آرگون، نایب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران درباره اهمیت عضویت ایران در شانگهای و بریکس و تأثیر آن بر معیشت مردم به «جوان» می‌گوید: «کلیت عضویت ایران در هر پیمانی و حضور در مجامع بین‌المللی ارزشمند و خوب است به شرطی که کشور‌های عضو حاضر باشند محدودیت‌های ایجاد شده از سوی دولت امریکا را نادیده بگیرند. برای تأثیر بیشتر عضویت ایران در این پیمان‌ها نیاز است بخش داخلی هم بستر‌های لازم را ایجاد کند، یعنی در حوزه صادرات، شناسایی بازار‌ها و نیازمندی‌های کشور و بخش‌های تولیدی اقدامات جدی صورت گیرد.»
وی می‌افزاید: «اگر ایران در مجامع بین‌المللی حضور داشته باشد و روابط تجاری با روال عادی انجام گیرد و امنیت در تعامل با کشور‌ها بیشتر شود قطعاً بر اقتصاد ایران و بر معیشت مردم تأثیر خواهد گذاشت. در حال حاضر یک سوم جمعیت دنیا در بریکس هستند و در اوراسیا و پیمان شانگهای هم کشور‌های قدرتمندی حضور دارند. یکی از مهم‌ترین مشکلات دولت ناشی از تحریم‌ها، افزایش نقدینگی و کاهش درآمد است. اگر دولت در پی عضویت در این پیمان‌ها، همزمان انضباط مالی داشته باشد، تورم را کنترل و منابع مورد نیاز خود را تأمین کند قطعاً این مؤلفه‌ها در کنار عضویت ایران تأثیر مثبت بر معیشت مردم خواهد داشت.»
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: «همچنین اگر درآمد‌های دولت محقق و دسترسی به منابع ایجاد شود به معیشت مردم هم کمک خواهد کرد. فضای مثبت در پی عضویت در این پیمان‌ها به فضای مثبت و ثبات بخشی به بازار ارز کمک می‌کند و قیمت‌ها را کاهش می‌دهد و در ادامه رضایت در جامعه و سفره مردم ایجاد می‌کند. در نهایت برآیند اقدامات در حوزه صادرات بر پایه این عضویت‌ها و دیپلماسی فعال اقتصادی بخشی از مشکلات اقتصادی کشور را حل می‌کند و منجر به رشد اقتصادی و در ادامه بهبود معیشت مردم می‌شود.»
عضویتی برای تضعیف دلار
حمیدرضا ترقی، فعال سیاسی درباره اهمیت عضویت ایران در پیمان‌های بین‌المللی و تأثیر آن بر معیشت مردم به «جوان» می‌گوید: «یکی از راه‌های دور زدن تحریم‌های امریکا و به واسطه آن توسعه مبادلات تجاری ایران با کشور‌های بزرگ منطقه و تحکیم قرارداد‌های درازمدت با عضویت ایران در بریکس و شانگهای مورد توجه قرار گرفت. هر دو عضویت در جهت تضعیف دلار است و این مسئله نقش مؤثری بر سیاست‌های ایران برای کاهش اهمیت دلار در پی خواهد داشت.»
وی می‌افزاید: «هرچه از دلار فاصله بگیریم آسیب‌پذیری ما هم در برابر تحریم‌های امریکا کاهش می‌یابد. تجارت ما در این دولت نسبت به دوره‌های قبل بیشتر شده است، نفت خود را می‌فروشیم و حضور در پیمان‌های بین‌المللی کمک کرده است نسبت به فروش و صادرات راحت‌تر عمل و گره‌ها را باز کنیم که برآیند این اتفاقات تأثیر بر سفره و اقتصاد مردم دارد.»
این فعال سیاسی با اشاره به تأثیر عضویت ایران و رابطه آن با معیشت مردم می‌گوید: «تأثیر عضویت ایران در شانگهای و بریکس در چند بُعد مورد توجه قرار دارد؛ اول اینکه باعث افزایش بازار‌های متنوع تجاری برای همکاری با ایران می‌شود و از انزوای ایران و ارتباط محدود با چند کشور خارجی جلوگیری می‌کند. این مؤلفه‌ها با اقتصاد و معیشت مردم ارتباط مستقیم دارند.»
وی با اشاره به رابطه مستقیم افزایش تولید و تأثیر آن بر معیشت مردم تأکید می‌کند: «تعدادی از کشور‌های قدرتمند عضو بریکس هستند و ظرفیت مناسبی برای کمک به توسعه اقتصادی کشورمان به شمار می‌روند. اگر به‌خوبی از این ظرفیت استفاده شود در رشد اقتصادی و بهبود معیشت مردم تأثیر مثبتی خواهد داشت.»
ترقی تصریح می‌کند: «اگر رونق و اشتغال افزایش یابد، درآمد کشور هم بالا می‌رود و این مهم بر معیشت مردم تأثیر مثبت می‌گذارد. همچنین اگر در پی این عضویت‌ها درآمد بخش خصوصی بیشتر و این درآمد‌ها وارد کشور شود به رونق در زندگی مردم هم کمک خواهد کرد. افزایش درآمد‌های دولت در پی بهره‌مندی اقتصادی از عضویت ایران در پیمان‌های بین‌المللی، تکیه دولت را به صادرات بیشتر می‌کند و فشار اقتصادی را از روی مردم
برمی‌دارد.»
این فعال سیاسی معتقد است در پی افزایش صادرات ایران، اگر تولید افزایش یابد قیمت تمام شده کالا‌ها هم کمتر می‌شود، بنابراین کمتر معیشت مردم دچار مشکل می‌شود. در پی افزایش صادرات و همکاری با کشور‌های حاضر در پیمان‌ها، برای مثال اگر در حال حاضر ۱۰۰ یخچال تولید می‌کنیم این تولید را به هزار یخچال برسانیم هم قیمت تمام شده کمتر می‌شود و هم قیمت تمام شده آن برای مردم کمتر خواهد شد.
وارد جهان پساقطبی در کنار هژمونی جدید
همچنین وحید شقاقی شهری، کارشناس اقتصادی درباره اهمیت عضویت ایران در شانگهای و بریکس و تأثیر آن بر معیشت مردم به «جوان» می‌گوید: «تلاش حوزه دیپلماسی دولت در عضویت ایران در شانگهای و سپس بحث عضویت ایران در بریکس فرصت‌هایی را برای کشور فراهم می‌کند. گسترش تعاملات منطقه‌ای، پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای هر کشوری مثل ایران قطعاً فرصت است.»
وی می‌افزاید: «بریکس جایگاه ممتازی را برای آینده به خصوص با عضویت چین، روسیه و هند برای ایران فراهم می‌کند. طبق آمار‌ها سهم تولید بریکس بیشتر از گروه «جی ۷» است. این نظم جدید در دنیا در حال شکل‌گیری است و ما وارد جهان پساقطبی در کنار هژمونی جدید می‌شویم. بنابراین برای همه کشور‌ها عضویت در این پیمان‌ها مهم است.»
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: «برای بهره‌مندی اقتصادی از عضویت در پیمان‌های بین‌المللی و افزایش رفاه و معیشت مردم باید فراتر از تیم اقتصادی دولت، تیم کارشناسی آگاه به مسائل روز برنامه واقع‌بینانه در جهت منافع اقتصاد ملی که سنجش پذیر هم باشد با عدد و رقم تهیه و دولت هم از این برنامه‌های اقتصادی برای بهبود شرایط اقتصادی کشور و معیشت مردم استفاده کند.»
شقاقی‌شهری معتقد است عضویت در هر پیمانی قطعاً برنامه اقتصادی خودش را می‌خواهد. به نظر من تیم رئیس‌جمهور، تعدادی از دانشگاه‌های کشور را متولی کنند.
برای مثال دانشگاه تهران با ظرفیت نخبگانی که دارد برنامه‌ای سنجش پذیر و واقع بینانه و با عدد و رقم برای بهره‌مندی اقتصادی از شانگهای و بریکس به صورت جداگانه تهیه کند.
وی تأکید می‌کند: «تا این مرحله تلاش حوزه دیپلماسی ما بوده و گشایش‌های اقتصادی ایجاد شده است. اینکه ایران عضو شانگهای و بریکس شده است، یعنی اینکه ما را پذیرفته‌اند و این فرصت خوبی است. در ادامه هم ما باید برای بهره‌مند شدن از ظرفیت‌های اقتصادی در پی این عضویت‌ها برنامه داشته باشیم تا هم بهره‌مندی اقتصادی برده و هم مردم این دستاورد‌ها را در معیشت و زندگی خود حس کنند. از این به بعد بحث حقوقی نیست و بحث منافع اقتصادی مطرح است. برای مثال عضو اکو شدیم، اما در گذشته از این عضویت بهره نبردیم و کشور‌های دیگر از آن بهره بردند.»
وی می‌گوید: «فرصت کم است. به سرعت دولت دو یا سه دانشگاه خوب را مشخص و ابلاغ کند تا تعدادی از نخبگان دانشگاهی برای عضویت ایران در پیمان شانگهای و بریکس برنامه سنجش‌پذیر تهیه کنند. شاید نخبگان اقتصادی ۱۵ محور را برای بهره‌مندی از عضویت ایران در پیمان‌های بین‌المللی تهیه کنند تا عایدی برای معیشت مردم به وجود آید. اگر بعد از مسائل حقوقی منافع اقتصادی دیده شود بر معیشت مردم تأثیر خواهد گذاشت. برای مثال ما عضو برجام شدیم، اما در صحنه هیچ اتفاقی نیفتاد و منافع اقتصادی از آن نبردیم، زیرا برنامه‌ای برای استفاده و بهره‌مندی اقتصادی از آن نداشتیم و فقط یک اقدام حقوقی صورت گرفت.
دولت به دانشگاه‌ها اعتماد کند. نگرش ما در سال‌ها و دولت‌های گذشته به معاهدات بین‌المللی، یک رویکرد اقتصادی واقع بینانه نبود و فقط رویکرد حقوقی و سیاسی داشتیم. اگر برای عضویت در پیمان‌ها برنامه اقتصادی داشته باشیم قطعاً منافع اقتصادی نصیب کشور می‌شود و در پی آن معیشت مردم بهبود می‌یابد و رضایت عمومی هم بیشتر می‌شود.»
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: «برای نمونه و در اولین گام اگر معاملات اقتصادی با بریکس بیشتر شود منافع اقتصادی برای مردم ایجاد خواهد شد. در مرحله اول باید چند محور را در مذاکره با اعضای شانگهای و بریکس مدنظر قرار دهیم. برای مثال جذب سرمایه‌گذاری خارجی محور گفتگو‌های ما با اعضای شانگهای و بریکس باشد. همچنین بهره‌مندی از کریدور‌ها برای سهولت در تجارت هم محور گفتگو‌های ما با اعضا باشد. همچنین مبادلات تجاری بدون دلار از دیگر محور‌های گفتگو باشد تا برآیند این تحولات به اقتصاد و معیشت مردم سرازیر شود. تیم اقتصادی باید وقت بگذارد و تحلیل امکان سنجی کند که چه اقداماتی، قابلیت اجرایی شدن برای بهبود اقتصاد کشور را دارد.»
وی می‌افزاید: «از ظرفیت دانشگاه‌ها استفاده کنیم. بهره‌مندی از عضویت در شانگهای و بریکس و تأثیر آن بر معیشت مردم را محور پایان نامه‌ها، رساله‌ها و نشست‌ها قرار دهیم. اگر برنامه‌ریزی نداشته باشیم فایده اقتصادی برای کشور و معیشت مردم ایجاد نخواهد شد. محور‌های منافع اقتصادی را مشخص کنیم و تأمین مالی خارجی را محور گفتگو‌های خود با اعضای شانگهای و بریکس قرار دهیم تا بهره‌مندی اقتصادی عاید مردم و کشور شود.»
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: «به کشور‌های عضو بریکس برای بهسازی زیرساخت‌ها وام می‌دهند. می‌توانیم از این وام بهره ببریم تا زیرساخت‌ها توسعه یابد و در ادامه در اقتصاد و معیشت مردم و کشور تحول ایجاد شود.»
حسن بیادی، فعال سیاسی نیز درباره اهمیت عضویت ایران در شانگهای و بریکس و تأثیر آن بر معیشت مردم به «جوان» می‌گوید: بریکس یک ائتلاف فرا قاره‌ای است و با اینکه امریکا اولین مخالف این تشکل پرقدرت چندقاره‌ای بود شاهد آن هستیم بسیاری از کشور‌های در حال توسعه خواهان پیوستن به این گروه و ائتلاف هستند. پیوستن ایران با توانمندی‌های بالقوه‌ای که دارد برای رفع تحریم‌های ظالمانه و مبادلات و قرارداد‌های اقتصادی و تجاری با هدف حذف دلار در مبادلات می‌تواند بسیار در حوزه اقتصادی و زندگی مردم کارگشا و راهگشا باشد.»
وی می‌افزاید: «عضویت ایران در گروه بریکس به این دلیل اهمیت دارد که این گروه نیمی از جمعیت جهان را داراست و با نزدیک به ۳۰ درصد از ظرفیت اقتصاد جهانی توان بالایی را برای تغییر و تأثیر بر اقتصاد جهانی دارد و همچنین از نفوذ سیاسی و اجتماعی در امور جهانی هم برخوردار است، چراکه یکی از مهم‌ترین اهداف بالای بریکس این است که قصد حمایت از کشور‌های درحال توسعه را دارد. بنابراین جمهوری اسلامی با اقتدار و عزتی که در منطقه دارد و نیز با جایگاه ژئوپلتیکی می‌تواند نقش خوبی را در این گروه داشته باشد.»
بیادی می‌افزاید: «همانطور که می‌دانیم و کارشناسان ذیربط بر آن صحه گذاشته‌اند حرکت جهان به سمت چندجانبه گرایی است و کشور ایران به عنوان محور مبارزه با معادلات استکباری و استعماری امریکا در جهان، برای حفظ منافع و برنامه‌های خود تصمیمات ویژه‌ای را در صحنه جهانی تبیین و با رویکرد روابط منطقه‌ای و طراحی راهبرد‌های جدید خود در بخش مهمی از غرب آسیا، فرصت خوبی را در بهره‌برداری از ظرفیت‌های بین‌المللی و جهان در حال توسعه پیدا کرده است.»
این فعال سیاسی تأکید می‌کند: «پیوستن ایران به گروه بریکس در کنار آن عضویت دائم در شانگهای و موافقتنامه‌های تجاری برای هموار شدن مسیر در اقتصاد جهانی مفید است. این تصمیم عاقلانه دولت قابل تقدیر است، اما به‌کارگیری کارشناسان توانمند و مجرب در این زمینه می‌تواند به غنای آن بیفزاید. چنانچه روابط منطقی و عاقلانه برقرار شود و مبادلات تجاری فیمابین مجموعه کشور‌های عضو پیمان شانگهای، بریکس و ایران افزایش یابد این اقدام می‌تواند باعث رونق اقتصادی، گسترش تولید، ایجاد شغل و کاهش جدی بیکاری شود.»
وی می‌افزاید: «بی‌شک بخش خصوصی هم نقش چشمگیری در بهبود شرایط اقتصادی خواهد داشت. در این راستا ضرورت دارد تا به بخش خصوصی و تعاونی‌ها اهلیت دهیم و از اثراتشان غافل نشویم. متأسفانه طی سال‌های گذشته آن‌طور که باید به بخش خصوصی بها داده نشده است. باید قابلیت‌های جامعه را بر اساس میزان توانمندی‌ها رقم بزنیم و بکوشیم اقتصاد پایدار شکل گیرد و اثرات آن در زندگی مردم نمایان شود. تأکید می‌شود این عضویت گامی مثبت در راستای تنوع‌بخشی به روابط بین‌المللی ایران و اقدامی جدی در مسیر دیپلماسی اقتصادی و تجاری است. آمار‌ها از آینده روشن این سازمان در اقتصاد جهانی حکایت دارد که در نهایت منجر به ارتقای رتبه اقتصادی ایران خواهد شد.»
