در روزهای اولیهای که اینترنت اختراع شد، هنوز کامپیوترها ماشینهای عظیمی بودند که عمدتاً در دانشگاهها پیدا میشدند. در آن سالها، در آغاز هر سال تحصیلی، کاربران جدیدی حساب کاربری باز و از اینترنت استفاده میکردند. این تازهکارها باید زیباییهای اجتماعی رفتاری لازم را برای گشتزنی در اینترنت یاد میگرفتند و گرنه همسالانشان آنان را بهشدت به باد تمسخر میگرفتند.
اینترنت آینده روشنی را فراروی دانشگاهیها قرار داده بود و همه منتظر روزی بودند که اطلاعات نامحدود با این شبکه در کل جهان به اشتراک گذاشته شود. با دستیابی به دانش بیشتر در این زمینه، چشمانداز و تصور آیندهای که همه افراد در آن روشنفکرتر، باهوشتر و داناتر شوند، میسر شد. اما در عالم واقع، عکس این اتفاق رخ داد و جوامع به سمت بیسوادتر شدن، تفرقهافکنی و عجز در تفکر انتقادی و عالمانه پیش میروند. قرار بود دسترسی گسترده به اینترنت آینده روشنی را به ارمغان بیاورد، اما متأسفانه منجر به آینده بسیار تیرهای شد.
در دهه ۸۰ سازندگان کامپیوتر از قبیل اپل، آرزو داشتند که هر فردی در خانهاش یک کامپیوتر شخصی داشته باشد. با تمام اینها گشتزنی در فضای مجازی برای اکثر مردم ممکن نبود و بیشتر شبیه به یک داستان علمی ـ تخیلی بود. حتی ایجاد شبکه جهانی وب، دسترسی به اینترنت را برای اکثر مردم ممکن نکرد، چون تهیه سختافزار لازم هزینههای گزافی را در بر داشت و برای اکثر خانوادهها گران تمام میشد. به این ترتیب دانشگاهیان همچنان در برجهای عاج خود نشسته بودند و از این مکان استفاده میکردند. اما رسانههای قدیمی به پول بیشتری نیاز داشتند و این ابزار، کاسبی آنها را تسریع و هزینههایشان را کم میکرد؛ بنابراین بهسرعت دست به کار شدند و در رقابتی جنونآسا، تمام اقشار جامعه را با سیلی از اطلاعات عمدتاً مخرب و کمتر مفید درگیر کردند.
تبلیغکنندگانی که میخواستند به بیشترین مخاطب دست پیدا کنند، جذب منابع رسانهای غیرآکادمیک و کارشناس تحمیق مردم شدند. گسترش طوفانی پخشکنندگان مطالب رسانهای، بهطرز اجتنابناپذیری شتاب و بیحوصلگی بیمارگونهای را به همراه آورد. شبکه جهانی وب، امکان انتشار اطلاعات انبوه را فراهم ساخت و هجوم طوفانی حجم عظیمی از اطلاعات به خانههای مردم و مصرفکنندگان، قدرت تفکر و تحلیل آنان را فلج کرد. با ظهور فیسبوک این روند مخرب سرعت خطرناکی گرفت و کاربران در مارپیچهای نزولی آن گرفتار آمدند.
امروز استدلالهای ظریف به عموم مردم عرضه نمیشوند، زیرا منظور از انتشار اطلاعات، فروش کالای فکری یا مادی است و در این آشفتهبازار، کسی به فکر کیفیت کالا نیست. صاحبان شبکههای جهانی، کالاهای خود را تبلیغ و مصرفکنندگان سادهلوح خود را جذب میکنند. اکثر کاربران شبکههای اجتماعی به دنبال سرگرمیهای مهیج و غذاهای فکری آمادهای هستند تا با استفاده بدون حساب و کتاب آنها، حس دانشپژوهی و روشنفکری خود را ارضا کنند و از تحلیل و تفکر استدلالی و علمی بگریزند.
بدترین و نکبتبارترین اثر رسانههای جدید تحمیل سانسور است. کسانی که با استفاده از فستفودهای اطلاعاتی، قدرت استدلال خود را از دست دادهاند، اولین موضعی که در قبال یک منطق درست و استدلال محکم میگیرند، سانسور دیگری است. یعنی شیوهای که فاشیستها و سوسیالیستها به کار میگرفتند. اینک جوامع غربی و به تبع آن برخی از جوامع شرقی به چپ و راست تقسیم شدهاند که چشمانداز آن چیزی جز مخاصمه و تفرقه نیست.
چگونه میتوان در برابر این اقتدارگرایی جدیدی که از الگوریتمهای فیسبوک و گوگل تغذیه میکند، ایستادگی کرد. اولین گام شناخت منابع و متفکران ایجاد جوامع دوقطبی است که در پس استدلالهای بهظاهر مشعشع، چیزی جز تفرقه و نکبت وجود ندارد. در مرحله بعد باید تمامقامت در برابر آنها ایستاد و با استدلال علمی و قاطع به نتیجه رسید. متفکران دوقطبیسازی تهدید آشکار برای دانشگاه و روشنفکران حقیقی و در واقع تمدن بشری هستند.
