پیش از اعلام دستاورد جدید و مهم دفاعی نیز برخی موشکهای ایرانی همچون قیام، دزفول و زهیر مجهز به کلاهک هایپرسونیک بودند و قطعاً بررسی ویژگیها و نحوه عملکردشان تأثیر زیادی روی دستیابی به موشک هایپرسونیک داشته است.
به گزارش مشرق، در ادامه روند خودکفایی نظامی و ارتقای توان بازدارندگی کشورمان، سردار امیرعلی حاجیزاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران در حاشیه مراسم یازدهمین سالگرد شهادت سردار طهرانیمقدم از ساخت موشک بالستیک هایپرسونیک توسط متخصصان این نیرو خبر داد و اعلام کرد: «این موشک جدید از همه سامانههای سپر موشکی عبور میکند و فکر نمیکنم تا دهها سال بعد هم فناوریای پیدا شود که بتواند با آن مقابله کند.» به گفته این مقام ارشد نیروهای مسلح، قرار است موشک مذکور به زودی رونمایی و رسماً معرفی شود.
باید توجه داشت که موشکهای بالستیک، هنوز هم به عنوان اصلیترین ارکان توان بازدارندگی نظامی جمهوری اسلامی ایران، از دوره پس از جنگ تحمیلی تا به امروز معرفی میشوند و مشخصاً تا سالها بعد نیز این سلاح به عنوان ستون اصلی دکترین دفاعی کشور به حساب خواهد آمد. اگرچه تنوع و کیفیت موشکهای کشورمان، موضوع جدیدی محسوب نمیشود، اما هرازچندگاهی، یک دستاورد جدید در این حوزه معرفی میشود که نشان میدهد متخصصان صنعت دفاعی کشورمان، روی ارتقای موشکها، برنامهای مستمر و فناورانه دارند.
تعریف و انواع موشک هایپرسونیک
تعریف این موشکهای نسل جدید، بر مقایسه سرعت آنها استوار است. بر اساس تقسیمبندیها موشکهایی با سرعت حدوداً ۵/۱ تا پنج ماخ در محدوده سوپرسونیک یا زبرصوت قرار میگیرند. موشکهایی با سرعت پنج تا ۱۰ ماخ در محدوده هایپرسونیک قرار دارند و موشکهایی که سرعتهایی بین ۱۰ تا ۲۵ ماخ دارند نیز در محدوده High- hypersonic قرار میگیرند. موج صوتی، با سرعتی بیش از هزارکیلومتر بر ساعت حرکت میکند. به طور مرسوم به سرعتهای بالاتر از یک ماخ مافوق صوت میگویند و در صورتی که موشک، سرعتی بیش از ۶هزار کیلومتر در ساعت داشته باشد، در دستهبندی هایپرسونیک قرار میگیرد.
در حال حاضر کلاهک برخی از موشکهای بالستیک نیز سرعتی در حد هایپرسونیک دارند، اما این سرعت را باید مربوط به کلاهک جدا شده از موشک دانست و نه خود آن. از سوی دیگر این سرعت مربوط به زمان ورود به جو است و حین برخورد به دلیل اصطکاک با لایههای جو که در نزدیکی زمین غلیظتر میشوند، کاهش مییابد. اما موشکهای هایپرسونیک نه فقط در بخش کلاهک، بلکه خود دارای سرعتی در محدوده پنج تا ۱۰ماخ هستند.
این موشکها نیز به دو دسته تقسیم میشوند: یک دسته موشکهای کروزهایپرسونیک هستند که در نزدیکی سطح زمین پرواز میکنند و فاصلهشان از سطح زمین بین چندصدمتر تا چنددهمتر نوسان میکند. دسته دوم، اما حرکتی گلایدری دارند. در این حالت، معمولاً موشک هایپرسونیک به وسیله یک موشک بالستیک، تا ارتفاع چنددهکیلومتری زمین صعود میکند و سپس از آن جدا میشود. در طول مسیر تا هدف، موشک حرکتی گلایدری و خزنده دارد و میان ارتفاعها و جهات متفاوتی نوسان میکند تا به نقطه شیرجه نهایی برسد.
چرا دستیابی به موشک هایپرسونیک اهمیت فوقالعادهای دارد؟
اواخر آذرماه سال گذشته، زمان برگزاری هفدهمین رزمایش پیامبر اعظم (ص) سپاه پاسداران بود. فرمانده نیروی هوافضای سپاه در جریان برگزاری این تمرین مهم عملیاتی، به تمرکز ایران برای عبور از سامانههای ضدموشکی، از طریق مانورپذیر ساختن موشکها اشاره کرد و گفت که ایران موفق شده است با مانورپذیر کردن موشکهای بالستیک و قابلیت تغییر جهت آنها پس از شلیک، سامانههای پدافند موشکی دشمن را بیاثر سازد. با این حال منظور از شیوهای که ایران در رزمایش پیامبر اعظم (ص) ۱۷ به کار گرفته بود، به طور دقیق مشخص نبود تا اینکه اطلاعات جدید از محصول مدرن موشکی سپاه، توسط سردار حاجیزاده طی روزهای اخیر اعلام شد. هر چند در رزمایش سال گذشته، عمده مباحث به مانورپذیری موشکها در داخل جو میپرداخت و امروز، سخن از موشکهای نسل جدیدی است که در خارج از جو، قابلیت مانوردهی پیدا کردهاند.
به گفته وی «این موشک جدید از همه سامانههای سپر موشکی عبور میکند و فکر نمیکنم تا دهها سال بعد هم فناوریای پیدا شود که بتواند با آن مقابله کند. در یکی از فروض عملیاتی، این موشک سامانههای ضدموشکی دشمن را هدف قرار میدهد و یک جهش بزرگ نسلی در حوزه موشکی است.» همانطور که در بالا نیز توضیح داده شد، استفاده از کلاهک پروازی در موشکهای هایپرسونیک به جای کلاهک پرتابی مورد استفاده در موشکهای بالستیک مرسوم، سلاح را قادر میسازد در مسیر میانی و نهایی، با دست زدن به مانور، دشواری بزرگ و ناکامی برای سامانه پدافند هوایی را موجب شود. این برتری مطلق برای موشک ایرانی، علاوه بر آنکه انهدام هر هدفی را در بردهای مرسوم تضمین میکند، بلکه با نابودی سامانههای مهم پدافندی دشمن، راه را برای شلیک انبوه پهپادها و سایر موشکهای بالستیک و کروز کشورمان نیز باز خواهد کرد.
اشاره فرمانده نیروی هوافضای سپاه به قابلیت مانور موشک هایپرسونیک ایرانی در خارج از جو، ارتقا و جهش مهمی بود که نشان داد احتمالاً این نسل جدید، از فناوری مشابه با موشکهای دارای «کلاهک هایپرسونیک گلایدکننده» خارج از جو، بهره میبرد که جزو خاصترین و مدرنترین نسلهای موشکی در تمام دنیا محسوب میشود، ضمن آنکه تصاویر گرافیکی مربوط به زمان رونمایی موشک ذوالفقار، نشاندهنده این مسئله بود که بخش سرجنگی این موشک مجهز به یک سیستم پیشران مستقل است. با توجه به داشتن برد بیشتر و اینکه موشک دزفول نیز از نظر طراحی کلی، خصوصاً در بخش سرجنگی و دماغه شبیه ذوالفقار است، احتمالاً سرجنگی دزفول نیز به این سیستم پیشران مجهز است. دلیل این مسئله، رسیدن به سرعت پنج ماخ و بیش از آن و به قول معروف، ورود به کلاس تسلیحات هایپرسونیک از نظر سرعت است.
اما چرا این نکته مهم است؟ موشک پاتریوت۳ به عنوان اصلیترین سلاح ضدبالستیک مستقر در اطراف ایران، توان نهایی درگیری با موشکهایی با سرعت پنج ماخ را دارد. اینکه این موشک بتواند آیا موشکهای با سرعت کمتر یا پنج ماخ را رهگیری کند، خود یک بحث است، ولی زمانی که صحبت از سرعتی بیش از پنج ماخ میشود عملاً بر اساس اعلام خود طرف سازنده نیز موشک پاتریوت از دور خارج میشود و عملاً توان رهگیری خود را از دست میدهد. از سوی دیگر، سایر سامانههای مشهور غربی همچون تاد نیز توان رهگیری و انهدام موشکهای هایپرسونیک را که خارج از جو حرکت میکنند، ندارند و فعلاً طرحهای مفهومی یا اصطلاحاً کانسپت برای مهار این موشکها با سرعت بالا در حد ایدههایی، چون دفاع لیزری فضاپایه هستند.
با چنین اتفاق مهم و سرنوشتسازی که ایران را در میان سهچهار کشور دارنده موشکهای هایپرسونیک در جهان قرار داد، میتوان با اطمینان بیشتری گفت که قدرت موشکی جمهوری اسلامی، فراتر و عظیمتر از چیزی است که تاکنون به نمایش گذاشته شده و در حقیقت، فشارها و تحریمها برای تضعیف قدرت نظامی کشورمان، با رونمایی از چنین دستاوردهایی تبدیل به مزیتی برای شکوفایی هر چه بیشتر این بخش از نیروهای مسلح و صنعت دفاعی شده است.