فرهنگ مصرف، پرهیز از اسراف، اصلاح الگوی مصرف و اقتصاد مقاومتی از جمله کلیدواژه‌های شاخصی است که در بیانات و پیام‌های مقام معظم رهبری با نگاهی مدبرانه و علمی مطرح و بررسی شده است. رهبر معظم انقلاب با دقت و روشنگری خاصی به موضوع مصرف و آسیب‌های مصرف‌گرایی پرداخته و سفارش‌ها و راهکار‌هایی روشن برای پیشگیری و مقابله با آن ارائه کرده‌اند. نگاه ایشان به موضوع مصرف نگاهی متعادل مبتنی بر آموزه‌های اسلام است که انسان را در همه زمینه‌ها به اعتدال دعوت می‌کند. گزیده‌ای از بیانات رهبری را در ادامه می‌خوانید.
* وسایل تجملات وسایل آرایش، مبلمان خانه، تزئینات داخل خانه، این‌ها چیز‌هایی است که ما برای آن‌ها پول صرف می‌کنیم. پولی که می‌تواند در تولید مصرف شود، سرمایه‌گذاری شود، کشور را پیش ببرد، به فقرا کمک کند، ثروت عمومی کشور را زیاد کند، این را ما صرف می‌کنیم به این چیز‌های ناشی شده از هوس، چشم و هم‌چشمی، آبروداری‌های خیالی.
* ما بایستی مصرف کردن را مدبرانه و عاقلانه مدیریت کنیم. مصرف نه فقط از نظر اسلام، بلکه از نظر همه عقلای عالم، چیزی است که باید تحت کنترل عقل قرار بگیرد. با هوا و هوس، با خواهش دل و آنچه نفس انسان از انسان مطالبه می‌کند، نمی‌شود مصرف را مدیریت کرد. کار به جایی می‌رسد که منابع کشور به هدر می‌رود، شکاف بین فقرا و اغنیا زیاد می‌شود، عده‌ای در حسرت اولیات زندگی می‌مانند و عده‌ای با ولخرجی و ولنگاری در مصرف، منابع را هرز و هدر می‌دهند.
* مصرف‌گرایی و اسراف و این چیزها... این جزو میراث‌های ما از گذشته است و متأسفانه این میراث را نگه داشتیم. ما ملت ایران باید این جامه ناساز بی‌اندام زشت را از تنمان بیرون بیاوریم. ما خیلی مصرف‌زده هستیم، باید این را حلش کنیم.
* نظام اسلامی با تولید ثروت مخالف نیست، با ایجاد ثروت مخالف نیست، بلکه مشوق اوست. اگر تولید نباشد، اگر ایجاد ثروت نباشد، حیات و بقای جامعه به خطر خواهد افتاد، اقتدار لازم را جامعه به دست نخواهد آورد، این یک اصل اسلامی است، اما اینی که آحاد مردم دلشان لک بزند برای مسابقه اشرافی‌گری، برای تجمل‌پرستی، این یک چیز بسیار نامطلوب است، این چیزی است که متأسفانه در درون ما هست، همان طور که قبلاً هم گفته‌ام؛ اسراف و مصرف‌گرایی افراطی.
* ما در زمینه مصرف، در زمینه هزینه کردن منابع مالی کشور به وسیله خود ما و به وسیله همه برادران هم‌میهن ما و به وسیله مسئولان کشور با زحمت زیاد به وجود می‌آید، دچار نوعی بی‌توجهی هستیم که بایستی این را تبدیل کنیم به یک توجه و اهتمام خاص. ما دچار اسراف هستیم، ما دچار ولخرجی و ولنگاری در مصرف هستیم.
* مسئولان کشور در درجه اول چه قوه مقننه، چه قوه مجریه و چه سایر مسئولان کشور، قوه قضائیه و غیر آن‌ها و اشخاص و شخصیت‌ها در رتبه‌های مختلف اجتماعی و آحاد مردم ما از فقیر و غنی، بایستی به این اصل توجه کنند که باید الگوی مصرف را اصلاح کنند.
* این جور مصرف کردن در همه زمینه‌ها در امور ضروری زندگی، در زیادی‌های زندگی مصرف کردن بی‌رویه و بدون منطق و بدون تدبیر عقلانی، به ضرر کشور و به ضرر آحاد و اشخاص ماست.
* ما مردم مسرفی هستیم، ما اسراف می‌کنیم، اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در وسایل گوناگون و تنقلات، اسراف در بنزین.
* قرآن می‌فرماید: «والذین اذا انفقوا»، کسانی که وقتی می‌خواهند خرج کنند، «لم یسرفوا و لم یقتروا»، نه اسراف و زیاده‌روی می‌کنند، نه تنگ می‌گیرند و با فشار بر خودشان، زندگی می‌کنند، نه، اسلام این را هم توصیه نمی‌کند.
* اسلام نمی‌گوید که مردم بایستی با ریاضت و زهد آنچنانی زندگی کنند، نه، معمولی زندگی کنند، متوسط زندگی کنند.
* ما اگر آدم‌های اهل اسراف و ولنگاری در خرج باشیم، ممکن است تحریم برای آدم مسرف و ولنگار سخت تمام بشود، اما ملتی که نه، حساب کار خودش را دارد، حساب دخل و خرج خود را دارد، حساب مصلحت خود را دارد، زیاده‌روی نمی‌کند، اسراف نمی‌کند. خب، تحریم کنند. بر یک چنین ملتی از تحریم ضرری وارد نمی‌شود.
* یک اقدام اساسی در زمینه همین پیشرفت و عدالت، آن مسئله‌ای است که من در پیام نوروزی خطاب به ملت عزیز ایران عرض کردم و آن مسئله مبارزه با اسراف، حرکت در سمت اصلاح الگوی مصرف، جلوگیری از ولخرجی‌ها و تضییع اموال جامعه است، این بسیار مسئله مهمی است.
* مردم عزیزمان توجه داشته باشند که صرفه‌جویی به معنای مصرف نکردن نیست، صرفه‌جویی به معنای درست مصرف کردن، بجا مصرف کردن، ضایع نکردن مال، مصرف را کارآمد و ثمربخش کردن است.
* اسراف در اموال و در اقتصاد این است که انسان مال را مصرف کند، بدون اینکه این مصرف اثر و کارایی داشته باشد. مصرف بیهوده و مصرف هرز، در حقیقت هدر دادن مال است.
* عادت‌های ما، سنت‌های ما، روش‌های غلطی که از این و آن یاد گرفته‌ایم، ما را سوق داده است به زیاده‌روی در مصرف به نحو اسراف.
* مصرف ما به نسبت، از تولیدمان بیشتر است، این، کشور را به عقب می‌رساند، این، ضرر‌های مهم اقتصادی بر ما وارد می‌کند، جامعه دچار مشکلات اقتصادی می‌شود.
* مسئله صرفه‌جویی و اجتناب از اسراف، فقط یک مسئله اقتصادی نیست، هم اقتصادی است، هم اجتماعی است، هم فرهنگی است، آینده کشور را تهدید می‌کند.
* تجمل‌گرایی‌ها، چشم و هم‌چشمی‌ها، هوسرانی افراد خانواده، مرد خانواده، زن خانواده، جوان خانواده، چیز‌های غیرلازم خریدن، این‌ها از موارد اسراف است.
* این‌ها حرف دین است و روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد. در روایت دارد که کسی میوه‌ای خورد و نیمی از میوه ماند، آن را دور انداخت. امام (ع) به او نهیب زد که اسراف کردی، چرا انداختی؟ در روایات ما هست که از دانه خرما استفاده کنید. تا این حد! خرده‌های نان را استفاده کنید. آن وقت در هتل‌ها میهمانی درست کنند و به یک عده‌ای میهمانی بدهند، بعد هر چه غذا ماند، به بهانه اینکه بهداشتی نیست، توی سطل آشغال بریزند! این مناسب یک جامعه اسلامی است؟ این جوری می‌شود به عدالت رسید؟
* باید خودمان را اصلاح کنیم. باید الگوی مصرف جامعه و کشور اصلاح شود. ما الگوی مصرف‌مان غلط است.
* اسراف در سطح سازمان هم اتفاق می‌افتد. رؤسای سازمان‌های گوناگون مصرف شخصی نمی‌کنند، اما مصرف بی‌رویه در مورد سازمان خودشان اتفاق می‌افتد، تجملات اداره، اتاق کار، تزئیناتش، سفر‌های بیهوده، مبلمان‌های گوناگون، باید با مراقبت و نظارت از این کار‌ها جلوگیری کرد.
* هم در سطح دولت، هم در سطح آحاد مردم، هم در سطح سازمان‌ها بایستی نگاه عیب‌جویانه به اسراف وجود داشته باشد.
