شواهد نشان می‌دهد آموزش و پرورش با تمام برنامه‌ریزی‌ها و تدابیرش، به خاطر مشکلات روز افزون درون سازمانی و همچنین گستردگی سطح فعالیت‌ها و عدم سازماندهی مناسب منابع، نتوانسته موجب کاهش آمار ترک تحصیل در کشور شود. گذری به استان‌های مختلف کشور بیانگر افزایش آمار ترک تحصیل نسبت به سنوات گذشته است.
براساس شواهد یکی از علل اصلی ترک تحصیل دانش‌آموزان فقر اقتصادی است. به همین خاطر کودکان و نوجوانان زیادی وجود دارند که بدلیل فقر و تنگدستی خانواده‌های خود به ناچار نان‌آور خانه می‌شوند. سواد پایین والدین، نبود مدرسه در نزدیکی محل سکونت، عدم رضایت والدین برای فرستادن فرزندان به ویژه دختران به مدارس شبانه‌روز یا محلی خارج از محل زندگی خود و مبتلا بودن به بیماری و مشکلات جسمی کودکان و نوجوانان از دیگر عللی است که برخی از دانش‌آموزان را مجبور به ترک تحصیل می‌کند. اما طی دو سال اخیر درد دیگری به نام کرونا هم به موارد بالا اضافه شده تا خیال مسئولانی که در حالت عادی برنامه‌ای برای جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان نداشتند را راحت کند.
ترک تحصیل ۵۰ درصد دختران عشایر
تأثیرات منفی شیوع کرونا در کشور آنقدر زیاد است که هر لحظه خبری در این باره پخش می‌شود. از حدود دو سال قبل و با افزایش مبتلایان به این بیماری بود که مدارس هم غیر حضوری شدند. از آن زمان وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان تحت تأثیر شرایط قرنطینه قرار گرفت. به گونه‌ای که آمار رسمی در برخی مناطق خبر از چند برابر شدن ترک تحصیل و فاصله گرفتن دانش‌آموزان از درس و مشق می‌دهد. از طرف دیگر، بالا رفتن ترک تحصیل دختران عشایر نگرانی‌ها را بیش از پیش افزایش داده است. چندی پیش مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر وزارت آموزش و پرورش با اشاره به آمار ۵۰ درصدی ترک تحصیل دختران عشایر در دوره ابتدایی گفته بود: «برای کاهش آمار بازماندگان از تحصیل در مناطق عشایری می‌توان سرویس ایاب‌و ذهاب برای آن‌ها فراهم کرد. با این کار طبیعتاً پوشش تحصیلی دختران بیشتر خواهد شد. همچنین در این راستا به دفعات تأکید شده که معلمان بی‌تجربه و تازه کار را برای مناطق محروم و حرفه‌ای‌ها را برای نقاط بهتر انتخاب می‌کنند. این موضوع متأسفانه موجب کاهش کیفیت آموزش در مدارس عشایری و روستایی شده است. زیرا اضلاع ناقص یادگیری مانند، نیروی انسانی و تجهیزات تلاقی می‌یابند و مشکلات بیشتری را ایجاد می‌کنند.» محمدرضا سیفی ادامه داد: «متأسفانه نبود زیرساخت‌های لازم معضلات را دو چندان کرده و از طرف دیگر عقاید و تفکرات عشایری و نقش دختران در روند تولیدات گیاهان، لبنیات، فرش و... منجربه ترک تحصیل آن‌ها می‌شود. برای این مسائل باید چاره اندیشی کرد.» پوشش تحصیلی فقط عدالت آموزشی نیست. بنابر این نباید پوشش تحصیل دختران عشایر را با عدالت آموزشی اشتباه گرفت. عدالت آموزشی در حقیقت به منظور کیفیت‌بخشی به محتوا و آموزش است. شرایط عشایر به علت پیچیدگی‌ها و مسیر کوچ متفاوت است. بنابراین سیستم آموزشی کشور باید به منظور جلوگیری از ترک تحصیل دختران عشایری امکانات و خدمات کافی در اختیار آن‌ها قرار دهد.
افزایش ترک تحصیل در هرمزگان
افزایش ترک تحصیل در مناطق دور افتاده روستایی هرمزگان خبر خوبی نیست. به طوری که رئیس انجمن مطالعات برنامه درسی این استان از گروه‌های داوطلبانه مردم نهاد دعوت کرده تا برای ترویج و تداوم آموزش مدرسه‌ای، جهت کاهش ترک تحصیل در این مناطق پیش‌قدم شوند. دکتر محمد جمالدینی با بیان اینکه کرونا فقط توانست نشان دهد چقدر سیستم آموزشی کشور شکننده است، گفت: «دانش‌آموزان به دلایلی همچون فقر مالی، عدم وجود مدرسه در دوره‌های تحصیلی بالاتر، نبود مدرسه شبانه‌روزی، کمبود سرویس ایاب و‌ذهاب از روستا به مدرسه، وجود باور‌های غلط در جوامع روستایی مانند عدم حضور دختران در دوره‌های تحصیلی بعدی و ازدواج زودرس و مسائل دیگر از جریان آموزش و مدرسه باز می‌مانند که این امر می‌تواند برای فرد، خانواده و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، ضرر‌ها و آسیب‌هایی را در پی‌داشته باشد. با این حال بار‌ها گفته‌ایم با جلوگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان در مناطق محروم و دور افتاده می‌توان جلو این آسیب‌ها را گرفت.»
۱۰۲ روستای قزوین فاقد پوشش اینترنت
وقتی کرونا سایه سنگین خود را بر سر سیستم آموزشی کشور پهن کرد و آموزش‌های مجازی جای آموزش‌های حضوری را گرفتند، بخشی از دانش‌آموزان به خاطر مهیا نبودن تجهیزات و امکانات لازم برای تحصیل در این روش از درس و مدرسه باز ماندند. در قزوین و به گفته مدیرکل آموزش‌وپرورش این استان، ۱۰۲ روستا فاقد پوشش اینترنت هستند که موجب شده تا تعدادی از دانش‌آموزان ساکن در این مناطق امکان برخورداری از آموزش‌های مجازی را نداشته باشند. حسنعلی اصغری برای اینکه این دانش‌آموزان بتوانند هر چه زودتر به کلاس درس بازگردند پیشنهاد داده تا بازگشایی مدارس به‌تدریج و با اولویت مناطقی که امکان ارائه آموزش مجازی ندارند، صورت گیرد و در این مناطق کلاس‌ها به‌صورت حضوری برگزار شود. براساس آمار‌های موجود، هم‌اکنون ۵۴۸ مدرسه قزوین زیر ۵۰ نفر دانش‌آموز دارند و ۱۳ مدرسه دیگر نیز با حضور یک معلم و یک دانش‌آموز در یک مدرسه اداره می‌شود.
اینجا هیچ دختری دیپلم ندارد
در روستای بزپیران از توابع شهرستان بمپور استان سیستان وبلوچستان دانش‌آموزان زیادی به دلیل نداشتن فضای آموزشی لازم به‌رغم استعدادی که دارند مجبور به ترک تحصیل می‌شوند. به خصوص دانش‌آموزان دختر بیشترین ضربه را می‌خورند که یا خانه‌نشین یا مجبور به ازدواج‌های زود هنگام می‌شوند. این روستا در ۳۵ کیلومتری شهرستان بمپور به نیکشهر قرار دارد. روستا ۲ هزار نفر جمعیت دارد و فضای آموزشی آن، علاوه بر دانش‌آموزان خود دانش‌آموزان چند روستای دیگر را نیز پوشش می‌دهد که فاقد دوره متوسط دوم است. بنابراین همه دختران روستا بعد از پایان دوره متوسطه اول ازدواج می‌کنند و ادامه تحصیل برای آن‌ها غیر ممکن می‌شود. به همین دلیل والدین دانش‌آموزان دختر به آن‌ها اجازه رفت وآمد به مرکز شهرستان یا ماندن در خوابگاه‌های شبانه‌روزی برای تحصیل را نمی‌دهند. چون آن‌ها برای رفت وآمد به مدرسه مجبورند روزانه کنار جاده بایستند و با کامیون و خودرو‌های عبوری رفت وآمد کنند.
متأسفانه در این روستا هیچ دختر دیپلمه‌ای وجود ندارد. اما وقتی در مورد مدرسه یا فضای آموزشی در این روستا حرف می‌زنیم باید بدانیم منظور چند تکه حصیر در زیر درخت یا کنج دیواری است که تخته‌ای شکسته برای نوشتن مطالب، روبه‌روی دانش‌آموزان قرار داده‌اند و نامش را کلاس گذاشته‌اند. اگر هم چهاردیواری فرسوده‌ای به نام مدرسه وجود اشته باشد حتماً فاقد تجهیزات سرمایشی و گرمایشی است.
