مهم‌ترین دلایل فارغ از کتابخوانی در اوقات فراغت عبارتند از عدم فرصت کافی، مناسب نبودن امکانات آموزشی، احساس فقدان نیاز به کتاب، بالا بودن قیمت کتاب و... هر یک از این موارد موجب کاهش ساعات مطالعه در روز است. مطالعه و مصارف استفاده از کتاب، جنبه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که با توجه به وجه تمایز آن می‌توان با استفاده از روش‌های مختلف آموزشی افراد را به مطالعه علاقه‌مند ساخت. درواقع به طرق مختلف باید جای خالی کتاب را در برنامه اوقات فراغت افراد جایگزین کرد.
از دوران تاریخ کهن و قومیت‌های مختلف به همراه آداب و رسوم سنتی و ماجرا‌های زندگی واقعی را در مطالعه خواندن کتاب می‌گنجاند و تفسیری زنده از روح انسان‌های گذشته که از مسیر طوفان نادانی به ساحل آرام بخش دانایی پا گذاشته‌اند.
فرانسوا ولتر، نویسنده و فیلسوف فرانسوی می‌گوید: «هر چه بیشتر کتاب بخوانید بیشتر از زندگی حقیقی برخوردار خواهید شد.»
فهمیدن معنای زیبای زندگی برای درک پیچیدگی‌ها به وجود آمده که بخش مهمی از آن برای تربیت و آموزش نسل جوان و هدایت آن‌ها به جهت کسب هویت‌های احراز شده است. آلبرت انیشتاین، یادگیری خود را از کتاب بدین صورت معنا کرده است: «به نظر من کتاب بیش از درس به انسان می‌آموزد. من نه دهم از معلومات خود را از کتاب آموخته‌ام و یک دهم را از معلم و درس.»
اعتقاد به بحرانی بودن مسئله کتابخوانی در یک نگاه موجب کاهش میزان مطالعه در تمامی جهات شده است. آمار و ارقامی که در جهت خرید و افزایش مصرف بی‌رویه دیگر ابزار مصرفی دارد خیلی بیشتر از درصد زمان تلف شده در اوقات فراغت جهت کتابخوانی است.
پایین بودن میزان ساعات مطالعه وضعیت بحرانی را در کشور ما در مقایسه با دیگر کشور‌ها به وجود آورده است که عدم ترغیب و تمایل به امر کتابخوانی، قدرت خرید، تقاضا بر اساس نیاز و پایین بودن سواد از جمله آنهاست.
ورود جامعه به سبک مدرن و توسعه فناوری‌های اطلاعات در زمینه‌های گوناگون نیز موجب عدم‌تمایل به مطالعه کتاب شده است. در واقع جامعه اطلاعاتی تناقضی در خود دارد. از یک سو جوهره آن اطلاعات و فناوری ارتباطی است و از سوی دیگر به دلیل حجم داده‌های دم دستی و آسان، ما را از حوصله خرید و خواندن کتاب دور کرده است. در چنین شرایطی انواع کتاب‌های نامعلومی سر از بازار درمی‌آورند که مخاطب خاصی برای استفاده از آن وجود ندارد. هر چند عوامل بسیاری در پایین بودن امر کتابخوانی دخیلند، اما مهم‌ترین مسئله نشر کتاب و موضوع مورد بحث آن است که آیا کتاب‌های منتشر شده می‌تواند مخاطبین را به خود جذب کند. به عنوان راه‌حل باید گفت ایجاد کتابفروشی‌های زنجیره‌ای در مکان‌های عمومی شهر و تبلیغات مؤثر موجب نوعی توجه خاص به این مسئله می‌شود.
