سرویس جامعه جوان آنلاین: تالاب کویری میقان اراک پس از بارندگیهای اخیر بعد از یک دهه از وضعیت خشکسالی نجات یافت. حالا انگار طبیعت کمک کرده تا مسیر اشتباه گذشته را که باعث شده سالها خسارت به تالابها و محیط زیست کشور وارد شود، جبران کنیم.
با هماهنگی وزارت نیرو در سال ۹۳ با پیوست قانون حفاظت از تالابها ۳ میلیون هکتار از وسعت تالابها به ثبت رسید. در مصوبه اخیر دولت هم تمامی صخرهها، خورهای حاشیه تالاب و علفهای دریایی اطراف به وسعت تالابها افزوده شد. اتفاقی که نشان از جدیت برای حمایت از تالابها دارد.
سوپر مارکت زیستی
تالابها یکی از حاصلخیزترین اکوسیستمهای جهان و قابل قیاس با جنگلهای بارانیاند و به عنوان غنیترین اکوسیستم، بیشترین تنوع زیستی را به خود اختصاص دادهاند. تالابها تقریباً ۷ درصد مساحت کره زمین را تشکیل مىدهند و انواع گونههای مختلف گیاهان، حشرهها، دوزیستان، خزندگان، پرندگان، ماهیها و پستانداران را در خود جای دادهاند. بنابراین میتوان تالاب را به عنوان یک سوپرمارکت زیستی معرفی کرد.
هم اکنون ۴۵ تالاب کشور منشأ گرد و غبار محسوب میشوند و اگر در شرایط تالابی قرار نداشتهباشند، وسعت ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار هکتاریشان اطرافشان را آلوده میکنند.
تالاب هامون در استان سیستان، مجموعه تالابهای بختگان در استان فارس، تالاب هورالعظیم و شادگان در استان خوزستان از جمله تالابهایی هستند که میتوانند منشأ تولید ریزگردها باشند.
در حال مطالبه حقابه
تأمیننشدن حقابه، ورود آلودگی از جمله آلودگی فاضلابهای شهری و روستایی و پساب صنعت، تصرفات و تغییر کاربری غیرمجاز تالابها از جمله تهدیدات مهم تالابهای ایران است.
از اواخر سال قبل سیاستهای جدیدی برای مدیریت تالابها آغاز شدهاست. در قانون حفاظت از تالابها آییننامههای اجرایی تدوین شده تا با معضلات موجود مقابله شود. تعیین نیاز آبی تالابها اولین بحثی است که به صراحت در قانون آمده و وزارت نیرو مکلف به تأمین آن است. همچنین مطالعات نیاز آبی ۳۴ تالاب و مجموعه رودخانهای به پایان رسیده و سازمان محیطزیست برای ۱۸ تالاب دیگر در حال مطالبه حقابه است که تا تیرماه این مطالعات به پایان خواهد رسید.
آبگیری در دل کویر
پایش کمی و کیفی تالابها هم از برنامههای مدنظر سازمان محیط زیست است که برای انجام پایشهای کیفی بهزودی سیستم دبیسنج در ورودی رودخانهها نصب میکند تا آب ورودی به تالابها را کنترل کند. در همین زمینه روز گذشته هم مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان محیطزیست از آبگیری بختگان و آبگیرهای ۵۰ تا ۱۰۰ هزار هکتاری در دل کویرهای نیمه شمالی و جنوبی کشور خبر داد و گفت: «هرچند امسال دریاچه ارومیه وضعیت مناسبی پیدا کردهاست، اما از آنجایی که دریاچه ارومیه در منطقه کوهستانی پرباران واقع شدهاست، بهبود شرایط آن دور از انتظار نبود. آنچه باعث خرسندی ما شدهاست آبگیری تالابهای کویری همچون مهارلو، جازموریان، دریاچه نمک و حوض سلطان در دل کویر است.»
دیپلماسی آب
مسعود باقرزاده کریمی با بیان اینکه همچنان وضعیت تالاب گاوخونی با آبگیری حدوداً ۴۰ درصدی مناسب نیست، به «مهر» ابراز داشت: «با وجود بارندگیهای مناسب، به دلیل برداشتهایی که از زایندهرود صورت میگیرد، آب به میزان لازم به این تالاب سرازیر نمیشود.» وی با تأکید بر اینکه وضعیت هامون به طور کلی وابسته به جریان آبی رودخانه هیرمند است، افزود: «با تخلیه رسوبات و اتصال انهار به تالاب آبهای حاصل از بارندگی به تالاب وارد شدند، اما آبگیری کامل این تالاب بستگی به سیاستهای افغانستان دارد. به همین دلیل با جدیت مباحث دیپلماسی آب را در این حوضه فعال نگه داشتهایم، اما برای تخصیص حقابه هامون مذاکره جدیدی انجام نگرفته است.»
احیا پس از ۳۶ سال
در سال آبی جدید با پیگیریهای انجام گرفته سازمان محیطزیست حقابه تالاب گاوخونی بهگونهای رها شد که آب به تالاب برسد، اما با توجه به اختلافنظر میان وزارت نیرو و محیطزیست از ۱۴۰ میلیون مترمکعبی که انتظار میرفت آب وارد تالاب شود، حجم قابلتوجهی به تالاب نرسید.
وزارت نیرو معتقد است حجم مدنظر از محل رهاسازی سد تأمین شد، اما به دلیل اینکه در میانه راه به مصارف کشاورزی و صنعت رسیده این مشکل به وجود آمد. سیلابهای اخیر هم با وجود اینکه خسارتهای بسیاری برای غرب و جنوب غربی کشور به همراه داشت، اما توانست به بهبود وضع تالابها در این مناطق کمک کند.
در استان البرز هم با ورود آب از سمت کردان به تالاب فصلی روستای صالحیه تالاب نظرآباد پس از ٣٦سال آبگیری شد. این تالاب که تنها تالاب استان البرز است، با بارشهای چند ماه اخیر پر آب شده و میزبان بیش از ۳۰ نوع پرنده است.
واقعیتی که وجود دارد این است که در مناطق مرکزی کشور آب نقش حیاتیتری دارد و کاربرهای مختلف تلاش میکنند آب را برای برنامههای خود هزینه کنند. اولویتهای انسانی در رتبههای بالاتری نسبت به محیط زیست و اکوسیستم کشور قرار میگیرند و همین امر باعث میشود تالابهایی همچون گاوخونی سهمی از بارشها نداشته باشند.