سرویس سیاسی جوان آنلاین: پرتاب ماهواره «نور» را می‌توان یک قدم بزرگ بعد از چند شکست پیاپی در عرصه فضایی دانست. پرتابی که نشان می‌دهد مراکز توسعه برنامه فضایی کشورمان بیش از ارزیابی غربی‌هاست و به طور حتم در آینده می‌توان انتظار پیروزی‌های جدی‌تری داشت؛ دستاورد‌هایی که به قول امریکایی فراتر از یک وب‌کم لرزان در آسمان باشد.
در میانه سال‌های دهه ۶۰ و اوج‌گیری جنگ شهرها، رژیم بعثی عراق با هدف تحت فشار قرار دادن نظام جمهوری اسلامی و جامعه ایرانی اقدام به هدف قرار دادن گسترده اماکن مسکونی به وسیله گروه‌های بزرگ هواپیما‌های بمب‌افکن و همچنین راکت‌های کوتاه‌برد در مناطق مرزی می‌کرد. از سوی دیگر تحریم‌های یکجانبه تسلیحاتی توان نیروی هوایی را برای پاسخ متقابل تضعیف کرده بود. از همین رو با باز شدن منفذی از سوی رژیم قذافی برای فروش موشک‌های اسکاد. بی اولین گردان موشکی سپاه پاسداران با نام «حدید» به فرماندهی شهید طهرانی‌مقدم تشکیل شد. اولین دوره آموزشی این گروه در سوریه برگزار شد و پس از عملیات‌های اولیه و کارشکنی مستشاران لیبیایی این گردان برای اولین بار پرتاب یک موشک را در سال ۶۴ به صورت مستقل انجام داد. در طول جنگ یگان موشکی سپاه ۱۴۰ موشک در پاسخ به حملات بعثی‌ها به سمت عراق پرتاب کرد.
پس از آن با گسترش سازمان موشکی سپاه در قالب نیروی هوایی توسعه بومی موشک‌های بالستیک ایرانی آغاز شد. تکنولوژی موشک سوخت مایع در دهه ۷۰ و تکنولوژی سوخت جامد در دهه ۸۰ شمسی در ایران بومی شد و در دهه ۹۰ نیز موشک‌های ایرانی به توان نقطه‌زنی دست پیدا کردند. از سال ۱۳۸۸ با اضافه شدن پسوند فضایی فعالیت‌های حوزه فراجوّ نیز به مأموریت‌های این نیرو اضافه شد. هدف قرار دادن مقر‌های منافقین در عراق، انهدام مراکز تجمع داعش در شرق سوریه و موشک‌باران پایگاه «عین‌الاسد» نیروهای امریکایی در عراق مهم‌ترین عملیات‌های یگان موشکی سپاه در عرصه بین‌المللی بوده است.
چرا ماهواره‌های نظامی ابزار راهبردی در دنیا هستند؟
اولین ماهواره دنیا در سال ۱۹۵۷ میلادی و با پرتابگر R-۷ از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد. یک سال پس از این اقدام امریکا نیز ماهواره دیگری با نام ونگارد به فضا پرتاب کرد.
از آن زمان تاکنون هزاران ماهواره با کاربرد‌های نظامی، هواشناسی، مخابراتی و انجام امور تحقیقاتی به فضا پرتاب شده و بدون این اجرام در حال حرکت بر فراز زمین بخش مهمی از شالوده زندگی بشر از هم می‌پاشد. در حوزه نظامی فناوری ماهواره یکی از مهم‌ترین اجزای جنگ شبکه‌ای و تسلط راهبردی بر دشمن است. امروزه ماهواره ابزاری راهبردی در شناسایی مواضع و عکسبرداری فضایی ایفا می‌کند. همچنین ماهواره‌های نظامی نقش اصلی برای فراهم آوردن ارتباطات امن بین‌قاره‌ای برای هماهنگی نیروهای رزمی و مراکز فرماندهی را ایفا می‌کنند. موفقیت ایالات متحده در عملیات‌های نظامی گوناگون همچون توفان صحرا در سال ۱۹۹۱ مرهون قدرت ارتباطی و شناسایی ماهواره‌ها است. دامنه این تأثیر چنان فرارفته که امروزه حتی بسیاری از امور غیرنظامی همچون مکان‌یابی نیز مرهون فعالیت شبکه‌های ماهواره‌ای ناوبری جهانی مانند جی. پی. اس است.
به غیر از امریکا و روسیه کشور‌های متعددی به سمت کسب دانش حضور در فضا و ساخت ماهواره‌های نظامی حرکت کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به چین، ژاپن، فرانسه و رژیم صهیونیستی اشاره کرد. حتی برخی کشور‌ها مانند امارات متحده عربی با استفاده از توان سایر کشور‌ها به سراغ پرتاب ماهواره‌های نظامی رفته‌اند. در این میان هنوز مالکیت ۶۰ درصد ماهواره‌های نظامی متعلق به ایالات متحده امریکاست و همچنین اولین کشوری محسوب می‌شود که یک شاخه مجزای نظامی برای نیروی فضایی تأسیس کرده است.
برنامه موشکی و فضایی در دایره هدف امریکایی‌ها
از ابتدای شدت یافتن فشار‌ها در پرونده هسته‌ای ایران برنامه فضایی و موشکی ایران یکی از نقاطی بود که مورد توجه غرب و امریکا قرار داشت. نهاد‌های مرتبط با برنامه فضایی و موشکی از همان ابتدا چه در قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و چه در تحریم‌های یکجانبه امریکا و اروپا هدف تحریم قرار گرفتند و حتی به این بهانه صادرات برخی فلزات حساس و مهم به ایران همچون تنگستن، گرافیت و فیبر‌های کربنی به ظن استفاده در برنامه موشکی ممنوع شد.
اوج این فشار‌ها در قطعنامه ۱۹۲۱ بود که به صورت تلویحی اجازه بازرسی محموله‌های هوایی و موشکی برای مقابله با برنامه موشکی ایران صادر شد. با امضای تفاهم‌نامه هسته‌ای برجام نیز قرار شد تحریم‌ها علیه برنامه موشکی ایران پابرجا بماند. در کنار تمام این‌ها و طبق اعتراف صریح مقامات امریکایی دستگاه‌های اطلاعاتی امریکا یک برنامه گسترده را برای فروش قطعات معیوب و خرابکاری در برنامه موشکی ایران آغاز کرده‌اند.
نکته مهم این است که با تمام این فشار‌ها توسعه برنامه فضایی و موشکی ایران همچنان ادامه یافته است. ایران در حوزه موشکی توانسته به نوعی توان درون‌زا دست یابد که در مقابل تمام فشار‌ها مقاوم است. برنامه فضایی ایران نیز به‌رغم برخی ناکامی‌ها توانسته با شلیک ماهواره «نور» به فضا پویایی خود را نشان دهد.
به این ترتیب ایران نشان داده که تحریم‌های نظامی نه تنها در کاهش توان دفاعی ایران مؤثر نبوده بلکه انگیزه‌ای برای توسعه سریع‌تر این حوزه راهبردی را هم فراهم کرده است.
قدم محکم بعد از چند شکست پیاپی
نگاهی به تاریخچه پرتاب‌های فضایی ایران نشان می‌دهد که از سال ۹۳ شمسی و پرتاب ماهواره فجر که عمری کوتاه داشت تاکنون هیچ پرتاب موفق دیگری در کارنامه ایران درج نشده است. پس از چندین پرتاب موفق ماهواره‌بر سفیر، ایران امید داشت که پرتابگر طلوع بتواند دسترسی ماهواره‌های ایرانی را به مدار‌های بالاتر و با وزن بیشتر تسهیل کند.
ماهواه‌بر سفیر امکان دسترسی به مدار‌هایی تا ارتفاع ۴۵۰ کیلومتر از سطح زمین را فراهم می‌کرد که به این مدار‌ها در علوم فضایی مدار «لئو» نیز گفته می‌شد. ماهواره‌بر دو مرحله‌ای سیمرغ با توان بالاتر امکان دسترسی به مدار‌های ۵۰۰ تا ۷۵۰ کیلومتر را فراهم می‌کرد. با وجود تمام تلاش‌هایی که در این باره صورت گرفت به نظر می‌رسد تمام تلاش‌های صورت گرفته با محوریت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با شکست روبه‌رو شد. تاکنون دو تلاش برای پرتاب ماهواه‌های پیام و ظفر به دلیل عدم رسیدن ماهواره‌بر سیمرغ به شکست انجامیده است.
شلیک موفق ماهواره نور با استفاده از ماهواره‌بر قاصد در حقیقت نقطه پایانی بر شکست‌های فضایی ایران بود. نکته مهم در این باره استفاده ایران از موتور‌های سوخت جامد با قابلیت تغییر بردار رانش در این پرتاب بود. این فناوری مهم که امکان هدایت موشک‌های فضایی و بالستیک را در فضای بیرون جو فراهم می‌کند، موفقیتی است که ایران را در جمع معدود کشور‌های صاحب این فناوری قرار می‌دهد.
از سوی دیگر پرتاب ماهواره نور نشان‌دهنده اعلام حضور مستقل سپاه در حوزه فناوری‌های فضایی است.
«نور» چه ابزار‌هایی در اختیار ایران قرار می‌دهد؟
طبق اعلام رسمی فرماندهی فضایی سپاه اولین وظیفه ماهواره «نور» شناسایی مواضع مهم دشمن و سپس عملیات‌های ناوبری و ارتباطاتی است. هم‌اکنون این ماهواره بعد از قرار گرفتن در مدار، مراحل تست حسگر‌ها و سامانه‌های نظامی خود را می‌گذراند و به نظر می‌رسد بعد از یک هفته به صورت عملیاتی انجام مأموریت‌های محوله را آغاز کند.
طبق لوگویی که از ماهواره نور بر روی پرتابگر قاصد درج شده این ماهواره قابلیت عکسبرداری از فرای جو زمین را داراست. به این ترتیب ایران به دسته کشور‌هایی خواهد پیوست که امکان شناسایی مواضع دشمن از فضا را بدون محدودیت‌هایی همچون بدی آب و هوا خواهند داشت.
از سوی دیگر با استفاده از توانمندی‌های ناوبری این ماهواره امکان هدایت جنگنده‌ها و موشک‌های ایرانی نیز فراهم خواهد شد. ماهواره‌بر قاصد نیز می‌تواند بستری مناسب برای آزمودن تکنولوژی‌های جدید در حوزه پرتاب باشد کما اینکه از هم‌اکنون برنامه‌های جدی‌تری برای تکمیل پازل مدنظر سپاه برای تقویت توانمندی‌های نظامی ایران در فضا وجود دارد.
به طور حتم بخش مهمی از این توانمندی نیاز به پرتاب ماهواره‌های بزرگ‌تر به مدار‌های بالایی دارد. استقرار ماهواره‌ها در فضایی بالاتر علاوه بر این که عمر طولانی‌تری را برای آن فراهم می‌کند محدوده خدمات‌رسانی آن را به خصوص در امور ارتباطی نیز گسترده می‌کند. در کنار این پرتاب ماهواره «نور-۲» به عنوان گام بعدی سپاه در عرصه فضایی اعلام شده است. این ماهواره از توانمندی‌های گسترده‌تری نسبت به نمونه قبلی خود برخوردار است و در مدار بالاتری قرار خواهد گرفت.
