سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: در دنیایی که کرونا وجود نداشت، الان نمایشگاه کتاب درحال برگزاری بود، ناشران درحال فروش کتاب‌هایشان و مردم میهمانان این نمایشگاه بودند و کتاب می‌خریدند. دغدغه‌مان این بود که اگر باران بیاید، چه خسارتی به ناشران وارد می‌شود، اگر مثل سال گذشته هوا سرد شود، چه کاری انجام بدهیم؟ دغدغه‌‌هایی که همیشه در برگزاری نمایشگاه داشتیم و کرونا با آمدنش ما را به‌سمت‌وسوی دیگری برد. هفته گذشته بود که نیکنام حسین‌پور به قول خودش ایده برگزاری نمایشگاه را به‌صورت مجازی مطرح کرد، اید‌ه‌ای که در همان ساعت‌‌های اولیه، مخالفان آن بیشتر از موافقانش بود.
محمدجواد مرادی‌نیا، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی ارشاد یکی از مخالفان برگزاری مجازی نمایشگاه است و می‌گوید: «در روز‌هایی که کرونا در کشور شایع شده، شاهد هستیم که برخی ناشران به‌علت اینکه امکان تردد مردم و بازگشایی فروشگاه‌‌ها وجود ندارد، خدمات خود را در فضای مجازی به مردم ارائه می‌دهند. این مساله به‌خودی‌خود مفید است، اما برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب قابل‌اجرا نیست و آنچه این رویداد فرهنگی را متمایز کرده، حضور پرشور مردم و علاقه‌مندان به این حوزه و برگزاری فیزیکی آن است و نمایشگاه مجازی نمی‌تواند جایگزین این رویداد بزرگ فرهنگی شود.» این نشان می‌دهد که در ارشاد هم این طرح مخالفانی دارد و همکاران نیکنام حسین‌پور خیلی موافق نیستند که این اتفاق بیفتد. از طرف دیگر، ناشران هم در گروه‌‌های مخالف به بحث و تبادل‌نظر درباره این موضوع پرداختند و به گفته یکی از ناشران، کاش بدانیم که با موافقت کردن با طرح مجازی نمایشگاه، خودمان را از برگزاری نمایشگاه فیزیکی محروم می‌کنیم و از دوش ارشاد هم با این نمایشگاه نصفه‌ونیمه باری برداشته می‌شود. در صفحه امروز سراغ کسی که این ایده را مطرح کرد و دو ناشر داخلی و خارجی رفتیم تا برایمان از نمایشگاه مجازی کتاب بگویند.
درخواست از ارشاد برای برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب
نیکنام حسین‌پور، مدیرعامل خانه کتاب درباره طرح برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب تهران به «فرهیختگان» گفت: «این در حد یک طرح و ایده بود. البته یک‌بار تجربه آن را با یکی از شرکت‌‌هایی که با ارشاد کار می‌کنند، داشتیم. طرحی که مدنظر داشتم این بود که فضای مصلی را به‌صورت شماتیک طراحی کنیم تا هر ناشری در همان فضا، غرفه داشته باشد، مثل همان ثبت‌نام نمایشگاه و نام کاربری به آنها می‌دادیم و می‌توانستند کتاب‌هایشان را کم و زیاد کنند. از این طریق ناشران می‌توانستند به‌صورت مجازی غرفه داشته باشند و همان فضای مصلی در مجازی پیاده شود.»
حسین‌پور درمورد ارسال کتاب برای مشتریان گفت: «براساس این ایده با شرکت پست هم هماهنگی‌‌هایی صورت می‌گیرد تا کتابها پست شوند. حتی گلایه ناشران از کمبود جا برای غرفه‌هایشان، اینجا دیگر وجود ندارد. خارج از بحث کرونا، این طرح می‌تواند به ناشران کمک کند. چون همه شهروندان ممکن است امکان حضور فیزیکی در نمایشگاه نداشته باشند، اما این مدل برگزاری کمک‌کننده است؛ هم با تازه‌‌های نشر آشنا می‌شوند هم امکان خرید دارند.»
در ادامه به موضوعی که ناشران مطرح کردند، پرداختم که همه الان خودشان فروش آنلاین دارند، پس چرا باید این نمایشگاه مجازی را داشته باشیم، حسین‌پور گفت: «مطلوب این است که برگزاری نمایشگاه به‌صورت فیزیکی باشد، حضور خود نویسنده‌‌ها و گفت‌وگو‌هایی که صورت می‌گیرد، مطمئنا خیلی کمک‌کننده است. اما شرایط فعلی جامعه این امکان را به ما نمی‌دهد، برای همین به‌سمت برگزاری نمایشگاه به‌صورت مجازی رفتیم. اتفاقا کرونا امکان جدیدی را به اصحاب فرهنگ و هنر داد تا برنامه‌‌ها را به‌صورت مجازی برگزار کنند. نوع سبک زندگی مردم متفاوت شده، قطعا مطلوب ما این است که نمایشگاه به‌صورت فیزیکی برگزار شود.»
می‌پرسم این ایده را به معاون فرهنگی و وزیر ارشاد هم داده‌اید، که می‌گوید: «من با توجه به تجربه‌ای که داشتم و باسابقه‌ترین فرد در زمینه برگزاری نمایشگاه کتاب بودم، از نمایشگاه هفتم تاکنون حضور داشته و همه مسائل را دیده‌ام، با شرکت موردنظر صحبت کردیم و درخواست مکتوب هم برای جوادی، معاون فرهنگی ارشاد فرستادیم که می‌شود روی این موضوع تامل کرد. بعد از موافقت معاونت با شرکت‌‌های مختلف صحبت می‌کنیم تا زیرساختهای آن فراهم شود. ۱۵ روز پیش نامه را فرستادیم، اما هنوز جوابی نگرفته‌ایم. اگر جواب بدهند، قطعا می‌شود درموردش صحبت کرد.»
حسین‌پور درمورد برگزاری فیزیکی نمایشگاه کتاب گفت: «هنوز تصمیمی گرفته نشده است. در فصل بهار که قطعا برگزار نمی‌شود، در تابستان هم احتمال برگزاری آن کم است و فقط پاییز و همان هفته کتاب می‌ماند.»
هزینه‌‌های میلیاردی برگزاری نمایشگاه کتاب را به صنف نشر بدهید
سعید مکرمی، مدیر انتشارات اسم که یکی از نشر‌های خوب این سالها بوده است، درباره برگزاری نمایشگاه به‌صورت مجازی نظرات خوبی را با «فرهیختگان» مطرح کرد. حرف‌‌هایی که مهم است و مطمئنا مسئولان باید به آن توجه کنند.
مکرمی می‌گوید: «در رابطه با خبری که برای برگزار کردن نمایشگاه به‌صورت مجازی پخش شده، چند نکته قابل‌تامل است. نکته اول خود برگزار‌کننده نمایشگاه مجازی است و مشخص نیست کدام قسمت وزارت ارشاد متولی برگزاری این نمایشگاه است؟ در برگزاری نمایشگاه کتاب، یکی از موسسات ارشاد که موسسه نمایشگاههای فرهنگی است، متولی برگزاری نمایشگاه می‌شود ولی الان موسسه دیگری از ارشاد یعنی خانه کتاب، این موضوع را مطرح کرده است. پس نحوه مدیریت ا‌ولین مساله است.
مورد بعدی این است که ما در نمایشگاه کتاب تهران چند موضوع را با هم داشتیم. مردم با حضورشان کتابهای تازه را می‌دیدند و غرفه‌به‌غرفه می‌چرخیدند و دیگر اینکه نمایشگاه به‌مثابه یک رویداد ملی بود، هم مردم و هم نویسندگان و نخبگان در آن حاضر می‌شدند. نویسنده در غرفه ناشرش می‌نشست و کتاب‌هایش را امضا می‌کرد و نمایشگاه، فروشگاهی بود که مردم خریدهایشان را انجام می‌دادند.»
وی با طرح پرسشی درمورد کارکرد برگزاری نمایشگاه مجازی گفت: «وقتی ما می‌گوییم نمایشگاه را می‌خواهیم به‌صورت مجازی برگزار کنیم با چه چیزی مواجه هستیم؟ آیا با بعد نمایشگاهی آن مواجهیم یا با بعد رویدادگونه‌اش یا بعد فروشگاهی آن؟ در این سالها چالش‌‌های متعددی برای نمایشگاه مطرح شده که نمایشگاه کتاب یک فروشگاه است یا نمایشگاه؟ بحث‌‌های مختلفی داشت و موافقان و مخالفان درمورد این موضوع صحبت کردند. الان نمی‌خواهم این بحث را باز کنم، اما نمایشگاه کتاب به‌خاطر ذوابعاد بودنش، همیشه بعد فروشگاهی‌اش را تعدیل می‌کرد. فرصت‌‌هایی فراهم می‌شد که می‌توانستیم بگوییم که دیگر نمایشگاه فقط فروشگاه نیست ولی وقتی درمورد فروشگاه مجازی کتاب صحبت می‌کنیم، اگر بنا بر این باشد که صرفا یک اطلاع‌رسانی درمورد کتابهای تازه چاپ‌شده داشته باشیم، با چهار عکس و یک سایت؛ این اتفاق نمی‌افتد.»
مدیر انتشارات اسم اضافه کرد: «اگر می‌خواهیم یک شبکه اجتماعی داشته باشیم تا فقط یک رویداد برگزار کنیم، در شبکههای اجتماعی همین الان این اتفاق درحال افتادن است، خود اینستاگرام در این یک‌ماه زیاد رویداد لایو برگزار کرده حتی در ژانر‌های مختلف کتاب، سینما و... . اگر می‌گویند می‌خواهیم یک فروشگاه برگزار کنیم، آن‌وقت من به‌عنوان یک ناشر می‌گویم ما تعداد زیادی محل فروش کتاب داریم. فروشگاه‌‌های کتاب در شهرستان‌‌ها از هفته گذشته و در تهران از امروز می‌توانند فعالیت خود را شروع کنند. پس کتابفروشیها را برای فروش کتاب داریم. سایت‌‌های مجازی و آنلاین فروش کتاب هم داریم. بسیاری از ناشران خودشان هم سایت فروش دارند. پس وقتی حرف از فروشگاه مجازی می‌زنیم برداشت من این است که وزارت ارشاد یا خانه کتاب فرصتی برای تصدی‌گری پیدا کرده است. یعنی می‌خواهد خود را در تصدی‌گری عرضه کتاب دخالت دهد تا از فرصت‌‌هایی که قانون در اختیارش گذاشته است، برای رقابت با بخش خصوصی در حوزه کتاب سوءاستفاده کند.»
وی با اشاره به مبهم بودن تصمیمات مدیران فرهنگی گفت: «من وقتی این حرف‌‌ها را می‌شنوم بدون اینکه روند درستی برای برگزاری آن وجود داشته باشد، بیشتر می‌ترسم و نگران می‌شوم و دلم می‌خواهد کرونا همین‌جور ادامه داشته باشد تا این دوستان هیچ‌کاری نکنند، خود بازار کتاب با همه تلاطم‌هایش، اگر متغیری نیاید، خود را به تعادل می‌رساند. همین پخش‌کنندگان و عرضه‌کنندگان کتاب، توانستند خود را رشد بدهند، چند سایت خوب اینترنتی داریم، از همین ابتدای کرونا، کتابفروشیها، فروش آنلاین خود را شروع کرده‌اند. برای همین وقتی بدون فکر، حرف از برگزاری نمایشگاه مجازی می‌شود، تن و بدن من می‌لرزد.»
سعید مکرمی در ادامه گفت: «مورد دیگر سوءاستفاده قانونی است، همه ناشران قانونا بعد از گرفتن مجوز و چاپ کتاب، باید اعلام وصول کنند، باید تعدادی از نسخ چاپ‌شده را به وزارت ارشاد تحویل دهند. حداقل سه نسخه که وزارتخانه یکی از نسخه‌‌های کتاب را برای ثبت در سامانه این موسسه به خانه کتاب می‌دهد، یعنی خانه کتاب، رایگان یک دیتابانکی از کتابهای جدید دارد. خب، اگر از این جایگاهش بخواهد برای بستر فروش اینترنتی استفاده کند، کار درستی نیست و همه کسانی که در بخش خصوصی این همه برای کار و فروش اینترنتی زحمت کشیده‌اند، باید چه کنند؟»
وی درمورد معوقات ارشاد در طرح‌‌های فصلی کتاب، گفت: «ارشاد چندین دوره طرح‌‌های فصلی برگزار کرد و در سال گذشته با چالش‌‌های جدی برای برگزاری این طرح‌‌ها مواجه شد. طرح پاییزه و زمستانه ۹۸ رسما تحت‌الشعاع قرار گرفت. یکی از دلایلش این بود که بسیاری از کتابفروشان وجه طرح بهاره ۹۸ را خیلی دیر دریافت کردند یا حتی برخی دریافتی هم نداشتند. همین مساله باعث شد خودشان از حضور در این طرح‌‌ها انصراف بدهند. وقتی این موضوع نمایشگاه مجازی مطرح می‌شود، فکر می‌کنم ارشاد یا می‌خواهد پولی از جیب نداشته ناشران و کتابفروشان بردارد، یا اینکه بار خود را بر دوش کتابفروشان بگذارد و به نام خود اعلام کند.»
وی درمورد شرایط وخیم این روز‌های بازار نشر و کتاب گفت: «ما در دور‌ه‌ای هستیم که صنف کتاب هیچ حامی و پشتیبان درست و درمانی ندارد، در دور‌ه‌ای هستیم که حتی فروشندگان کلاه‌بافتنی، به‌عنوان کسب‌وکار آسیب‌دیده، به بانک‌‌ها اعلام می‌شوند، اما از صنف کتاب، هیچ اسمی برده نمی‌شود، نه در تلویزیون و نه در جای دیگر، نامی از آنها برده نمی‌شود. همین کتابفروشی‌‌هایی که به‌سختی درحال فعالیتند و با کوچک‌ترین التهاب، از سبد خانوار حذف می‌شوند. بالاخره کسی که کار دولتی دارد، در این ماه‌‌ها حقوقش را گرفته است و خرید کرده ولی در جایی مثل حوزه کتاب، امور به‌سختی می‌گذرد. هیچ مقام مسئولی از این حوزه صحبت نمی‌کند، هر جا را که بررسی می‌کنیم، می‌بینیم حرفی از این صنف نیست. اگر وزارت ارشاد چیزی در چنته دارد، از حقوق نشر در دولت دفاع کند. دولت به همه اصناف تسهیلات می‌دهد جز صنف کتاب. من به‌شخصه به بانک رفتم و گفتم ما در این دو ماه خیلی آسیب دیده‌ایم، می‌شود وام بگیریم؟ در جواب می‌گویند صنف‌تان جزء این مشاغل آسیب‌دیده نیست و به شما وامی تعلق نمی‌گیرد.»
سعید مکرمی اضافه کرد: «همه اینها نشان می‌دهد، برگزاری مجازی کتاب یک شو است، یک شو در این اوضاع بلاتکلیف وزارت ارشاد که هنوز رئیس موسسه نمایشگاههای آن مشخص نیست. ادغام سه موسسه ارشاد همچنان بلاتکلیف است. امیدوارم دوستان حال صنف کتاب و نشر را با این حرف‌‌ها خراب‌تر از این نکنند.»
مدیر انتشارات اسم درمورد برگزاری نمایشگاه بعد از بحران کرونا و در آبان‌ماه امسال گفت: «درمورد برگزار شدن نمایشگاه کتاب، بعد از کرونا باید به‌عنوان کسی که هم ناشرم و هم کتابفروشی دارم، بگویم برگزاری نمایشگاه کتاب برای صنعت نشر ما بسیار مهم است، اما وقتی از اردیبهشت خارجش کنیم و ببریم در آبان‌ماه که این روز‌ها این تاریخ را زیاد می‌شنویم، یک اتفاق خطرناک دیگری می‌افتد که اگر درست بررسی درست نشود، قوز بالای قوز دیگری رخ می‌دهد. همیشه 6ماهه دوم سال نه‌تنها برای کتاب بلکه برای همه اصناف پررونق است. در 6ماهه دوم کتابفروشیها اوضاع بهتری دارند، به‌نسبت پخش‌کنندگان کتاب اوضاع خوبی دارند. وقتی نمایشگاه کتاب در اردیبهشت برگزار می‌شود نرخ تولید کتاب در ماه‌‌های بعدی نمایشگاه به‌شدت پایین می‌آید. پس عملیات تولید به 6ماهه دوم می‌افتد. اما اگر نمایشگاه کتاب در آبان برگزار شود، آن رکود چندماهه تا اسفند ادامه پیدا می‌کند؛ چون مشتریان کتاب، سبد خریدشان را در نمایشگاه انجام داده‌اند و دیگر خریدی ندارند. در 6ماهه اول امسال که نشر آسیب دیده است، با برگزاری نمایشگاه در آبان دوباره ضرر دیگری به نشر وارد می‌کنیم.»
مکرمی در پایان گفت: «همان‌طور که المپیک و نمایشگاه بلونیا، یک سال عقب افتاد، ما هم می‌توانیم این کار را انجام بدهیم، ارشاد آن هزینه میلیاردی را که هر سال برای برگزاری نمایشگاه کتاب انجام می‌داد، برای کمک به صنف کتاب و نشر به‌کار گیرد و به کتابفروشان تسهیلات بدهد.»
سختی‌های عرضه کتاب خارجی در نمایشگاه مجازی
احد رضایی، مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران بین‌الملل است. با توجه به شیوع فراگیر ویروس کرونا در همه دنیا، مشکلات ناشران فعال در حوزه بین‌الملل بیشتر شده است. به سراغ او رفتیم تا نظرش را درمورد نمایشگاه مجازی کتاب بگوید.
او در این مورد گفت: «اولا دوستانی که می‌گویند نمایشگاه باید به‌صورت مجازی باشد، باید تامل بیشتری درباره اجرای آن داشته باشند. این دوستان می‌گویند، نمایشگاههای دنیا برگزاری‌اش منتفی شده است و امکان مجازی برگزار شدنش وجود دارد، پس ما هم مجازی برگزار کنیم، من عرضم این است که درمورد بلونیا فقط نمایشگاه و بیشتر در آن بحث فروش‌رایت و بازدید کتابها و... مطرح است. رئیس نمایشگاه بلونیا هم در صحبت‌هایش گفته است که نمایشگاه مجازی، نمی‌تواند جای خالی این نمایشگاه به‌صورت فیزیکی را پر کند ولی در شرایط کرونا انگیزه‌ای است برای ناشران تا با این امکانات محصولات‌شان را عرضه کنند. قرار شده صفحه‌های مجازی را در اختیار شرکت‌کنندگان قرار دهند تا بتوانند مذاکره و محصول خود را معرفی کنند، یعنی چیزی به‌شکل فیزیکی عرضه یا رد و بدل نمی‌شود.»
رضایی ادامه داد: «حالا برگردیم به نمایشگاه خودمان. نمایشگاه ما حالت فروشگاه دارد، فروشگاه بزرگی که در کنارش کارهای دیگر فرهنگی هم انجام می‌شود. ما اگر بخواهیم مجازی کتاب‌هایمان را بفروشیم، لازمه‌اش این است که ناشران شرکت‌کننده بیایند اطلاعات دقیق کتاب‌هایشان را در صفحه مجازی که قرار است ایجاد شود، بدهند، به‌گونه‌ای که مخاطب بتواند انتخاب دقیق کتاب را داشته باشد. واقعا تعارف نداریم شاید خیلی از ناشران ما این امکان را نداشته باشند که بتوانند این کار را انجام بدهند یا اینکه اطلاعاتی از کتاب‌هایشان برای بارگذاری نداشته باشند. همان‌طور که در نمایشگاه کتاب هم دیده‌ایم خیلی از ناشران اطلاعات دقیقی از کتاب‌هایشان ارائه نمی‌کنند. کاتالوگ درستی ندارند. حالا چه توقعی داریم که بیایند و این کار را در این فرصت کم انجام بدهند؟»
وی با اشاره به نبود زیرساختهای لازم برای فعالیت مجازی در حوزه نشر و عرضه کتاب گفت: «شاید بیش از ۷۰ درصد ناشرانی که در نمایشگاه کتاب شرکت می‌کنند، ناشران کوچک هستند که غرفه‌های کوچک دارند، بنابراین این‌گونه ناشران اگر قرار باشد نمایشگاه مجازی برگزار شود از غافله عقب می‌مانند و نمی‌توانند کاری انجام بدهند. ما با وجود همه پیشرفت‌هایی که داشتیم، وقتی مراجعه زیادی به برخی سایت‌ها می‌شود مشکل پیدا می‌کنند، به‌عنوان مثال سال‌های گذشته قبل از نمایشگاه کتاب که ناشران می‌خواهند در سایت ثبت‌نام کنند، هجوم زیادی برای مجوز یا ثبت کتاب در خانه کتاب انجام می‌شد و بارها دیدیم که متاسفانه در این ایام مشکلات به‌وجود آمده، باعث دلخوری ناشران شده است. یا همین اخیرا سیستم هماهنگی که بین فیپا و مجوز قبل از چاپ ایجاد شد، در همین کانال‌ها و شبکههای ناشران می‌خواندیم که ناهماهنگ است. وقتی چنین کارهایی که سال‌هاست درحال انجام است اما با یک هجوم، فشار به شبکه وارد می‌شود امکان کار وجود ندارد. خب نمایشگاه هم اگر قرار باشد مجازی باشد، بعید نیست دچار چنین اتفاقاتی بشود.»
رضایی اضافه کرد: «ما واقعا باید اول ساختار نمایشگاه به صورت مجازی را تعریف کنیم که چه کاری می‌خواهیم انجام بدهیم مثلا آیا کتابها موضوع‌بندی باشد؟ براساس ناشر می‌خواهد تقسیم‌بندی شود یا الفبایی باشد؟ آیا برای ناشر است یا کتابفروشان؟ بارگذاری چطور می‌خواهد باشد؟ و سوالات دیگر، سپس کار مجازی با کمک ناشران را شروع کنیم. در حوزه بین‌الملل که بنده فعالیت می‌کنم بعضی ناشران خارجی هم در بارگذاری کتاب‌هایشان در سایت نمایشگاه مشکل دارند؟ به‌خصوص ناشران عرب، به‌سختی می‌توانند کتاب‌هایشان را در سایت ما بارگذاری کنند تازه این مسائل برای نمایشگاهی است که سال‌هاست در حال برگزاری است. پس اول باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم و بعد به سمت برگزاری آنلاین و مجازی برویم. انجام این کار وقت زیادی می‌طلبد، آزمون و خطا هم ندارد.»
مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران بین‌الملل درمورد بخش ناشران خارجی در نمایشگاه کتاب گفت: «درمورد بخش ناشران خارجی، باید تاکید کنم به‌صورت مجازی در این مدت کوتاه قابل‌برگزاری نیست. آمادگی وجود ندارد، اگر قرار بر نمایشگاه مجازی باشد همان‌طور که گفتم باید خلاصه‌ای از کتاب را در سایت داشته باشیم. اگر این اطلاعات بارگذاری نشود، اساتید و دانشجویان نمی‌توانند کتاب را انتخاب کنند. مشتریان کتابهای خارجی همیشه قبل خرید کتاب، آن را تورقی می‌کنند و با خرید کتاب فارسی فرق دارد. بارها مشاهده شده که کتاب را خریده‌اند بعد از یک روز، کتاب را آورده‌اند و تاکید می‌کنند کتابی که می‌خواهیم نیست. به‌هرحال قیمت آنها بسیار متفاوت است. مضاف‌بر اینکه در بخش خارجی، شاهد هستیم وزارت ارشاد با کمک ما یارانه بخش خارجی را به صورت خیلی منطقی، سروسامان داده است. سالها کتابها تفکیک شد و ارشاد به کتابهای جدیدتر، یارانه داد، برای اینکه مطمئن شود این یارانه حتما به مصرف‌کننده می‌رسد کتابها مهر زده شد و اینها راه‌هایی است که برای مصرف درست یارانه انجام شد. قرار بود امسال هم اگر نمایشگاه برگزار شود همین اتفاق بیفتد و لذا اگر به صورت مجازی باشد، این کار در بخش خارجی بسیار سخت یا غیرممکن می‌شود. اگر قرار است به‌صورت مجازی باشد، اول پیشنهاد‌دهندگان توضیحات‌شان را بدهند که می‌خواهند چه کاری انجام بدهند، از صنوف نظرخواهی کنند، سپس به سمت اجرا بروند.»
وی اضافه کرد: «نکته مهم دیگر اینکه این کار با فروش‌های فصلی خانه کتاب خیلی متفاوت است. نمایشگاه کتاب خاصیتش این است که مخاطب انرژی می‌گیرد که حتما از این نمایشگاه بازدید کند. انگیزه‌ای به او داده می‌شود که برود و کتاب را ورق بزند، لمس کند و بخرد. جایی است که خانوادها می‌آیند و به‌دنبال تهیه محصولات فرهنگی خودشان هستند. خب امکانات مجازی اینطور نیست، ورق‌زدن کتاب خودش حس خوبی به مخاطب برای خرید کتاب می‌دهد که در مجازی این اتفاق نمی‌افتد. مجازی اسمش مجازی است، در همین چند روز گذشته با وجود تبلیغات خرید اینترنتی اما خیلی‌ها از این موضوع ناراضی بودند. یا آموزش از راه دور دانش‌آموزان که خیلی‌ها مشکل دارند، همچنین کتاب بخصوص اورجینال آن چون قیمتش بالاست باید برای پستش نیز امکانات زیادی فراهم باشد.»
مدیرعامل انجمن فرهنگی ناشران بین‌الملل تاکید کرد: «اینطور نیست که راحت بگوییم می‌توانیم برگزار کنیم. بخصوص بخش خارجی به صورت مجازی امکان برگزاری در این زمان و با عجله ندارد. اول باید زیرساخت‌ها فراهم شود، قطعی اینترنت نداشته باشیم، امکان یارانه برای فروشندگان و خریداران فراهم شود. اطلاعات کامل کتابها در سایت وجود داشته باشد تا مخاطب بتواند اطلاعات دقیقی از کتاب داشته باشد و ده‌ها مورد دیگر.»
وی درمورد برگزاری نمایشگاه کتاب در آبان‌ماه گفت: «چون امکان فروش مجدد هم ندارد. با توجه به این موارد که خلاصه‌ای از مشکلات عرض شد من درخواستم این است که نمایشگاه به‌صورت فیزیکی ان‌شاءالله بعد از رفع کرونا حتما در مهر یا آبان برگزار شود، حتی اگر لازم است فقط بخش خارجی را در آن زمان برگزار کنیم با همان تمهیداتی که برای یارانه کتاب وجود دارد. این بزرگ‌ترین کمک به ناشران است و نیز به مراکز علمی که بتوانند منابع موردنظر را تهیه کنند. درخواست‌مان از شورای سیاستگذاری در آینده نزدیک این است که نمایشگاه را در زمانی مناسب بعد از اجازه ستاد مرکزی کرونا برگزار کنند.»
