یکسالگی نابسامانیهای بازار ارز و سکه
بیش از یک هفتهای از دومین ماه تابستان 97 گذشته است اما بازار سکه و ارز همچنان متلاطم است، بانک مرکزی در سیاستهای کنترل بازار شکست خورد و همین امر برکناری سیف، سکاندار بانک مرزی را بهدنبال داشت اما تغییر رییس کل بانک مرکزی تنها چندساعتی بر بازار ارز تأثیر مثبت گذاشت و بعد شرایط بدتر از قبل شد.
نابسامانیهای ارز در آستانه یکسالگی است و بازار هنوز رنگ آرامش بر خود ندیده است، دلار از حدود ۳۸۰۰ تومان در شهریور ۱۳۹۶ تا بیش از ۱۰هزار تومان افزایش قیمت داشته و پیشبینی هم برای زمان پیش رو وجود ندارد، تغییر سیاستهای ارزی دولت نه تنها بر بهبود اوضاع اثر نداشت که با اعلام سیاست دستوری تکنرخی شدن ارز با قیمت 4200تومان و به رسمیت نشناختن بازار ثانویه، شرایط را بیش از پیش آشفته کرد.
این عملکرد بانک مرکزی التهابات ارزی را تشدید کرد و بر آتش دلالی دمید، به مرور بازار ارز از نوسان بیشتری برخوردار شده و قیمتها صعودی پیش رفت، شرایط بهگونهای رقم خورد که بانک مرکزی بازار ثانویه را راهاندازی کرد، اما این نوشدارو بعد از افسارگسیختگی دلار بود که چندان تاثیری هم بر قیمت آن نداشت.
نبود صداقت سیف
رییس قبلی بانک مرکزی هم بهجای چارهاندیشی در نشست تخصصی «بررسی راهکارهای مبارزه با اخلال و قاچاق ارز» مواضع اخیر رییسجمهوری آمریکا را عامل گرانی دلار دانست و گفته بود که در پی خودداری رییسجمهوری آمریکا از تأیید پایبندی ایران به مفاد برجام و سایر اقدامات ضد ایرانی دولت آمریکا و تشکیل کابینه با افرادی که از شدیدترین مواضع ضد ایرانی برخوردارند، به تشدید نااطمینانیها و تقویت انتظارات منفی نسبت به منابع و عایدات ارزی آتی کشور انجامید و به تبع آن تقاضاهای سفتهبازی و پوششی ارز در داخل کشور با افزایش قابل توجهی مواجه شد.
این متهم جدید برای کارزار سخت نرخ دلار در اقتصاد ایران در حالی بود که سیف حتی حاضر نبود اشتباهش را بپذیرد و با صداقت بگوید که دلار را بیتدبیری و نبود برنامهریزی دقیق در کنار در نظر گرفتن فاکتورهای اقتصادی، گران کرده است.
ثبات بازار ارز از افتخارات سیف!
در همین اوضاع تغییراتی در ریاست بانک مرکزی اتفاق افتاد و همتی، سکاندار کشتی طوفانزده میرداماد شد البته سیف حتی در آخرین اظهارات خود در مراسم تودیع و معارفه به ایجاد ثبات در بازار ارز در ابتدای حضورش در دولت یازدهم در بانک مرکزی بهعنوان دستاوردهای خود اشاره کرد. وی توضیح داد که در ادامه مجموعهای از رویدادهای خارجی و داخلی این روند را معکوس و بازار را ملتهب کرده است.
ایجاد رانتی بزرگ در سایه بیتدبیری بانک مرکزی
البته آقای عبدالناصر همتی، رییس جدید بانک مرکزی در ابتدای کار خود سیاستهای ارزی چندماهه دولت را در ایجاد رانتی بزرگ مقصر شناخت و از برنامههایش برای حفظ ذخایر ارزی گفت. او معتقد است که وضعیت کنونی بازار ارز محصول عدم تعادل ترازنامه نظام بانکی، بیتدبیری در استفاده از ابزارهای سیاست پولی و سردرگمی در اعمال سیاستهای ارزی است. دلیل اصلی ایجاد نابسامانی در بازار ارز از نگاه او عدم کنترل و هدایت جریان نقدینگی، خلق نقدینگی بیضابطه توسط شبکه بانکی و نبود ابزارهای جایگزین مناسب برای داراییهایی مانند ارز و سکه و طلا و همچنین القای جو بدبینی و انتظارات نقدی توسط دشمنان با هدف ایجاد تصویری نامطمئن از آینده در ذهن مردم است.
در این میان اما بازار نه تنها رویکردی مثبت به حضور رییس جدید بانک مرکزی نشان نداده، بلکه قیمت دلار 2000تومان و قیمت سکه 400هزارتومان افزایش یافت که این خود نشاندهنده کار سخت همتی است.
در جریان معاملات روز گذشته بازار تهران بازار غیر رسمی ارز نرخ تاریخی ۱۰هزار تومان را برای دلار ثبت کرد و قیمت این ارز پنج رقمی شد؛ همچنین هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید (امامی) هفتم مردادماه 97 در بازار تهران با 490 هزار تومان افزایش قیمت نسبت به روز گذشته با رقم چهارمیلیونو16هزار تومان به فروش رسید. همچنین هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم با 150هزار تومان رشد قیمت نسبت به روز شنبه به ارزش سهمیلیونو355هزار تومان داد و ستد شد.
دلایل ثبت رقم تاریخی دلار و سکه
رقمهای تاریخی ثبت شده برای دلار و سکه باعث ایجاد نگرانی شده و حتی فعالین اقتصادی نمیتوانند برای فعالیتهای خود برنامهریزی کنند، برای رفع این نگرانیها فارس به سراغ منبعی آگاه رفته و دلایل این شوک ناگهانی به بازار را جویا شده است؛ به گفته این مقام آگاه دلالان بازار ارز دست به این اقدام زدهاند.
به گفته این مقام آگاه؛ پرونده بازار ثانویه ارز و تعمیق آن روی میز رییسجمهوری است و این امضا برای ادامه حیات ارزی ایران بسیار مهم است. تنها عاملی که میتواند باعث آن شود که آقای رییسجمهوری از تأیید تعمیق بازار ثانویه ارز صرف نظر کند، نگرانی از افزایش نرخ ارز است؛ صاحبان انحصار ارزی ابزاری بهتر از جهشهای ناگهانی به محض مطرح شدن تعمیق بازار ثانویه برای انحراف تصمیم رییسجمهوری ندارند. ابزاری که بهشدت و بدون توجه به منافع ملی در حال بهرهگیری از آن هستند.
همزمان محدودیت بسیار بازار آزاد باعث شده است با حجمهای بسیار کوچک و الفاظ غیررسمی امکان هر نوع بازی با نرخ با هزینه اندک وجود داشته باشد، اگر بازار ثانویه عمیقی وجود داشت هرگز نمیتوانست در اختیار این گروه قرار گیرد. به محض اجرایی شدن این تعمیق و ممکن شدن عرضه ارز پتروشیمیها و فولادیها در بازار ثانویه، چاقوی در اختیار این گروه خاص برای فشار به رییسجمهوری شدیداً کند خواهد شد.
باید منتظر ماند و دید که آیا تلاش رییسجمهوری برای تعمیق بازار ثانویه عامل ثبت نرخ تاریخی برای قیمت ارز و به تبع آن سکه است یا همچنان بیبرنامگی دولت است که بر آتش بیثباتی اقتصادی هیزم میافزاید؟