معصومه طاهري
بنابر رسم هر سال كه مقام معظم رهبري با نامگذاري سال، راهبرد آن سال را براي مردم و مسئولان ترسيم ميكنند، امسال هم از سوي ايشان با عنوان اقتصاد مقاومتي، توليد و اشتغال مشخص گرديد. اما اينكه براي دومين بار به اقتصاد مقاومتي براي نامگذاري اشاره كردند خود نشان از اهميت و تأكيدي است كه ايشان نسبت به چنين امري دارند. نكته قابل توجه در اينباره آن است كه در كنار توصيه رهبر انقلاب اسلامي به اقتصاد مقاومتي و استفاده از كالا و خدمات ايراني، حوزههاي علميه براي حمايت و نهادينه شدن چنين مسئله مهمي، چه نقش و جايگاهي دارند؟
براساس مستندات تاريخي در بحث اقتصاد مقاومتي روحانيت پيشتاز بودهاند. وقتي نگاه ميكنيم آيتالله آقا نورالله و برادرش آيتالله آقا نجفي كه مرجع تقليد هم بود، با هم علماي اصفهان را بسيج كردند تا مقابل استعمار، مبارزه اقتصادي بزرگي را سازماندهي كنند به اين موضوع بيشتر پيميبريم. شايد بتوان گفت اميركبير مبتكر اوليه اقتصاد مقاومتي در كشور است، اما اين روحانيت و مراجع عظام بودند كه اقتصاد مقاومتي را با جديت در تاريخ ايران دنبال كردند. آنها هم در مبارزه سياسي و هم در مبارزه اقتصادي و فرهنگي هميشه بر محور اسلام كه دين آزاديخواهي است پيشگام و پيشرو بودند و مردم را به استفاده نكردن از كالا و اجناس خارجي تشويق ميكردند.
در اين راستا اولين و مهمترين حركت براي اقتصاد مقاومتي، نهضت تحريمي بود كه آيتالله ميرزاي شيرازي در نهضت تنباكو به راهانداخت اما پس از آن به صورت يك ساختار دقيق اقتصادي كه تشكيلات تخصصي اين كار را داشته باشد و نه تنها تحريم، بلكه توليد را در راستاي كار خود قرار دهد آن را ايجاد كردند. آيتالله آقا نورالله و برادر ايشان آقا نجفي سيستمي را برپا كردند كه از دل آن شركت اسلاميه با مشاركت حداكثري مردم و ايجاد شبعات متعدد خارج از كشو براي صادرات محصولات و كالاهاي ايراني راه افتاد و خودش موج بزرگي از توليد را در ايران ساماندهي كرد.
به عنوان نمونه؛ روزنامه جهاد اكبر23رجب1325 قمري از قول آقانورالله آورده است: «بايد اسباب كسب وتجارت داخله را فراهم آورد كه از اول صادرات مملكت به قدر واردات باشد كه اينقدر پول از ايران خارج نشود؛ نقره هم مثل طلا در ايران حكم عنقا را پيدا نكند و بالمره سرمايه تجارت از دست نرود. اما وقتي ما احتياجات خود را از آنها سلب نماييم و لوازم معيشت خود را از داخل مملكت فراهم كنيم؛ چنانچه پدران ما معمول داشتند پول از ممكلت خارج نخواهد شد.»
بعد از آقا نجفي نيز روحانيت پرچم مبارزه اقتصادي را از كف نينداختند و در كنار مبارزات اعتقادي حتي جهاد علني كه ميرزا كوچكخان جنگلي عليه استعمارگران پرچمدار آن است را دنبال كردند، اما در كنار اين شخصيت روحاني مبارز كه بيشتر مردم ايران او را با ظاهري غيرملبس ميشناسند، همواره علما و مراجع شيعي براي توليد ملي و بهبود اقتصاد مردم گامهاي اساسي و مؤثري برداشتهاند. مثلاً شهيد مدرس نه تنها مبارزات سياسي و انقلابي عليه استبداد داشت، بلكه همان كسي بود كه اولين قانون حمايت از توليد ملي را به مجلس برد و به تصويب رساند؛ قانوني كه در آن مصوب شده بود:«كليه دولت بايد لباس آنها از پارچههاى ايرانى باشد و از متخلفين از اين ماده صدى بيست حقوق كسر خواهد شد، مادام [كه] متلبس به آن لباس مىباشد.»
آيتالله مرعشي نجفي مرجع تقليد بلامنازع شيعه كه مشهور است با امام زمان رابطه نيز داشته است شخصي كه تمام عمرش را براي وقف مجاهدات اعتقادي و اقتصادي كرده بود زماني كه ديد بيگانگان در حال خريد كتابهاي اسلامي هستند بدون هيچ پشتوانهاي و در زمانهاي كه تنها يك طلبه ساده بود عزم در خريد و جمعآوري كتب خطي به عنوان ميراث عميق فكري شيعي كرد؛ كاري كه نه با سرمايه عظيم و حمايتهاي شخص يا گروههاي خاص، بلكه تنها از راه نماز و روزه استيجاري هزينههاي آن را تأمين ميكرد و موفق شد از اين راه بيش از 14 هزار كتاب خطي جمعآوري كند. در كنار اين مبحث ايشان به مقوله ديگري هم شهرت دارند و آن ايناست كه هيچگاه از جنس خارجي در لباس خود استفاده نكردند به همين دليل لباس ايشان فاقد دكمه بود.
امام خميني كه انقلاب اسلامي را به بار نشاند نيز در امر اقتصاد مقاومتي پيشتاز بود. ايشان سالها چه قبل و چه پس از انقلاب تلاش كرد در جهت فرهنگسازي استفاده از توليد ملي و تقويت آن همچنين شكستن تفكر غلط «ما نميتوانيم» قدم بردارد؛ تفكري كه از زمان قاجار در فرهنگ لغت ايرانيان رخنه كرد و در زمان پهلوي رسماً از سوي مسئولان نهادينه شد چه آنكه در اسناد تاريخي هم موجود است مسئولان دوران پهلوي دستشان به سوي غربيها دراز بود چون اعتقاد داشتند ما حتي نميتوانيم يك آفتابه بسازيم چه برسد توسعه پيدا كنيم. در همان زمان اين روحانيت مبارز بودند كه جلوي سخنان استعمارگران و مزدوران داخلي ايستادند. تصوير مشهور نواب صفوي كه در يك مسجد در حال معرفي چراغ توليد ايراني به مردم است از اسناد درخشان روحانيت محسوب ميشود. پس از امام كه با انقلاب اسلامي انقلاب ايدئولوژيك و اقتصادي را نيز آغاز كرد و فرهنگ «ما ميتوانيم» را در ذهن و قلب ايرانيان نهادينه ساخت، اين مقام معظم رهبري است كه در طول سالها رهبري و پيش از آن از طلايهداران اين جهاد مقدس اقتصادي بوده و همواره به آن تأكيد داشتهاند، جهادي كه اگر نبود به طور قطع سالها پيش ايران و ايراني از دست رفته بود. امروز نيز باز حمايت همه جانبه حوزههاي علميه و علماي ديني لازم است تا با زعامت مقام معظم رهبري، نهضت تحريم كالاهاي بيگانه را با قوت و حدت بيشتري دنبال كنند تا فرهنگ «ما ميتوانيم» بين تك تك ايرانيان نهادينه شود.