جوان آنلاین: پرتاب موفق سه ماهواره ایرانی ظفر، پایا و کوثر، از پایگاه فضایی وستوچنی روسیه، برگ تازهای در تاریخ علمی کشور باز کرد، رویدادی که نشان میدهد صنعت فضایی ایران با اتکا به دانش بومی و تلاش بیوقفه متخصصان، به مرحلهای تازه از بلوغ رسیده. این مأموریت، از لحظه تزریق دقیق ماهوارهها به مدار تا دریافت نخستین دادهها در ایستگاههای زمینی، روایتگر مسیری است که ریشههای آن به قرنها پیش و دانشمندانی، چون ابوریحان بیرونی برمیگردد، و حالا، امروز در قالب دستاوردهای فناورانه و همکاریهای بینالمللی ادامه یافتهاست.
بازتاب گسترده پرتاب ماهوارههای ایرانی در رسانههای جهان نیز نشان داد که این موفقیت تنها یک دستاورد علمی نیست، بلکه رویدادی نمادین و ژئوپلیتیک است که غرور ملی را برانگیخته و جایگاه ایران را در عرصه فناوریهای پیشرفته بیش از پیش تثبیت کردهاست.
در مسیر بهرهبرداری عملیاتی
پس از پرتاب موفق سه ماهواره ایرانی و استقرارشان در مدار زمین، مرحلهای تازه آغاز شد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پس از تزریق موفق ماهوارههای ظفر، پایا و کوثر به مدار زمین و دریافت دادههای کنترلی اولیه اعلام کرد که فرآیند پایدارسازی مداری و آزمونهای فنی این ماهوارهها آغاز شده، مرحلهای حیاتی که هدف آن ارزیابی عملکرد زیرسامانهها و تثبیت وضعیت مداری برای ورود به فاز بهرهبرداری عملیاتی است.
در بازه زمانی ۱۹ تا ۲۱ شب پرتاب (۷ دیماه)، هر سه ماهواره بهترتیب در مدار قرار گرفتند و در نخستین گذر از فراز ایران، دادههای کنترلی آنها در ایستگاههای زمینی دریافت شد. این دادهها سلامت زیرسامانههای حیاتی از جمله تأمین توان، مخابرات، تلهمتری و تلهکامند و همچنین بوردهای الکترونیکی واسطه را تأیید کرد، موضوعی که مبنای آغاز آزمونهای مداری به شمار میرود.
صبح روز هشتم دیماه، پارامترهای تکمیلی زیرسامانهها نیز دریافت شد. هرچند سرعت زاویهای اولیه تزریق ماهواره «پایا» توسط بلوک انتقال مداری «فریگات» بیش از حد معمول بود، اما فرآیند کاهش سرعت و پایدارسازی مداری با دقت بالا در حال انجام است. بهروزرسانی موقعیت و سرعتمداری ماهوارهها (اطلاعات TLE) نیز بر اساس دادههای تزریق مداری و رصد زمینی ادامه دارد تا ارتباط پایدار با این دستاوردهای ملی برقرار شود.
طبق برنامه، هر یک از این سه ماهواره در طول شبانهروز حداکثر دو گذر روزانه و دو گذر شبانه از فراز ایران خواهند داشت. در هر عبور، چند دقیقه امکان برقراری ارتباط، ارسال فرامین و دریافت دادههای فنی فراهم میشود، فرصتی ارزشمند که زمینه لازم برای ادامه آزمونهای مداری و آمادهسازی ماهوارهها برای بهرهبرداری عملیاتی را مهیا میکند.
پیشینهای که به آینده پیوند خورد
پس از آغاز آزمونهای مداری و تثبیت وضعیت سه ماهواره ایرانی، نگاهها به مسیر طولانی و افتخارآفرین ایران در عرصه فضایی جلب شد. در همین رابطه، محرم غیاثوند، رئیس گروه فضایی صاایران با نگاهی به تاریخچه فضایی کشور گفت: «ایرانیان از دیرباز در علوم نجوم و رصد آسمان پیشرو بودهاند، ابوریحان بیرونی در قرن چهارم هجری، مشاهدات و نقدهای علمی خود را ثبت کرده و پایههای دانش کیهانی را استوار ساخته است.»
ایران با همین پشتوانه علمی و در سایه حمایت وزارت دفاع و وزارت ارتباطات، مسیر توسعه ماهواره و تحقیقات عملیاتی را آغاز کرد. نخستین گام جدی در این راه، پرتاب ماهواره سینا بود و سپس در سال ۱۳۸۷، ماهواره امید، بهعنوان نخستین ماهواره بومی ایران، کشور را وارد باشگاه فضایی جهان کرد، باشگاهی محدود که تنها ۱۰ تا ۱۱ کشور با چرخه کامل پرتاب، کنترل زمینی و بهرهبرداری در آن حضور دارند.
غیاثوند بیان کرد تاکنون بیش از ۳۵ ماهواره ایرانی ساخته و پرتاب شدهاست. او توضیح داد که تزریق ماهواره به مدار تنها آغاز راه است، مراحل بهرهبرداری شامل ارزیابی تجهیزات، صحت عملکرد نرمافزارها و الگوریتمها و راهاندازی عملیاتی است که معمولاً یک تا دو ماه زمان میبرد. در این مسیر، هزاران سامانه باید با دقت کامل عمل کنند تا مأموریت به نتیجه برسد.
او ادامه داد: «تثبیت سکوی عملیاتی در مدار، کنترل حرارتی برای جلوگیری از آسیب اجزا و ایجاد منظومههای عملیاتی برای پوشش مناطق مختلف کشور ـ بهویژه خلیج فارس ـ از جمله مراحل حیاتی بهرهبرداری است. این اقدامات، ارتباطات و عملیات فضایی ایران را به سطحی پایدار و گسترده ارتقا میدهد.» رئیس گروه فضایی صاایران همچنین اظهار داشت: «توسعه صنعت فضایی ایران نتیجه تلاش مشترک متخصصان سازمان فضایی، وزارت دفاع، شرکتهای دانشبنیان و حمایت معاونت ریاست جمهوری است. پرتابهای اخیر نیز گامی مهم در این مسیر محسوب میشوند.»
او با اشاره به فناوریهای پیشرفته ریاضی و تلسکوپی در ماهوارههای عملیاتی ایران گفت: «بخش عظیمی از تجهیزات این ماهوارهها بومی هستند و برای نخستینبار در فضا مورد استفاده قرار گرفتهاند، دستاوردی که نشاندهنده توان بالای متخصصان داخلی در طراحی، ساخت و بهرهبرداری است.»
غیاثوند در پایان با تقدیر از حمایتهای مردمی افزود: «دانشمندان و نخبگان ما سربازان وطنند و دعای خیر مردم پشتوانهای برای استمرار فعالیتهای فضایی کشور، پیوندی میان علم و ایمان که مسیر پیشرفت ایران در آسمانها را هموار میسازد.»
دانشگاهها، موتور محرک توسعه فضایی ایران
در ادامه موفقیت پرتاب سه ماهواره ایرانی، محمدحسین برزگری بافقی، عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه تهران، این دستاورد را به مردم و متخصصان هوافضا تبریک گفت و آن را یکی از روزهای تاریخی صنعت فضایی کشور نامید. او تصریح کرد که دانشگاهها، بهویژه دانشگاه تهران، نقشی اساسی در تربیت نیروهای متخصص و تأمین فناوریهای مورد نیاز برای پیشرفت پایدار در حوزه فضایی دارند.
برزگری با اشاره به فعالیتهای پژوهشی دانشگاه تهران توضیح داد: «پروژههایی مانند ماهواره دانشجویی و «پژوهش ۲» با همکاری پژوهشگاه فضایی، با هدف توسعه فناوری در حال اجرا هستند. رویکرد اصلی دانشگاه، تمرکز بر آموزش و پژوهش است و تجمیع و نهاییسازی پروژهها به مجموعههای صنعتی و بخش خصوصی واگذار میشود تا چرخه کامل توسعه ماهواره در کشور شکل گیرد.»
او درباره کاربرد ماهوارههای تازه پرتابشده ایرانی گفت: «این ماهوارهها سنجشیاند و میتوانند در حوزههای کشاورزی، جنگلداری، پایش منابع آبی و محیطزیست نقشآفرینی کنند. با تصویربرداری و پردازش دادهها، امکان رصد تغییرات در جنگلها و مراتع، شناسایی تخریبها، بررسی وضعیت دریاها و حتی اندازهگیری درجه شوری آب فراهم میشود.»
این توضیحات به روشنی نشان میدهد که دستاوردهای فضایی ایران تنها محصول تلاش سازمانهای دولتی نیست، بلکه دانشگاهها و مراکز علمی نیز با تربیت متخصصان و توسعه فناوری، ستونهای اصلی پیشرفت پایدار در صنعت فضایی کشور به شمار میروند.
بازتابی گسترده از افتخار ملی
پرتاب موفق سه ماهواره ایرانی با موشک سایوز روسیه از پایگاه فضایی وستوچنی، موجی از بازتابهای رسانهای در سراسر جهان را نیز به همراه داشت. این رویداد نهتنها در رسانههای منطقهای بلکه در خبرگزاریهای معتبر بینالمللی نیز انعکاس یافت و هر یک با زاویهای متفاوت به تحلیل آن پرداختند.
رسانههای امریکایی همچون بلومبرگ و انپیآر خبر را با تأکید بر همکاری ایران و روسیه منتشر کردند و آن را دومین پرتاب مشترک در سال جاری دانستند. در شرق آسیا، ساوث چاینا مورنینگ پست با اشاره به تحریمهای ایالات متحده، بر پافشاری ایران در استفاده علمی و رصدی از این ماهوارهها تأکید کرد.
در اروپا، روزنامههای بریتانیایی مانند سان این پرتاب را نشانهای از پیشبرد برنامه فضایی ایران در میان نگرانیهای غرب دانستند، در حالی که مسکو تایمز با تیتر متفاوت، روایت رسمی ایران را بازتاب داد. رسانههای منطقهای همچون الجزیره و قطر تریبون نیز با تمرکز بر توان مهندسان ایرانی، این دستاورد را بهعنوان نمادی از همکاری رو به رشد تهران و مسکو برجسته کردند.
در جنوب آسیا، پایگاه هندی جاگران جاش و خبرگزاریهای پاکستانی از جمله ایندیپندنت نیوز، این پرتاب را با لحنی مثبت پوشش دادند. در مقابل، برخی رسانههای وابسته به رژیم صهیونیستی مانند تایمز آو اسرائیل و اورشلیم پست با تیترهایی مغرضانه تلاش کردند این موفقیت علمی را به اهداف سیاسی گره بزنند. حتی رسانههای آذربایجانی مانند AnewZ و نووا نیوز نیز این رویداد را بهعنوان نشانهای از مقاومت ایران و گسترش همکاریهای فضایی با روسیه تحلیل کردند.
این گستره واکنشها نشان میدهد که پرتاب سه ماهواره ایرانی نه تنها یک دستاورد فناورانه، بلکه رویدادی ژئوپلیتیک و نمادین است که نگاههای جهانی را به خود معطوف کردهاست، دستاوردی که در عین حال غرور ملی را برانگیخته و جایگاه ایران را در عرصه فناوریهای پیشرفته تثبیت کردهاست.
